Mehmet Kuşman, tarihi Çavuştepe Kalesi’nin 56 yıllık emektar bekçisi. Aslında Kuşman sıradan bir bekçi değil aynı zamanda dünyadaki 12 Urartu dili uzmanından biri. Ömrünün büyük bölümünü Urartu medeniyetini araştırmaya harcamış. Kuşman ve Urartuların ilk buluşması 1962 yılına rastlar. Askerliğini yeni tamamlamış olan Kuşman, milattan önce 900’lerde Van ve çevresinde hüküm süren Urartulara ait eserleri ortaya çıkarmak için yapılan kazılarda çalışmaya başlar.
Kazılarda ilk kitabe çıkınca Kuşma’ın Urartulara ilgisi başlar. Kuşman o günleri Amerika’nın Sesi’ne şöyle anlattı: “İlk defa buraya gelmişler kaleyi kazacaklar. Ben de katıldım. ilk sene normal geçti ikinci sene kitabe çıktı. Hoca düşünüyordu, ne düşündüğünü sordum; ‘kitabe çıktı kime okutacağız?’ dedi. Ben de o zaman gençtim. İkinci sene peş peşe çıkmaya başlayınca, ‘Hocam ben de öğrenmek istiyorum’ dedim. Biraz zoruna gitti ‘Öğrenemezsin, zor bir meslektir’ dedi. Onlar gittikten sonra Van Kalesi’ne gittim, yazıları topladım. İran’dan yazılar getirttim. Üç yılda alfabeyi oluşturdum.”
Kendi çabasıyla Urartu alfabesini oluşturan Kuşman, Ankara’ya çağrılır. Alfabeyi yazdığı tabletini alıp Ankara’nın yolunu tutan Kuşman, ”Alfabe olduktan sonra, Ankara’ya çağrıldım, oraya gittim. Oradaki hocalar beğendi. Sonra lisana geçtim. Lisan 22 yılımı aldı, hepsi 25 yılıma mal oldu, bir şeyler öğrendim. Ankara’da sempozyum düzenlendi. Kazı yapan yerli yabancı bütün hocalar orada, herkes raporunu bakana verecek. Beni çağırdılar, taşımı birilerine gösterdiler. İlk önce inanmadılar. Bir yerden getirdiğimi sandılar. ‘Ben yaptım’ dedim. Çok beğenildi. Geldim, yazıya başladım. Yazı 22 yılımı aldı. 600, 650 kelime öğrendim. Bir cümle kuramıyordum çünkü zor bir dil” dedi.
Kuşman, Urartucayı gelecek nesillere de aktarmak istemiş ancak ilgi görmemiş. Sadece oğluna öğretebildiğini söyleyen Kuşman, “Dünya genelinde 12 kişi, Türkiye’de 7 kişi biliyor. Bu dili en iyi bilen bir İtalyan hocadır, Roma Üniversitesi’nde. 22 yıl önce ben ona ders veriyordum, şimdi Asurca, Hititçe, Urartuca’yı öğrenmiş. Birkaç kez kurs açmak istedim. Her gelen valiye gidip bana öğrenci bulmalarını istedim. Ülkemizde, Asuroloji, Hitioloji, Sümeroloji var ama Urartulara ait tek bir üniversitede bölüm yok. Bu lisan ölmek üzeredir. Olur diyorlardı ama yapmıyorlardı. Sadece benim bir çocuğum öğrendi, o da SGK’da çalışıyor” diye konuştu.
Kuşman Urartular hakkında öğrendiklerini ise şöyle açıkladı: ”Çalışmayı öğrendim, Urartu insanı çık çalışkan. O gün yaptıkları işler bugün bile yapılamaz. Kanalizasyon var, fosseptik var, lavabo var.”
43 yıl kalede kadrolu bekçilik yapan Kuşman 2005 yılında emekli oldu, ancak işi bırakmadı. Kuşman 13 yıldır kalede gönüllü bekçilik yapıyor. Her sabah kaleye giden Kuşman, kontrollarını yaptıktan sonra evine dönüyor. Dini bayramların ilk günü dışında hiç izin kullanmadığını belirten Kuşman, çalışma hayatı boyunca sadece bir kez hastalıktan 18 gün işe gidemediğini söyledi.
