Birleşik Arap Emirlikleri’nden sonra Bahreyn de İsrail ile ilişkilerini normalleştirme kararı aldı. Anlaşmayı Başkan Donald Trump, Bahreyn Kralı Hamad Bin İsa El Halife ve İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ile üçlü telefon görüşmesinin ardından açıkladı.
Üç ülkenin lideri anlaşmayla ilgili altı paragraflık bir ortak açıklama yaptı. Başkan Trump da Twitter’dan paylaştığı mesajda, anlaşma için, “tarihi dönüm noktası” ifadesini kullandı.
11 Eylül saldırılarının 19’uncu yıldönümüne denk gelen Bahreyn-İsrail ilişkileri açıklaması, Başkan Trump’ın önümüzdeki Salı günü İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi dolayısıyla Beyaz Saray’da ev sahipliği yapacağı imza törenin de birkaç gün öncesine rastladı.
Beyaz Saray'da 15 Eylül'de düzenlenecek törene İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve Birleşik Arap Emirlikleri Dışişleri Bakanı Şeyh Abdullah Bin Zayed El-Nahyan’ın yanı sıra Bahreyn’in dışişleri bakanının da katılacağı belirtiliyor.
"Tarihi dönüm noktası"
ABD-Bahreyn-İsrail ortak açıklamasında, “Ortadoğu’da barışı daha ileriye götürmek için tarihi bir dönüm noktası. Bu iki dinamik toplum ve gelişmiş ekonomi arasında doğrudan diyalog ve ilişkileri başlatmak, Ortadoğu’nun olumlu yöndeki dönüşümünü devam ettirecek ve bölgenin istikrar, güvenlik ve refahını arttıracak” ifadesi kullanıldı.
Başkan Trump Beyaz Saray’da gazetecilere yaptığı açıklamada da, “11 Eylül saldırılarıyla sonuçlanan nefrete bu anlaşmadan daha güçlü bir yanıt olamaz” dedi. “Bugün gerçek anlamda tarihi bir gün” diyen Trump, “Göreve başladığımda Ortadoğu tam bir karmaşa içindeydi. Bugün ise kimsenin hayal edemediği şeyler oluyor. Daha fazla ülke İsrail ile ilişkilerini normalleştirdikçe bölgede istikrar ve refah da artacak” diye konuştu.
Trump, İran ve Filistin konusunda da “olumlu” gelişmelerin olabileceğini belirtti.
Birleşik Arap Emirlikleri’nden sonra Bahreyn’in de ABD’nin arabuluculuğuyla İsrail’le ilişkilerini normalleştirme kararı alması, başkanlık seçimlerine iki aydan az bir süre kala Trump açısından önemli bir diplomatik başarı daha oluşturdu. Trump ayrıca geçen hafta, Kosova’nın İsrail’i tanıması ve Sırbistan’ın da büyükelçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşıması konusunda prensip anlaşmasına vardıklarını açıklamıştı.
Gözler Suudi Arabistan'da
Trump yönetimi diğer Sünni Arap ülkelerini de İsrail’le ilişki kurmaya ikna etmeye çalışıyor. Şimdi en çok merak edilen soru Ortadoğu'daki en nüfuzlu ülkelerden biri olan Suudi Arabistan'ın da Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn'in yolunu izleyip izlemeyeceği. Riyad şimdiye kadarki duruşunda böyle bir adım atmaya hazır olmadığının işaretini verdi.
Birleşik Arap Emirlikleri'yle olan anlaşma gibi Bahreyn-İsrail anlaşması da, iki ülke arasında diplomatik ve ticari ilişkilerle güvenlik başta olmak üzere çeşitli alanlarda ilişkilerin normalleşmesini öngörüyor.
Bahreyn geçen hafta da, İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri arasındaki uçuşlarda hava sahasının kullanılmasına izin vereceğini açıklamıştı. Bunun hemen öncesinde de Suudi Arabistan, İsrail’e ait bir ticari uçağın Birleşik Arap Emirlikleri’ne uçuşu sırasında hava sahasını kullanabileceğini bildirmişti.
Netanyahu’dan görüntülü mesaj
İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, Bahreyn’le ilişkileri normalleştirme anlaşmasının “yeni bir barış dönemine” işaret ettiğini belirtti. Anlaşmayla ilgili görüntülü bir mesaj yayınlayan Netanyahu, “Uzun yıllar barışa yatırım yaptık ve şimdi barış bize yatırım yapıyor. İsrail ekonomisine gerçek anlamda büyük çaplı yatırımlar getirecek ve bu çok önemli” diye konuştu.
ABD Başkanı Trump'a teşekkür eden Netanyahu, 1994'te Ürdün'le yapılan barış anlaşmasını kast ederek, "Bir Arap ülkesiyle yapılan ikinci ve üçüncü barış anlaşması arasında 26 yıl geçti. Üçüncü ve dördüncü barış anlaşmaları arasında ise sadece 29 gün var. Bunun daha devamı gelecek" dedi.
