ABD askerlerinin çekilme süreciyle birlikte Afganistan’da kontrol altında tuttuğu bölgeleri hızla arttıran Taleban, başkent Kabil’e ilerliyor. Son olarak Taleban militanları Kabil’in 150 kilometre kuzeydoğusundaki Gazne şehrinde de denetimi ele geçirdi.
Afganistan'ın üçüncü büyük şehri Herat da şiddetli çatışmalar sonucu Taleban'ın eline geçmek üzere. Diplomatik bir kaynağa göre Taleban, Kandahar'ı ele geçirmeye çok yakın görünüyor. Associated Press haber ajansına bilgi veren görgü tanıkları ise Herat'ın düştüğünü öne sürdü.
ABD ise vatandaşlarına Afganistan'ı bir an önce terk etmeleri çağrısında bulundu. Kabil'deki ABD Büyükelçiliği'nin internet sitesinde yer alan uyarıda, ABD vatandaşlarına mevcut ticari uçuş seçeneklerini kullanarak Afganistan'ı derhal terk etmeleri çağrısı yapıldı.
Uyarıda, uçak bileti satın almaya gücü yetmeyen ya da ABD vatandaşı olup da eşi veya reşit olmayan çocuğu için göçmen vizesi beklerken ülkeden ayrılmayı erteleyenlerin de büyükelçilikle iletişime geçmeleri istendi.
Almanya'da da Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesinde yayınlanan uyarıda, "Sahada bulunan Alman vatandaşlarına, mümkün olan en kısa sürede tarifeli uçuşlarla ülkeyi terk etme fırsatlarını değerlendirmeleri şiddetle tavsiye ediliyor" ifadeleri yer aldı.
Almanya Savunma Bakanı hafta başında, Alman birliklerinin on yıl boyunca konuşlandırıldığı Kunduz kentinin Taleban'ın eline geçmesinin ardından, Afganistan'a askerlerin geri gönderilmesi çağrılarını reddetmişti
Almanya, Afganistan'da ABD'den sonra en büyük ikinci askeri birliğe sahipti ve Kunduz'da İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana herhangi bir yerde olduğundan daha fazla asker kaybetti.
''Kabil 90 gün içinde düşebilir''
ABD istihbaratı mevcut durumda yaklaşık 90 günde başkent Kabil’in de Taleban denetimine geçebileceğini belirtiyor.
Taleban son dönemde kaydettiği ilerlemeyle birlikte ülkenin üçte ikisinde denetimi ele geçirmiş oldu. Gazne, Taleban denetimine geçen dokuzuncu eyalet başkenti oldu.
Üst düzey bir Afgan yetkili, Kandahar ve Kabil yolu üzerinde ortada bulunan Gazne’de Taleban’ın denetimi ele geçirdiğini ve şehirdeki tüm devlet dairelerine girdiğini söyledi. Şehirde öncesinde ağır çatışmalar yaşandığı haber veriliyor. Aynı yetkili, şehirdeki tüm devlet görevlilerinin Kabil’e doğru yola çıktıklarını söyledi.
Taleban’ın denetimi ele geçirdiğini açıkladığı Kandahar’da da çatışmalar sürüyor. Görgü tanıkları gece boyunca şehirde çatışma seslerinin sürdüğünü anlatıyor.
Taleban ayrıca kuzeyde Şibirgan, batıda Ferah'ta ve Kunduz şehrinde havalimanında denetimi ele geçirdiğini açıkladı.
Ülkede hali hazırda birçok bölgede Taleban ve Afgan ordu güçleri arasında çatışmalar devam ediyor. Taleban, daha önce ülkede denetimini elinde bulundurduğu dönemde egemenliği altına alamadığı kuzeyde bile bu kez ilerleyişini sürdürüyor.
“Kabil 90 günde düşebilir”
Reuters haber ajansına konuşan ve adının açıklanmasını istemeyen bir ABD savunma yetkilisi, ABD istihbaratı verilerine göre başkent Kabil’in de 90 gün içerisinde Taleban’ın denetimine girebileceğini söyledi. Yetkili, Taleban’ın bir ay içerisinde şehri kuşatabileceği, 90 gün içerisinde de kontrolu ele alabileceğini belirtti.
ABD Başkanı Joe Biden, Afganistan’dan asker çekme konusundaki eleştirilere verdiği yanıtta kararından pişman olmadığını söyledi. Biden, Afgan liderlerin kendi ülkeleri için savaş vermeleri gerektiğini söyledi.
ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby de dünkü basın brifinginde ABD’nin kısıtlı da olsa Afgan güçlerine operasyonlarda hava desteği vermeyi sürdüreceğini söyledi.
