Türkiye-İran ilişkilerinde yeniden bahar havası esintileri var.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu iki yıl aradan sonra bugün İran’ın başkenti Tahran’a giderek Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’la görüştü.
Görüşmelerde geçtiğimiz yıl Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir önceki İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani arasında yüz yüze değil de video konferans aracılığıyla yapılan Yüksek Düzeyli İşbirliği Toplantısı’nın yedincisinin ön hazırlıkları yapıldı.
İki ülke liderleri yüksek düzeyde son kez 20 Aralık 2018 tarihinde Ankara’da bir araya gelmişlerdi.
Eğer hazırlıklar tamamlanırsa, 7. Türkiye-İran Yüksek Düzeyli İşbirliği Toplantısı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla bu kez Tahran’da yapılacak.
Çavuşoğlu’ndan ‘‘İran ile işbirliğine hazırız’’ mesajı
Heyetler arası yapılan görüşme sonrası düzenlenen ortak basın toplantısında İran ve Türkiye dışişleri bakanları yalnız bölgesel değil küresel konularda da işbirliği çabası içinde olduklarını ortaya koydu.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, ‘‘Suriye’de Astana formatında işbirliğimizi sürdüreceğiz. Önümüzdeki süreçte hem liderler düzeyinde hem de dışişleri bakanları düzeyinde toplantı gerçekleştirmeyi arzu ediyoruz. Afganistan’ın kalıcı barışı ve istikrarı için aynı düşünüyoruz. Bölgesel konulara baktığımızda İran’la birçok konuda görüşlerimiz örtüşüyor. Afganistan’daki şu anki durumdan endişe duyuyoruz. İnsani kriz bir taraftan, ekonomik sıkıntı diğer taraftan, zorluklar var. Afganistan’ın istikrarı için yine birlikte çalışmaya hazırız. Güney Kafkasya’nın istikrarı için başta 3+3 formatı olmak üzere bu konularda İran’la yakın çalışma arzusu içindeyiz. Irak’taki düzenlenen seçimlerin özellikle barış içinde gerçekleştirilmesinden memnuniyet duyduk ama (Başbakan) Kazımi’nin konutuna geçen hafta gerçekleştirilen saldırıyı da kınadığımızı bir kere daha vurgulamak istiyorum; Irak’ın istikrarı için önemli iki ülke olarak katkı sağlayabileceğimizi düşünüyoruz. Kapsayıcı, herkesi kucaklayan bir hükümetin kurulması arzumuz’’ dedi.
Çavuşoğlu: ‘‘İran’a yönelik tek taraflı yaptırımlar kaldırılmalı’’
Terör, kaçakçılık ve göç konularının da ele alındığını söyleyen Mevlüt Çavuşoğlu, İran’a yönelik yaptırımlar konusunda da mesaj verdi.
Türk Dışişleri Bakanı, ‘‘Biz İran’a yönelik tek taraflı yaptırımların yanlış olduğunu tüm platformlarda söylüyoruz. Bugün burada bir kere daha vurgulamak istiyorum. Bu vesileyle Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nın yeniden işler hale gelmesi için tüm tarafların gerekli adımları atması gerektiğini düşünüyoruz. Özellikle bu anlaşmadan çekilenlerin gerekli adımları atması gerekiyor. İran’a yönelik tek taraflı yaptırımların da kaldırılması gerekiyor. Viyana’da görüşmelerin tekrar başlayacak olmasından da bu vesileyle mutluluk duyduğumuzu vurgulamak isterim. Bu görüşmelerin olumlu neticelenmesi, sadece ekonomik ilişkilerimiz bakımından değil, bölgenin istikrarı bakımından da önemli olacaktır’’ dedi.
‘‘Uzun vadeli işbirliği içeren yol haritası için müzakereleri başlatacağız’’
İran Dışişleri Bakanı da Türkiye ile uzun vadeli işbirliği için yol haritası hazırlamak üzere anlaştıklarını dile getirdi.
