Türkiye’de online alışveriş yapanların sayısının giderek artmasına rağmen sektördeki şirketler tarafından hak taleplerine olumlu yanıt alamayan kurye emekçileri, protesto eylemleriyle maaş zammı ve kadrolu personel olmayı talep ediyor.
Trendyol bünyesindeki kurye emekçilerinin eylemi yüzde 39 zam kazanımıyla sonuçlandıktan sonra şimdi de Yemeksepeti, Yurtiçi Kargo ve Scotty çalışanları da hak arayışı eylemlerini başlattı.
Ticaret Bakanlığı’nın https://www.eticaret.gov.tr adresindeki verilerine göre, Türkiye’de internet ortamındaki elektronik-ticaret (e-ticaret) payı, toplam ticari faaliyetler içerisindeki payını büyütüyor. Türkiye’de 2021 yılı ilk 6 ayı itibarıyla e-ticaret hacmi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 75,6’lık artışla 161 milyar lira olarak gerçekleşti. 2019 yılında toplam e-ticaret hacmi 136 milyar lira olmuştu. 2021 yılı ilk 6 ayında sipariş adetleri yüzde 94,4 artış ile 850 milyon 700 bin adetten 1 milyar 654 milyon adede yükseldi. Bu dönemde e-ticaret faaliyetinde bulunan işletme sayısı 321 bin 742'ye ulaştı. Aynı dönemde e-ticaretin genel ticarete oranı ise yüzde 17,6 olarak kayda geçti. E-ticaret işlemlerinin 148 milyar liralık kısmı, yani yüzde 91,9’unu yurt içinden, yüzde 4,3’ünü yurt dışından yapılan alımlar oluşturdu.
Türkiye genelinde büyüme kaydetmesine rağmen e-ticaret sektöründeki çalışma koşullarında iyileşme olmaması, dikkat çekiyor. Moto Kurye Haber-Yorum’un hazırladığı rapora göre, 2021 yılında en az 30 kurye iş cinayetinde yaşamını yitirirken motorlu kuryeler, sendikalar çatısı altında örgütlenmeye gitti.
Son dönemde işsizlik nedeniyle iş bulamayan üniversite mezunu pek çok genç kurye olarak çalışmaya başladı. Corona virüsü salgınıyla birlikte düşük ücret politikası ve trafikte sürekli hızlı olmaları baskısıyla çalıştıkları için kuryeler eylemlere başladı.
Geçtiğimiz hafta yüzde 11'lik zammı protesto etmek için kontak kapatmaya başlayan Trendyol çalışanları, eylemlerini kazanımla sonlandırdı. DİSK’e bağlı Nakliyat-İş Genel Başkanı Ali Rıza Küçükosmanoğlu’nun, yüzde 11’lik zammın işveren tarafıyla yapılan görüşmeler sonucu yüzde 38,8’e yükseltildiğini duyurmasıyla eylem sona erdi.
DİSK’e bağlı sendika öncülüğündeki eylemde Tredyol çalışanlarının kazanım sağlaması üzerine TÜRK-İŞ Konfederasyonu’na bağlı Tüm Taşıma İşçileri Sendikası (TÜMTİS) de motorlu kuryelere örgütlenme ve dayanışma çağrısıyla şirketlere yasal hakları tanımaları ve iş güvencesi olmaksızın tam zamanlı personeli “esnaf” gibi gösterme uygulamasından vazgeçmeleri gerektiği uyarısında bulundu.
Hem Nakliyat-İş hem de TÜMTİS, bugün Yemeksepeti şirketine yönelik protesto eylemini başlattı.
Yemeksepeti’ne ‘esnaf kuryeliği’ tepkisi
Nakliyat-İş ve TÜMTİS’in açıklamalarına göre, Yemeksepeti gibi şirketler, emekçileri iş kanununa bağlı olmayan ‘esnaf kurye’ sistemiyle tatilsiz uzun çalışma saatlerini kabul etmeye zorluyor. Bu nedenle Yemeksepeti kurye ve depo işçileri, “Düşük ücretlere, sendika düşmanlığına ve haksızlıklara karşı tüm emek dostlarını davet ediyoruz” çağrısıyla İstanbul Levent’teki Yemeksepeti Genel Merkezi önünde ve diğer illerde eyleme başladı. Emekçiler, geçinebilecek bir ücret zammı, can güvenliği, sendikalaşma, prim gibi taleplerle kontak kapattı.
İstanbul’daki protestoda Nakliyat-İş Genel Başkanı Ali Rıza Küçükosmanoğlu, bugünkü protestoya Türkiye’nin dört bir yanından destek verildiğini belirterek, ekmek kavgası verildiğini ve onurlu mücadeleden vazgeçilmeyeceğini söyledi.