Birleşmiş Milletler verilerine göre son bir ayda ülkede yaşanan çatışma ve şiddet olaylarında binden fazla sivil hayatını kaybetti. Taleban ise sivilleri hedef aldığı iddiasını yalanlıyor.
Taleban, Afganistan’da 1996 ve 2001 yılları arasında kontrolu elinde tutuyordu. 11 Eylül saldırılarının ardından ABD’nin başlattığı operasyonla örgüt geriledi. Ancak örgüt, geçen yıl Şubat ayında ABD ile imzalanan anlaşmadan sonra ABD askerlerinin çekilme sürecinin başlamasıyla birlikte ülkede yeniden denetimi ele geçirmeye başladı.
ABD ve uluslararası yetkililer, Taleban’ın zorla yönetimi ele geçirmesinin asla kabul edilmeyeceği ve Taleban yönetiminin uluslararası kamuoyu tarafından tanınmayacağı konusunda uyarıda bulunuyor.
Pakistan güçlerininse, Afganistan ile ticari açıdan hayati bir sınır kapısının Taleban isyancıları tarafından kapatılmasının ardından Pakistan tarafında mahsur kalan yüzlerce Afgan ile çatıştığı bildiriliyor.
Olay yerindeki Pakistanlı yetkili Arif Kakar, Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada, 56 yaşındaki bir Afgan bir yolcunun Chaman-Spin Boldak kapısı üzerinden Afganistan'a girmek için aşırı sıcakta beklerken kalp krizinden ölmesinin ardından olayların patlak verdiğini söyledi.
Sınırın yeniden açılmasını talep eden protestocuların bazıları güvenlik güçlerine taş atmaya başladı. Protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve cop kullanıldı. Herhangi bir yaralanma bildirilmedi.
Chaman-Spin Boldak kapısı, karayla çevrili Afganistan'ın Pakistan sahiline giden ana ticari arteri ve ikinci en yoğun giriş noktasıydı.
Geçen ay sınırı ele geçiren Taleban, Pakistan'ın Afganlar için vizesiz seyahati sona erdirme kararını protesto etmek için 6 Ağustos'ta sınırı kapattığını duyurmuştu. Taleban, Pakistan'dan Afganlar’ın ya bir Afgan kimlik kartı ya da Pakistan tarafından verilmiş bir mülteci kayıt kartı ile sınırı geçmelerine izin vermesini talep ediyor.
Avrupa ülkelerinden Afgan göçmen kararı
Öte yandan Afganistan'da kötüleşen güvenlik durumu nedeniyle Avrupa'da sığınma başvurusunda bulunan ya da kaçak yollarla bulunan Afgan göçmenlerin durumu da gündemde. Fransa, Afganistan'a göçmen sınır dışı edilmesini Temmuz ayı başlarında durdurduğunu açıkladı. Açıklama Fransa İçişleri Bakanlığı sözcüsünden geldi. Sözcü Reuters haber ajansına, Fransa'nın Avrupalı ortaklarıyla durumu yakından izlediğini söyledi.
Danimarka da Kabil hükümetinin talebi üzerine başvuruları reddedilen Afgan sığınmacıların sınırdışı edilmesini 8 Ekim'e kadar askıya alacağını bildirdi.
Danimarka hükümeti, geçen ay Afgan hükümetinden, Kabil'in sınırdışı edilen vatandaşları geri almayı üç ay süreyle askıya alacağına dair bir bildirim aldığını söyledi.
Göç Bakanı Mattias Tesfaye yaptığı açıklamada, "Afgan hükümetinin kararı, pratikte 8 Ekim'e kadar Afganistan'a zorla sınırdışı edemeyeceğimiz anlamına geliyor, çünkü zorunlu geri dönüşler Afgan yetkililerinin bu kişileri sınırda karşılamaya hazır olmasını gerektiriyor" dedi.
Karar, Danimarka'nın geçen hafta diğer beş Avrupa Birliği ülkesiyle, davaları reddedilen Afgan sığınmacıları zorla sınırdışı etme haklarında ısrar eden bir mektup imzalamasının ardından geldi.
Danimarka'nın açıklaması, mektuba imza atan diğer iki ülke olan Almanya ve Hollanda'nın benzer açıklamalarını takip ediyor. Daha önce Almanya Dışişleri Bakanı, hukukun üstünlüğüne dayalı bir ülkenin, herhangi bir sınır dışı edilmenin insanları tehlikeye atmamasını sağlamaktan sorumlu olduğunu söylemişti. Avusturya, Belçika ve Yunanistan mektuba imza atan diğer ülkeler.
Çarşamba günü Yunanistan Göç Bakanı, Avrupa Birliği'nin 2015'teki göç krizinin tekrarı ile başa çıkacak durumda olmadığını ve Afganistan'a dönüşlerin sona ermesinin "yanlış mesaj göndereceğini" söyledi.
