Uzmanlar Suriye’nin kuzeybatısında dengelerin değişken, Türkiye ile Rusya’nın desteğiyle varılan ateşkesinse kırılgan olduğu İdlib bölgesinde Türkistan İslam Partisi’yle (TİP) ilgili uyarılarda bulundu.
Kasım ayında İdlib’de İslami emirlik ilan eden TİP az görünür olması nedeniyle yetkililerin ve medyanın gözünde çok dikkat çekmedi. 2008 yılında Çin’in kuzeybatısındaki Sincan’da kurulan örgüt 2011 yılında başlayan Suriye iç savaşının ilk yıllardan bu yana en etkin rol oynayan radikal gruplardan bir tanesi.
Çoğunlukla Çinli Uygur Müslümanları'ndan oluşan gruba son yıllarda diğer cihatçı gruplardan da katılanlar oldu.
Grubun çeşitlenen üye yapısına dikkat çeken ABD merkezli Middle East Forum’dan Suriyeli araştırmacı Cevat Al Tamimi, “TİP kısa bir süre önce aralarında Avrupalılar’ın da olduğunu gösteren bir video yayınladı. Yani grubun üyeleri artık sadece Türkiye’deki Uygur sığınmacılardan oluşmuyor” dedi.
Suriye’de iç savaşın en fazla şiddetlendiği 2013 yılında, TİP’e bağlı 3 bine yakın cihatçının olduğu tahmin ediliyordu. Ağırlıklı olarak İdlib, Halep, Hama, Humus ve Lazkiye’nin kuzeyinde aktif olan grup Suriye rejiminin Rusya ve İran’ın desteğiyle önemli askeri hamleler yapmasının ardından sayıca azaldı.
Ülkedeki İslamcı gruplarla ilgili çalışmalar yapan Suriyeli araştırmacaı Sadredeen Kinno VOA’ya yaptığı açıklamada, TİP militanlarının Suriye’ye gelme nedenlerinin öncelikli olarak ‘cihat hareketine dahil olmak’ olduğunu belirtti. Grubun özellikle El Kaide ve Taleban gibi gruplardan ilham aldığının da altını çizen Kinno, “Gerek Suriye gerek Levant’ın geneli, cihatçı gruplar için küresel anlamı olan kutsal bir bölge. Bu grupların doktrinlerinde, kıyamet gününün son savaşının kuzey Suriye’deki Dabık kentinde olacağı yazıyor” dedi.
TİP Suriye rejim güçleri ve onların müttefiklerine karşı düzenlenen birçok saldırıyı üstlendi. 2016 yılında düzinelerce İranlı asker ve rejim gücünün öldürüldüğü İdlib’in Han Tuman kasabasındaki saldırıyı da TİP üstlenmişti.
Özel Çin güçleri
Suriye yönetimi TİP’e karşı mücadelede destek için ülkeye Özel Çin Güçleri gönderilmesi yönünde Çinli yetkililerle görüşüldüğünü 2017 yılının sonlarında duyurmuştu. Ancak TİP’i terör örgütü olarak listeleyen Çin yönetimi Suriye’ye asker göndereceğine ilişkin iddialar karşısında yanıt vermedi.
2018 yılı Ağustos ayında rejim yanlısı Al Watan gazetesinde yayınlanan bir haberdeyse Çin’in Şam’daki büyükelçisinin ülkesinin isyancılara karşı rejim güçlerine destek vermeye hazır olduğunu söylediği ileri sürüldü.
Uzman Al Tamimi, TİP militanlarının Suriye Devlet Başkanı ‘Beşar Esat’ı hedef alarak kendilerini Esat’ın müttefiği Çin’i de hedef alıyormuş gibi hissettikleri’ yorumunda bulundu.
Tahranlı araştırmacı Sayid Muhammed Hadi VOA’yla paylaştığı yorumunda Çin askerlerinin neden Suriye’de olduğuna ilişkin iki açıklama yapılabileceğini söylüyor: “Güvenlik açısından baktığımızda, Çin Suriye’deki eğitimli ve tecrübeli TİP cihatçılarını hedef alarak onların kazandıkları savaş becerilerini Çin’in batısına taşıma potansiyelini ortadan kaldırmaya çalışacaktır. İkincisi, Pekin kendisini Suriye’de savaş bittikten sonra ülkenin yeniden inşa edilmesinde rol alacak başlıca aktörlerden biri olarak görüyor.”
Konuda uzman olan araştırmacılar İdlib ya da Suriye’nin diğer kentlerindeki Uygur cihatçılarının akıbetinin, Türkiye’nin bu grup ve diğer cihatçı gruplarla ne derecede mücadele edeceğine bağlı olduğunu savunuyor.
