Dünya Sağlık Örgütü (WHO) uzmanları, Corona virüsünün nasıl ortaya çıktığını araştırmak üzere gittikleri Çin'in Wuhan kentinde iki haftalık karantina sürecinin sona ermesiyle birlikte çalışmalara başlıyor.
WHO uzmanlarının Çin ziyareti, gizlilik içinde sürüyor. Uzmanların Çin'de nasıl bir rota izleyeceklerine ilişkin ayrıntılar açıklanmadı. Çin'in uzmanlara ziyaret etmek istedikleri noktalara ve görüşme yapmak istedikleri kişilere ne ölçüde erişim izni verecekleri de net değil.
WHO ekibi neden Çin'e gitti?
Uzmanlar, ilk kez Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan Corona virüsü türünün bilinen ilk enfeksiyon vakaları hakkında edinecekleri bilgilerin virüsün kaynağını ve gelecekte benzer pandemileri önlemenin yollarını araştırmalarına yardımcı olmasını umuyor. Uzmanlar, virüsün ilk ortaya çıktığı Huanan balık pazarından alınacak numunelere ve Wuhan'daki hastane kayıtlarına erişmek için sabırsızlanıyor.
WHO ekibi, balık pazarının yanı sıra ilk vakaların ortaya çıktığı diğer noktaları ziyaret edebilir.
Uzmanların bir başka uğrak noktası ise 2003 SARS pandemisinden sonra kurulan ve yarasaların taşıdığı Corona virüslerinin genetik dizilimlerinin kapsamlı bir arşivine sahip olan Wuhan Viroloji Enstitüsü'ndaki bir laboratuvar olabilir. Trump yönetimi yetkilileri, herhangi bir kanıt sunmamalarına rağmen virüsün enstitüden çıkmış olabileceği iddiasını ortaya atmıştı.
Yeni Corona virüsü türünün Wuhan'daki laboratuvarda ortaya çıkmış olma ihtimalinin düşük olduğunu düşünen uzmanlar, genetik yapısına ilişkin analizin, virüsün insan tasarımı olduğu olasılığını ortadan kaldırdığını söylüyor.
Uzmanlar ayrıca pandeminin Çin'de en yaygın olduğu dönemde çok sayıda hastanın tedavi altına alındığı hastaneleri ve Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'nin yerel şubesini de ziyaret edebilir.
İlk vakaların ortaya çıktığı balık pazarı ve diğer noktalar, İngiltere'de olduğu gibi virüsün sürekli değişime uğraması nedeniyle hala önemli.
Uzmanlar ne öğrenmeye çalışıyor?
Çin'in Wuhan kenti, ilk Corona virüsü vakalarının belirlendiği yer. Ancak virüsün 11 milyon nüfuslu sanayi kenti Wuhan'a başka bir yerden gelmiş olma olasılığı da oldukça yüksek.
Virüsün genetik dizilimi, Corona virüsünün yarasalarda ortaya çıktığını ve insanları enfekte etmeye başlamadan önce başka hayvanlara bulaştığını gösteriyor. Yeni Corona virüsünün en yakın akrabası, Wuhan'ın 1.600 kilometre güneybatısında Çin'in Laos, Myanmar ve Vietnam sınırında, Associated Press ajansına erişim engeli getirilen bölgede bulunuyor.
2019 yılı Aralık ayında ilk kez Wuhan'da hastalanmaya başlayanların çoğunun balık pazarıyla bağlantısı olduğu ortaya çıkmıştı. Uzmanlar, ilk başta virüsün pazarda satılan vahşi hayvanlardan geldiğinden şüphelenmiş, Çin'e vahşi hayvan ticaretini engellemesi çağrıları yapılmıştı.
Ancak sonra yapılan araştırmalar, daha önce de vakalara rastlandığının ortaya çıkması üzerine bu teoriyi çürütmeye başladı. Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, balık pazarından alınan numunelerin, pazarın virüsün ilk kez ortaya çıktığı nokta değil, yayıldığı nokta olduğu açıklaması yaptı. WHO ekibinin virüs hakkında bilinenleri ve bu verilerin güvenilirliğini daha iyi anlama becerisi, kısmen, bu numunelere erişim sağlayıp-sağlayamamasına bağlı.
Wuhan'da bilinen ilk vakaların genlerini incelemek, virüsün yarasalardan insanlara nasıl bulaştığı hakkında ipuçları elde edilmesini sağlayabilir. İncelemeler, virüsün Asya'ya özgü bambu faresi ya da misk kedisi gibi memeli hayvanlar aracılığıyla bulaşıp-bulaşmadığının da anlaşılmasını sağlayabilir.
WHO ekibi ne gibi engellerle karşı karşıya?
En büyük soru, Çin'in WHO ekibinin neleri yapmasına ve görmesine izin vereceğiyle ilgili. Çin Komünist Partisi, incelemelerin, virüsün yayılması sürecini nasıl yönettiğine ışık tutmasından, partiyi uluslararası eleştirilere maruz bırakmasından, hatta ihmalkar davrandığı sonucunun çıkması durumunda mali tazminat talepleriyle karşılaşmaktan kaygılanıyor.
Çin, ülke içinde salgınla ilgili bağımsız raporlar hazırlanmasını engelledi ve virüsün çıkış noktasına ilişkin kendi yaptığı araştırmalar hakkında sınırlı bilgi paylaşımında bulundu. Associated Press haber ajansının yaptığı araştırma, Çin hükümetinin Corona virüsüyle ilgili tüm araştırmaları sıkı şekilde kontrol altında tuttuğunu ve araştırmacıların medyaya konuşmasını yasakladığını ortaya çıkardı.
Associated Press ajansının bir başka araştırması ise WHO yetkililerinin özel görüşmelerde, yeni virüsün genetik dizilimi dahil, Çin'in salgına ilişkin kritik bilgileri paylaşma konusunda ayak dirediği konusunda şikayetçi olduğunu ortaya koyuyor. Oysa WHO, salgına süratle yanıt vermesi sebebiyle Çin'den dünya kamuoyu önünde övgüyle bahsetmişti. Salgının yayılmasına izin verdiği suçlamalarıyla karşı karşıya kalan Çin ise virüsün yurtdışından gelmiş olabileceği iddiasını ortaya attı. Çin hükümetinden bir sözcü, virüsün kaynağına ilişkin araştırmaların, yarasaların Güneydoğu Asya'daki komşu ülkelerdeki yaşam alanları dahil, Çin sınırları dışında da inceleme yapılmasını gerektirdiğini söyledi. WHO ekibinden bir uzman da aynı öneride bulunmuştu.
Araştırmalar ne zaman sonuç verecek?
Corona virüsünün çıkış noktasına ilişkin araştırmanın yıllar sürmesi bekleniyor. SARS virüsünün kaynağının bulunması 10 yıldan uzun sürmüştü. İlk kez 1970'li yıllarda tanımlanan Ebola virüsünün kaynağı ise henüz keşfedilebilmiş değil. Virüslerin nereden geldiğini belirlemek, kaynağı vahşi hayvanlar olan virüslerin gelecekte de yayılarak salgına yol açmasını engellemede hayati önem taşıyor.
