Türkiye’deki darbe girişiminin ardından uluslararası yatırımcıların bir panik yaşamadığı, ancak Türkiye’yi yakından takip ettiği belirtiliyor.
Wall Street’te sıcak paranın Türkiye’den çıkıp çıkmayacağı tartışılıyor. Ekonomistlerin endişesi, cari açığı yüksek olan Türk ekonomisinin sıcak para çıkışı olursa ciddi bir krize gireceği.
1998 yılından bu yana Bloomberg News’da kıdemli bankacılık analisti olarak çalışan ve bir süredir New York’ta aynı kurum adına Wall Street’in nabzını tutan Yalman Onaran darbe girişiminin ardından bir panik yaşanmadığı görüşünde.
Onaran, Türkiye’de gerçekleşen darbe girişiminin ardından küresel bankacılık sistemin ve yatırımcıların Türkiye’ye nasıl baktığını, ülkeden sıcak paranın çıkma risklerini ve Wall Street’in Türkiye’ye bakışını Amerika’nın Sesi’ ne değerlendirdi.
Amerika finans ve ekonomik yatırım açısından Türkiye’ye uzak
Onaran, Amerikalı yatırımcının Türkiye’ye yıllardan beri ilgi göstermediğini belirterek, yaşanan son darbe girişiminin ardından Amerikalı yatırımcıların tavrının Türk ekonomisini pek etkilemeyeceğini ifade ediyor.
Türk ekonomisinin ABD’den çok Avrupalı yatırımcının ilgi alanında olduğunu vurgulayan Onaran, “Amerikalı yatırımcı Türkiye’ye ilgi göstermiyor. Türkiye’ye yatırım daha çok Avrupa’dan gidiyor. Bankalar sendikasyon kredileri aldıkları zaman genelde Avrupa bankaları katılıyor. Türkiye’de 50 sendikasyon kredisi varsa bunların çoğu Avrupalı bankalardır. Belki bir kaç tane Amerikan bankası vardır aralarında. Amerika Türkiye’ye finans ve ekonomik yatırım açısından biraz uzak kalıyor”
Wall Street: ‘Türkiye için bardağı taşıran son damla olmasın’
Onaran, son darbe girişiminin ardından Wall Street’te finans çevrelerinin yorumunun “Bu Türkiye için bardağı taşıran son damla olmasın” görüşünde olduğunu vurguluyor.
Onaran, “Birçok kritik siyasi çalkantılar yıllardır oluyordu. Gezi olayları oldu. Seçimlere sonuç getirmedi. Üç beş ay sonra tekrar seçimlere gidildi. Bu tür tüm olumsuzluklara rağmen yatırımcı Türkiye’den bir türlü kaçmadı. Her şeye rağmen yabancı yatırımcı Türkiye’yi terk etmedi. Bu sefer batılı analistlerin korkusu artık ‘bu son mu?’ diye oldu. Yabancı yatırımcı artık bu kadarını kaldıramayıp kaçacak düşüncesine girdiler”
‘Paranın kaçacağına dair izlenim yok’
Türkiye’nin cari açığı çok büyük olduğunun altını çizen Onaran, “Cari açık büyük olduğu zaman yabancı paraya ihtiyaç var. Cari açığı kapamada sıcak para denilen şey çok önemli. Ancak adı üstünde sıcak para çok çabuk soğuyabiliyor. Kaçıyor ve gidiyor. Yabancı yatırımcı, şimdiye kadar Türkiye’de meydana gelen şeylerden kaçmadı. Ufak şeyler olarak değerlendirdi. Acaba bu sefer çok mu büyük oldu? Türkiye şu anda izleniyor ancak sıcak paranın kaçacağına dair öyle bir izlenim yok. Tabi daha iki hafta oldu bu işler daha uzun dönemde ortaya çıkar. Olaylar, yatırımcıyı gerçekten korkutup kaçırdı mı? Herkesin merak ettiği şey o” diye konuştu.
‘Yatırımcı bir günde çıkmaz’
Onaran, bu aşamada uzun dönemli yatırımcının, ”Türkiye’de risk çok mu arttı?” şeklinde düşündüğünü ve kendisine “Ben artık burada durmayayım mı?” sorularını sorduğunu ifade ediyor. Onaran, ”Yatırımcı çıkmaya karar verdiği zaman bir günde çıkmaz. Bu yavaş gerçekleşir. Hisselerini, hisse senetlerini, bonolarını, hükümet bonolarını aşamalı olarak satarak piyasadan çeker. Bunun etkisi de 3 aydan itibaren başlar ve bir yıla kadar sürer. Bu süreçte merkez bankasının rezervleri filan bu sıcak paranın kaçışını durdurmaya yetmez. Bu sıcak para kaçışını Çin de yaşadı. Çin’den bir yıl içerisinde bir trilyon dolar çıktı. Çin Merkez Bankası’nın rezervleri çok büyük ama bu sıcak para çıkışında onların merkez bankası bile sarsıldı. Çin’de durumlar sakinleşti. Sıcak para çıkışları durdu. Güven yeniden geri geldi”
‘Darbe girişimi sonrası çok küçük çıkışlar oldu panik yaşanmadı’
Türkiye’de darbe girişiminin ardında kısa dönem içerisinde ufak bir panik olduğuna işaret eden Onaran, “Darbe girişimi sonrasında çok küçük çıkışlar oldu. Asıl mesele uzun dönemde bu çıkışların devam edip etmeyeceği. Önemli mesele on direk yatırım: Türkiye’de fabrikaları yapanlar, özelleştirmeleri satın alanlar. Devletten kamu işletmelerini satın alan ortak olan yatırımcılar. Onlar çıkarsa veya diğer yatırımcılarda da korkup gelmez ise, bundan Türk ekonomisi etkilenir.”