İsrail'le barış anlaşması imzalayan ilk Arap ülkesi 1979 yılında Mısır olmuştu.
Filistinli yetkili: "Bu adım Filistinliler'e karşı bir ihanet"
Arap ülkelerini bağımsız bir Filistin devleti kurulana kadar İsrail'i tanımaktan kaçınmaya çağıran Filistinli liderler ise anlaşmaya tepki gösterdi. Üst düzey Filistinli yetkili Wasel Ebu Yusef, "Bu, Filistin davası, Filistin halkı ve haklarını sırtından vuran bir başka hamle. Kudüs ve Filistinliler'e karşı bir ihanet. İsrail'le ilişkilerin serbestçe normalleştirilmesinin kesinlikle hiçbir haklı gerekçesi yok" ifadelerini kullandı.
Türkiye Bahreyn'in kararını kınadı
Türkiye de Bahreyn'in İsrail'le ilişkileri normalleştirme kararını kınadı. Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Bahreyn’in Birleşik Arap Emirlikleri'nin peşine takılarak, Arap Barış Girişimi ve İslam İşbirliği Teşkilatı çerçevesindeki taahhütlerin hilafına İsrail'le diplomatik ilişki tesis etme kararı almasını endişeyle karşılıyor ve şiddetle kınıyoruz" ifadesi kullanıldı.
Açıklamada şöyle denildi:
"Sözkonusu adım, Filistin davasının savunulması çabalarına yeni bir darbe vuracak ve İsrail’i Filistin‘e yönelik gayri meşru uygulamalarını ve Filistin topraklarındaki işgali kalıcı hale getirmeye yönelik girişimlerini sürdürme konusunda daha da cesaretlendirecektir. Ortadoğu'da kalıcı barış ve istikrarın tesisinin tek yolu Filistin meselesinin uluslararası hukuk ve BM kararları çerçevesinde adil ve kapsamlı çözüme kavuşturulmasından geçmektedir. Bölge dışı aktörlerin baskı ve zorlamaları sonucunda; dar çıkar kaygılarıyla verilen sorumsuz tavizlerin bu gerçeği ortadan kaldırması veya ikame etmesi mümkün değildir."
Birleşik Arap Emirlikleri: "Karar bölgesel istikrar ve refaha katkı sağlayacak"
Birleşik Arap Emirlikleri Dışişleri Bakanlığı, Bahreyn ve İsrail’i kararlarından dolayı kutlayan bir açıklama yayınladı. Bakanlık sözcüsü Hend El-Uteybe, Twitter üzerinden açıklamasında, bu kararın bölgesel istikrar ve refaha katkı sağlayacağını belirtti.
Bahreyn resmi haber ajansı BNA'ya göre, Bahreyn Dışişleri Bakanlığı anlaşmadan memnuniyet duyduğunu açıkladı ve Bahreyn Kralı El Halife'nin de Ortadoğu'da güvenlik ve barış için ABD'nin gösterdiği çabaları övdüğünü bildirdi.
Kralın tanınmış danışmanlarından biri olan ve uzun süre dışişleri bakanlığı yapan Şeyh Halid bin Ahmed El Halife de Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, anlaşmanın bölgenin güvenliği ve refahını güçlendirdiğini belirtti. El Halife, "Bu anlaşma, İsrail halkına, Filistin halkıyla adil ve kapsamlı bir barışın en iyi yol olduğu, onların ve bölge halklarının gerçek manada çıkarına olduğu yönünde olumlu ve cesaret verici bir mesaj gönderiyor" diye yazdı.
BNA, Bahreyn Kralı’nın Trump ve Netanyahu ile telefon görüşmesinde, İsrail’le Filistin arasında iki devletli çözüme dayanan adil ve kalıcı bir barışa ulaşmanın gerekliliğini yinelediğini de bildirdi.
Ortak açıklamada da, tarafların, "İsrail-Filistin ihtilafına adil, kapsamlı ve kalıcı bir çözüm bulunması, Filistin halkının tam potansiyellerine erişiminin sağlanması için" çabalarını sürdüreceği vurgulandı.
İngiltere: "Mükemmel haber"
İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab, İsrail-Bahreyn anlaşmasını "mükemmel bir haber" olarak niteledi.
Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El-Sisi, İsrail ve Bahreyn'in diplomatik ilişki kurma yönünde attıkları "önemli adımı" takdir ettiğini belirtti.
Ürdün Dışişleri Bakanı Ayman Safadi, bölgede adil ve kapsamlı bir barış için gerekli adımların İsrail'den gelmesi gerektiğini belirtti. Safadi, İsrail-Bahreyn ilişkilerinin normalleştirilmesi açıklamasının ardından İsrail'in "iki devletli çözümü baltayacak tüm prosedürlere son vermesi ve Filistin topraklarını yasa dışı işgalini sonlandırması gerektiğini" kaydetti.
