Türkiye’de 24 Haziran’da yapılacak milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimleri için en önemli tartışma konusu “sandık güvenliği” için görev yapmaya gönüllü seçmenler, bugün son hazırlıklarını tamamladı.
CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi ve HDP’nin yanı sıra sendikal ve sivil toplum örgütlerinden oluşan “Adil Seçim Platformu”, seçim günü için Ankara’da merkez kurduğunu duyurdu. Adil Seçim Platformu, mobil cihazlar için hazırlanan uygulamasıyla Türkiye genelinden ıslak imzalı tutanak bilgilerini elde etmeyi planlıyor.
Türkiye’nin sandık güvenliği konusunda en deneyimli sivil toplum örgütü ise, Oy ve Ötesi Derneği. Dernek, Ağustos 2014’te ilk kez TBMM’de değil halkoylamasıyla gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı seçiminden bugüne seçim süreçlerini izliyor. Oy ve Ötesi Derneği, “bağımsızlık” kaygısı nedeniyle muhalefet partilerince oluşturulan “Adil Seçim Platformu”na katılmadı ve diğer seçimlerde olduğu gibi kendi gönüllü ekibiyle Türkiye genelinde ulaşabildiği noktalarda görev yapacak.
Oy ve Ötesi, Ankara’da oluşturduğu çağrı merkeziyle de sandık başında sıkıntılı bir durum olduğu gözlemleyen müşahitlere hukuki destek sağlayacak. Türkiye Barolar Birliği (TBB) ile işbirliği halinde gönüllü avukatlar, gün boyu ve sayım süreci sonrasında da sahadakilere yardımcı olacak. Oy ve Ötesi, kendisine ulaşacak bilgiler doğrultusunda Yüksek Seçim Kurulu (YSK) ve/veya ilçe seçim kurullarına itirazlar yapılmasını da sağlayacak ve bu konuda siyasi partilere de bilgi aktarımında bulunacak.
Oy ve Ötesi, bugün de Ankara’da müşahit yani gözlemci olarak görev alacak gönüllü seçmenlere seçim mevzuatı eğitimi verdi. TBB’de düzenlenen eğitimde, son yapılan seçim yasası değişiklikleriyle birlikte endişe yaratan “mühürsüz oy pusulası”, “sandık başına herhangi bir ihbar ile kolluk kuvvetleri gelmesi” gibi konular da ele alındı.
Müşahitler nelere dikkat etmeli?
Oy ve Ötesi’nin eğitiminde, müşahitlere hangi hallerde Sandık Kurulu’na uyarılarda bulunabilecekleri ve hangi hallerde tutanak tutulmasını talep edebilecekleri anlatıldı. Müşahitlere, sabah 07.00’den önce sandık başında olunmasını ve eğer belirlenmiş Sandık Kurulu üyelerinden görevi başına gelmemiş olanlar varsa Sandık Kurulu üyeliğine geçiş yapabilecekleri de anımsatıldı. Müşahitlere “kavgacı değil yapıcı tavır” sergilenmesi gerektiğini uyarısında bulunularak, Sandık Kurulu’nun sabah ilk iş olarak zarf ve oy pusulalarını mühürlemesinin yasal zorunluluk olduğu ve bunun da takip edilmesi gerektiği hatırlatıldı. Oy sayımı sürecinde siyasi partiler arasında ittifaklar da kurulmuş olduğu için oy sayımı çetelesinde hangi oyun hangi parti ve ittifak karşısına yazıldığına da dikkat etmek gerektiği vurgulandı. Ancak müşahitlerden özellikle geçersiz oy pusulalarını tespit edebilmek için mutlaka zarftan çıkan pusulaya dikkat kesilmeleri de istendi.
Sandık Kurulu’ndaki bilgi eksikliği en yaygın sorun
Amerika’nın Sesi’nin izlediği eğitim sonrasında görüştüğü Oy ve Ötesi ekibinden Sema Ulukan, müşahitler olarak oyların doğru atılması ve sayılmasını gözetlemeyi hedeflediklerini söyledi. İlçe sorumluları, okul binası sorumluları ve sandıkta müşahitlerle organize olduklarını kaydeden Ulukan, eğer bir problem olduğu gözlemlenirse bunun merkeze iletilerek avukatlar aracılığıyla da YSK’ya itiraz yapılmasının sağlanacağını anlattı. Ulukan, neden böylesi bir organizasyonda görev aldığını sorduğumuzda ise, “Oylarımıza sahip çıkmak adına” yanıtını verdi.
Ankara’nın Sincan ilçesinden sorumlu Doruk Şen ise, Oy ve Ötesi olarak son seçimlerde başkentte özellikle Sincan, Mamak, Pursaklar gibi ilçelerde muhalefet partileri tarafından görevlendirilmiş Sandık Kurulu üyeleri veya müşahitlerle yeterince kontrol yapılamadığını gözlemlediklerini kaydetti. Bu nedenle özellikle bu ilçelerde gönüllü görev yapmaya çalıştıklarını belirten Şen, “Oy ve Ötesi’nin en önemli görevi caydırıcılık. En azından bizim orada olmamız bile yeterli caydırıcılık gösteriyor. Hem genelgeleri hem yasaları bilmek önemli oluyor. Müşahit olarak orada olmak önce insanın kendisiyle alakalı bir şey. Eve gidince keşke bunu yapsaydım ya da yapmasaydım diye düşünmüyorsunuz. Rahat uyuyorsunuz. İçsel olarak güzel bir duygu müşahit olmak, kendi oyunuzun peşinde koşmak” görüşlerini aktardı. Şen, geçmiş seçimlerden deneyimlerini aktarırken de “Müşahitlerin en çok karşılaştığı olay, sandıklarda görevli arkadaşların işi bilmemesi. Pratik olarak toplama yapmayı bilmemeleri, (YSK’nın kararlarını içeren) genelgeyi hiç okumamış olmaları. Mesela engelli bir vatandaş ile sandık görevlisi kabine girmeye kalkıyor ki bu genelgeye aykırı. Sandık görevlileri bunları bilmeli ama bilmiyorlar” dedi.
Oy ve Ötesi’nin seçim günü çağrı merkezinde görevli Avukat Özcan Yeniay da, seçim hukukunun düzgün işletilmesi amacıyla görev aldığını söyledi. Oy ve Ötesi’nin seçimin şeffaflığı ve seçim güvenliği üzerine gözlem yapan bir sivil toplum örgütü olduğunu kaydeden Yeniay, bu seçimlerde de gözlemde bulunarak eğer herhangi bir ihmal veya kanuna aykırılık varsa bunu çözüme kavuşturmak için YSK’ya iletmeyi amaçladıklarını belirtti. Yeniay’a göre en önemli sıkıntı, ülke genelinde sandıktan asli sorumlu olan Sandık Kurulu üyelerince seçim kanununun bilinmemesi. Seçimlerde sıklıkla oy sayım süreci bitişi yani saat 17.00’yi beklemeden sayım yapmaya kalkışılması sorununu gördüklerini de söyleyen Yeniay, engelli ve yaşlılar bakımından da birden fazla kişiyle kabine girme talebi gibi yasaya aykırı durumları gözlemlediklerini vurguladı. Yeniay, 24 Haziran için beklentilerini ise, “Umuyorum ki şeffaf ve güvenilir seçim yürütülür. Kötü niyetli bir seçim süreci yürüteceğimizi düşünmüyorum. Bilgi eksikliğinden kaynaklı bazı sorunlar çıkabilir. Bunlara da müşahitlerimiz kanalıyla gerekli müdahaleleri anında yapmayı planlıyoruz” diye konuştu.