‘Üç beş yıldır yatırımcılar azalacak deniyordu, ancak hiçbir sarsıntı olmadı’
Türkiye’nin ekonomik durumunda sadece cari açık değil ülkenin ekonomik gelişmesini körükleyen çeşitli dinamiklerin de önemli olduğuna işaret eden Onaran, “Üç beş yıldır bu gibi yatırımcılar azalacak deniyordu. Bu konuda da Türkiye’de şimdiye kadar hiç bir sarsıntı olmadı. Tabi tüm bunlar uzun dönemde kendini belli edecek şeyler iki haftada anlamak zor. Bu tabloyu anlamak bir yıl kadar sürebilir. Türkiye’nin şöyle bir şansı var, yıllardır olan siyasi çalkantılarda yabancı yatırımcıların çıkmaması. Yabancı yatırımcı tüm olumsuz sinyallere rağmen Türkiye’den çıkmıyor.”
‘Yatırımcı getirisi olan bir ülkeden kolay kolay çıkmıyor’
Dünyada çok fazla dolaşan sıcak para olduğunu vurgulayan Onaran, getirisi olan ülkelerden yatırımcının çıkışının kolay olmayacağını vurguluyor. Onaran, “Batı’da faizler yüzde sıfır ve altında olduğu için dünyanın büyük bir kısmında getiri yok. Amerika’da, Japonya’da, Avrupa’da yatırımcı için getiri nerede ise sıfır. Sıfır olsa iyi ancak bazı ülkelerde eksi. Neredeyse bu ülkeler yatırımcılara ‘paraları bize getirmeyin biz size üstüne para vereceğiz’ diyor. Yatırımcılar da mecburen getirinin olduğu ülkelere gidiyorlar. Bu ülkelerde Türkiye gibi, Çin gibi gelişmekte olan ülkeler oluyor. Bu ülkelerden getiri elde eden yatırımcı pat diye en ufak bir karışıklıkta o ülkeden çıkamıyor. İşler çok bozulduğu an yatırımcı bu gelişmekte olan ülkeler arasında bir tercih yapabiliyor” dedi.
‘Türkiye’nin kredi notu kritik bir yerde’
Türkiye’de yaşanan darbe girişiminin ardından bazı kredi değerlendirme kuruluşları tarafından düşürülen notları da değerlendiren Onaran, “Kredi değerlendirme notları aslında finans piyasalarını çok etkilemez. Piyasa genelde onlardan önce davranır ve kendi risk analizini yaparak kendi notunu verir. Kredi değerlendirme kuruluşlarının bir çizgisi var. Bir ülkenin kredi notu o çizginin altında olduğun zaman yatırım değeri görmeyen ülkeler olarak görüyorsunuz. Bu çizgi biraz önem farz ediyor, çünkü bir çok uzun dönemli yatırım yapan yatırımcı ve yatırım fonlarını yöneten şirketlerin çok sıkı kuralları var. Bu çizginin altında olan bonolara yatırım yapamazlar. Bu yüzden Türkiye’nin notu kritik bir yerde olduğu için önemli.”
‘Türkiye kredi notu eksideyken bile yatırım aldı’
Onaran, bir ülkenin kredi notunun ‘yatırım yapılabilir’den, ‘yatırım yapılmaması gereken’ tehlikeli alana girdiği zaman birçok yatırım fonunun mecburen bonolarını satması gerektiğini vurguladı.
Onaran,”Bu not düşürmelerin Türkiye’ye etkisi olabilir de, olmayabilir de. Türkiye’nin yıllar önce notu eksideyken, yatırım yapmaya değer görülmeyen bir ülke olmasına rağmen yatırımcı bunları dinlemeyip Türkiye’ye yatırım yapmayı sürdürüyordu. Türkiye’nin notu Moody’s gibi kredi derecelendirme kuruluşları tarafından düşürülürse, o zaman daha çok çıkış olabilir. Bu notlar bazı yatırımcıların elini kolunu bağladığı için bu çıkışlar olabilir.”
‘Yatırımcılarda panik olsaydı dolar bu kurda olmazdı’
Onaran, uluslararası yatırımcıların Türkiye ekonomisi için henüz bir panik içerisinde olmadığı iddia etti. Onaran,”Eğer panik olsaydı dolar Türk lirası karşısında bu düzeyde olmazdı. Sonuçta biraz yükselse de daha sonra dolar üç civarında kaldı. Bunda Merkez Bankası’nın tavrının da rolü var. Bu şekilde dolar kısa dönemde tutulabilir. Uzun dönemli yatırımcı çıkma kararı verdiyse o çıkışı daha uzun dönemde göreceğiz. Bu süreç bir, bir buçuk yıl sürer. Eğer bu çıkış olursa Merkez Bankasının rezervleri azalır. Lira daha çok değer kaybeder. Bunu görmek için daha uzun zaman lazım.”
