Yüksek enflasyon sonucu ekonomisi (fiilen) dolara endekslenen Venezuela’da maaşların bu hıza yetişemiyor olması, kur arttıkça alım gücünün iyice düşmesine neden oldu. Uzmanlar yoksulluk oranının, yani ayda 143 dolardan daha az kazananların, toplam nüfusun yüzde 94,6’sına yükseldiğini bildiriyor. Venezuelalı esnaftan Türkiye’deki esnafa mesaj da var. VOA Türkçe Caracas muhabiri Mustafa Özdemir Caracas sokaklarında yaşananları gözlemledi.
2015 yılından bu yana yıllık enflasyonun en az 3 haneli rakamlarda seyrettiği Venezuela geçen yılı (resmi rakamlara göre) yüzde 686 enflasyon oranıyla kapattı. Fiyatların dolara endekslendiği ülkede zamlar artık gündelik yaşamın bir parçası.
Venezuela Merkez Üniversitesi’nden ekonomist Luis Crespo, “Venezuela 2017’nin son çeyreğinde aylık enflasyonun yüzde 50 barajını aşmasıyla hiper enflasyon sürecine girdi. Hükümetin bu süreçte karşılıksız para basması, kamu harcamalarını finanse etmek için Merkez Bankası rezervlerini kullanması gibi hatalı politikaları Venezuela parası bolivarı pula çevirdi. Sadece 3 yılda paradan 11 sıfır atıldı. Sert kur artışları karşısında zorlanan üreticilerin ve sattığı malı yerine koyamayan işyeri sahiplerinin her gün etiket değiştirmek yerine fiyatları dolara endekslemesiyle, ekonomi 2019’dan itibaren fiilen dolarize oldu. Ekonominin fiili dolarizasyonu hükümetin değil, ekonomik aktörlerin geliştirdiği bir yöntem oldu. Dolarizasyon fiyat istikrarı ve yatırımı korumada olumlu bir etki sağladıysa da ülkedeki eşitsizlikleri artırdı. Bugün başta sayıları 3,5 milyonu bulan memurlar ve emekliler olmak üzere maaşlarını Bolivar’la alan Venezuelalıların alım gücü neredeyse yok oldu ve halk yoksullaştı” diyor.
Maaş artışlarının sokakta yaşanan gerçek enflasyon oranından çok daha düşük olması alım gücünün erimesine neden oldu. Venezuela’da bugün birçok kişi yaşamını idame ettirebilmek için 2-3 işte birden çalışmak zorunda kalıyor.
Muhasebeci Gabriela Pacheco, “Bundan 4-5 yıl önce dolar kuru hızlı bir şekilde artmaya başladığında elimize para geçer geçmez markete gidip yapabildiğimiz kadar toplu alışveriş yapıyorduk. Ancak bir müddet sonra her şeyin fiyatı dolara endekslendi ve fiyatlar saatlik artmaya başladı. Örneğin sabah 1.000 bolivara aldığınız ekmek öğleden sonra 1.200 bolivara, ertesi gün 1.500 bolivara çıkabiliyordu. Ancak maaşlarımız dolara endeksli olmadığından alım gücümüz her defasında azalıyordu. Enflasyon o kadar arttı ki birkaç ayda artık mutfak giderlerimi bile karşılayamaz hale gelince iş dışında evde kurabiye ve pasta yapıp satmaya başladım. Zaten çevremdeki hemen herkesin birden çok işi var. Örneğin arabası olan bir memur mesaiden sonra taksicilik yaparak ya da ev hanımları WhatsApp gruplarından pasta, börek ya da el işi gibi şeyler satarak karnını doyurmaya çalışıyor” diyor.
Hayat pahalılığından en çok etkilenen kesimlerden biri de esnaflar oldu. Konuştuğumuz market sahibi Miguel Liendo, esnafların kriz sürecinde kepenk kapatmamak ve alım gücü düşen halkla dayanışmak için kar marjlarını düşürmek zorunda kaldıklarını söylüyor.
Süpermarket sahibi Miguel Liendo, “Caracas’ın en merkezi yerlerinden birinde bir restoranım vardı ancak krizde dışarıda yemek yemek artık bir lüks haline gelince restoranımı kapatmak zorunda kaldım ve daha temel bir ihtiyaç olan gıda sektörüne atıldım. Ancak kriz tüm sektörleri etkiliyor. Enflasyon ve dolar kuru o kadar hızlı artıyordu ki sebze halindeki fiyatlar gün içinde 2-3 kez ciddi şekilde artabiliyordu. Ödemelerini birkaç hafta sonra alabilen başta küçük çiftçiler olmak üzere tarım üreticileri, paradaki değer kaybından dolayı ciddi zararlar edince bolivar yerine dolarla alışveriş dönemi başladı. Krizde alım gücü düşünce gıda tüketimi de azaldı. Ben, bizimle benzer sorunları yaşayan Türkiyeli esnaflara bu dönemde yapılacak en adil ve doğru kararın kar marjlarını düşürmelerini ve zarar etmemeleri için de fiyatları her gün değer kaybeden ulusal para dışında başka bir değişkene endekslemelerini öneririm” diyor.
Venezuela’da uzun süreli yüksek enflasyonun yol açtığı sorunların başında halkın yoksullaşması geliyor. 5 kişilik bir ailenin zorunlu mutfak masraflarının yaklaşık 260 dolar olarak hesaplandığı ülkede, yapılan araştırmalar Venezuelalıların yüzde 95’inin ayda 143 dolardan daha az bir gelirle geçinmeye çalıştığını gösteriyor.