Abdullahiyan, " Bu konuda diplomatik müzakereleri başlatacağız. Sayın Erdoğan'ın Tahran'a yapacağı ziyarette bunu sonuca ulaştıracağız ve mutabakat zaptı iki cumhurbaşkanının katılımıyla imzalanacak. Afganistan konusuna da yoğunlaşıyoruz, geniş katılımlı bir hükümet kurulması temennisinde bulunuyoruz. Batı Asya'daki huzur ve istikrar bizim için önemli. Ankara ve Tahran yönetimleri bu konuda aktifler. Ticari, ekonomik, enerji, sınır ve konsolosluk alanında iş birliğine vurgu yaptık. İlişkileri hızlandırmak için ciddi bir engel görmüyoruz. İki ülkenin geniş bir potansiyeli var. İşadamlarının önündeki engeller tespit edildi bu konudaki pürüzlerin giderilmesi için kısa sürede adımlar atılacak’’ dedi.
Görüşmelerde COVID-19 pandemisi sırasında düşen ticaret hacminin yükseltilmesi, Tercihli Ticaret Anlaşması’nın imzalanması ve son günlerde gündeme gelen Birleşik Arap Emirlikleri, İran ile Türkiye arasındaki transit yolun geliştirilmesi de ele alındı.
‘‘Bugün ilişkilerin yeni bir seviye çıkarıldığını söyleyebiliriz’’
İran Araştırmaları Merkezi (İRAM) Başkanı Hakkı Uygur, açıklamalara bakıldığında İran tarafının Türkiye’yle ilişkileri güçlendirmek için daha fazla hevesli olduğunu söyledi.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Dr. Uygur, ‘‘Bugün ilişkilerin yeni bir seviyeye çıkarıldığını söyleyebiliriz. Her iki bakan da yalnız bölgesel değil küresel konularda da işbirliği mesajları verdiler. Özellikle İran tarafı yeni bir yol haritasının altını çizdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da bu yıl sonuna kadar Tahran’a gitmesi konusunda çalışmaların başladığını anladık. Bugünkü görüşmelerin Suriye’de etkileri olabilir. Afganistan’da da iki ülke yakın görüşteler. İkisi de resmen tanımasa da Taliban ile görüşüyorlar. Taliban’ın kapsamlı bir hükümet kurması çağrısında bulunuyorlar. En son Haziran ayında Antalya’da Türkiye İran Afganistan Dışişleri Forumu’nda bir araya geldiler. Muhtemelen liderler görüşene kadar bu konuda ilerleme sağlanabilir’’ dedi.
‘‘İran doğalgazda Çin’e yaptığı indirimi Türkiye’ye de uygulayabilir’’
Türkiye ve İran’ın iktisadi ve ticari konularda yeni dönemde daha fazla işbirliği yapacağını söyleyen İRAM Başkanı, Birleşik Arap Emirlikleri-İran-Türkiye arasında kurulan yeni lojistik güzergahın bu bağlamda önemli bir rol oynayabileceğinin altını çizdi.
Dr. Hakkı Uygur, ‘‘Turizm ilişkileri pandemiyle birlikte irtifa kaybetti. Yeni dönemde İran’dan Türkiye’ye gelen turist sayısı artacaktır. Pandemi öncesi İran sermayesi de geliyordu. Türkiye’nin doğal gaz açığını İran kapatabilir. Fiyatlar dünyada artıyor. Türkiye ile İran arasında 1996 yılında imzalanan doğalgaz anlaşması sona ermek üzere. Bu konuda yeni anlaşma yapılırken indirimli fiyat alınabilir. İran’ın Çin’e yaptığı indirimi biliyoruz, Türkiye’ye de benzer bir indirim uygulayabilir. Biden, İran’ın doğalgaz satışına daha müsamahakar davranıyor, deyim yerindeyse göz yumuyor bazı konularda. Ayrıca Birleşik Arap Emirlikleri’nden başlayıp İran üzerinden Türkiye’ye gelen lojistik hat da çok ciddi imkanlar sunacak. Bu kuzey-güney lojistik hattı Süveyş Kanalı’na kıyasla çok ciddi süre kazandıracak’’ dedi.
Birleşik Arap Emirlikleri, İran ve Türkiye arasında alternatif lojistik rotası
Dünyada yaşanan konteynır krizi ve artan taşımacılık maliyetleri karşısında Türkiye, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri karadan bir lojistik köprüsü kurdular.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin Sharjah Limanı’ndan yüklenen TIR’lar, İran’daki Bender Abbas Limanı’na vardıktan karayoluyla Gürbulak Sınır Kapısı ve İskenderun’a ulaşıyor. Denizden Süveyş Kanalı üzerinden Sharjah-Mersin güzergahı 20 gün sürerken alternatif karayolu rotasıyla bu süre 6 ila 8 güne düşüyor.