TÜMTİS İstanbul 1 No’lu Şube Başkanı Ersin Türkmen, 2001 yılında kurulan Yemeksepeti’nin giderek büyüdüğünü, özellikle pandemi döneminde karını ikiye katladığı halde çalışanlarına düşük ücretleri reva gördüğünü, sendika hakkını tanımadığını ve “esnaf kurye” sistemiyle sigortasız, güvencesiz, esnek ve sendikasız çalıştırdığını söyledi. Tepkiler üzerine Yemeksepeti’nin gece geç saatlerde ücret artış oranlarını açıkladığını belirten Türkmen, “İşverenin ilan ettiği enflasyon oranlarının bile altında olan bu ücret artış oranlarını kabul etmiyoruz. Ücret ve prim artış taleplerimiz kabul edilene kadar mücadeleye devam edeceğimizi ilan ediyoruz. Başta gıda maddeleri olmak üzere temel tüketim maddelerine yapılan zamlar sebebiyle alım gücü gerilemiştir. İşçiler ev kirasını, elektrik, su, doğalgaz faturalarını ödeyemez hale gelmiştir. Bu nedenle Yemeksepeti işçileri, sefalet ücretini asla kabul etmeyecektir. TÜİK tarafından açıklanan sahte enflasyon oranında değil gerçek enflasyon oranında bir ücret artışı yapılmalıdır. En düşük ücret insanca yaşamaya yetecek ücret olmalıdır” diye konuştu.
Başkentte de motorlu kuryeler eylemdeydi
Yemeksepeti'nde çalışanı motorlu kuryeler, 5 bin 500 TL net maaş talebiyle Ankara'da da eylemdeydi. Çukurambar’daki bölge müdürlüğü önündeki eylemde Nakliyat İş Sendikası Ankara Bölge Temsilcisi Bayram Karkın, “İşçiler, 1,5 yıl önce sendikamıza üye olmuşlardı ancak Yemeksepeti işvereni hileli bir şekilde bir gecede iş kolunu taşımacılıktan büro iş koluna dönüştürmüştü. Bugün Banabi işçileri işverenden bunu da istiyor. ‘Hileli bir şekilde değiştirdiğin iş kolunu değiştir ve bizi sendikalı bir işyerine kavuştur’ diyor. Bugün yaptığımız mücadele hukuki, demokratik, meşru bir mücadeledir. Durup dururken insanlar sokağa çıkmadılar. Bu meşru eylemden dolayı bir üyemizin burnu kanarsa çok daha güçlü bir şekilde karşılarında Nakliyat-İş Sendikası'nı bulacaklardır” açıklaması yaptı.
Kuryeler: “İnsanca yaşam ve güvence istiyoruz”
Tüm Anadolu Motosikletli Kuryeler Federasyonu Genel Başkanı Çağdaş Yavuz da, “Kuryelerin haklı dirençleri için buradayız. Maaş zammı oranları açıklandı, bir asgari ücretliyle aynı. Kurye, işe tuvalet temizliğiyle başlıyor, işi olmadığı halde. Bir dakika mola vermeden paket teslimi sisteminde çalışıyoruz. Yağmur, çamur, kara bakmadan çalışan bir meslek sahibiyiz. Yasal düzenlemede işimiz, az tehlikeli meslek olarak değiştirildi. İnsanların ihtiyaçları için canla başla çalışan arkadaşlarımızın hakkını savunmak için buradayız. TÜMTİS, Nakliyat-İş destek verdi. Bizi ikiye ayırdılar, normal kurye ve esnaf kurye modeli diye. Esnaf kurye olunca kaza yapsa hasta olsa karşılanmıyor. Çok bir şey istemiyoruz, 5 bin 500 lira ve haklarımızı verin, başka bir şey istemiyoruz” dedi.
VOA Türkçe’ye neden eylem yaptıklarını anlatan kurye Volkan Morkoç da, “4 Nisan’da trafik kazası geçirdim, araç geldi bana vurdu, şirket yanımda olmadı. Biz bu kuryeliği yapmamıza rağmen yöneticiler maddi manevi yanımızda olmadı. Bunların düzeltilmesini ve bizlere insan muamelesi yapılmasını istiyoruz. Karda kışta, pandemide herkes evindeyken bizler dışarıdaydık” diye konuştu. Kurye Rıza Tek de, “Emeklerimizin karşılığını alamadık. Bu bugünlük sorun değil. Biz vasıfsız bir personel değiliz. Mobbinge kadar gidecek durumlar var. Uzak yerlere gönderimler, mesai yoğunluğu. Çalışmış olduğumuz firma elini taşın altına koymadığı sürece herhangi bir kazada bir güvencemiz yok. Tarafsız kazalarda hiçbir güvence yok, esnaf kurye olarak çalışınca” diye anlattı.
Kargocular da eyleme başladı
Yurtiçi Kargo şirketi çalışanları da, yüzde 17 zamma ve sözleşme fesihlerine karşı İstanbul’da Yurtiçi Kargo Bölge Müdürlüğü önünde eylem yaptı. İşçiler kontak kapatarak “Yüzde 40 zam yapılsın. Dağıtılacak parça sayıları arttırılsın. Sözleşme fesihleri iptal edilsin, hiçbir çalışma arkadaşımızın sözleşmesi feshedilmesin” taleplerinde bulundu.
Scotty çalışanları da, “Acemiyiz hak aramakta. Elimizde bir parça karton, bir kağıtla çıktık. Sesimizi duyuralım dedik. Bugün şaşırdık, videolarımız gazetelere çıktı. Ama hakkımızı alamadık daha. Bize güç verin, yanımızda olun” çağrısıyla eyleme başladı.
