WASHINGTON —
Başkan Barack Obama’nın ikinci döneminde dış politikasının temellerinden birini Rusya’yla daha iyi ilişkiler geliştirmek olacak.
Başkan Obama’nın ilk döneminde ilişkilerde izlenen “sil baştan” politikasının gözle görülür sonuçları oldu. Bunlardan biri, Stratejik Silahların İndirimi anlaşması çerçevesinde uzun menzilli nükleer silahların sayısında azaltmaya gidilmesi oldu.
İşbirliğinin bir diğer örneği olarak da Moskova’nın İran’a karşı sertleştirdiği tutum gösteriliyor. Rusya ABD ve diğer Batılı devletlerin isteğine paralel olarak Birleşmiş Milletler oylamasında Tahran’a daha ağır yaptırımlar uygulanması için oy verdi.
Eski Başkan Bill Clinton’ın başkanlık döneminde savunma bakanlığı yapan William Cohen uluslararası toplumun İran’a nükleer silahlanma programlarından vazgeçmeleri için daha fazla baskı yapması gerektiğini düşünüyor: “Eğer bu yapılmazsa bölgede istikrarsız artacak ve bir askeri operasyon olup olmayacağı sorulara ön plana çıkacak. Bunun olmamasını umut ediyoruz ve bunu engellemek tüm ülkelerin çıkarına. Rusya ve Çin’in de bu konuya eğilmesi gerekiyor.”
Moskova’yla Afganistan Konusunda İşbirliği
ABD-Rusya ilişkilerindeki ısınmanın başka bir örneği de Rusya’nın Amerikan askerlerinin Afganistan’a giriş çıkışlarda Rusya’yı transit olarak kullanmasına izin vermesi.
Rusya ayrıca, ABD’nin Kazakistan’ın 300 km kuzeybatısında bulunan Ulyanovsk üssünü kullanmasına izin verdi. Bu üs gelecek iki yıl içinde Afganistan’dan geri çekilecek askerlerin geçişinde önemli bir lojistik rol üstlenecek.
Gerald Ford ve baba Bush’ın başkanlık dönemlerinde ulusal güvenlik danışmanlığı yapan Brent Scowcroft iki ülkenin Soğuk Savaş dönemindeki gibi düşman olmadıklarını söylüyor:
“Eğer dünyaya bakarsanız gerek Çin’le gerekse Rusya’yla engellenemez çatışma alanlarımızın olmadığını görürsünüz. Bunun avantajını kullanmalıyız.”
Silahsızlanma, Afganistan ve İran konularında olumlu gelişmelere rağmen iki ülke arasında birkaç önemli konuda fikir ayrılığı bulunuyor. Bunlardan biri de Suriye’de ne yapılması gerektiği.
Obama hükümeti Beşar Esad’ı görevi bırakmaya çağırdı. Rusya ise buna karşı ve Suriye’ye yaptırım uygulayan birkaç BM Güvenlik Konseyi tasarısını da veto etti.
Ancak yakın zamanlarda Rusya Esad’la arasına mesafe koydu. Dışişleri bakan yardımcısı Mihail Bogdanov Suriye’li liderin gittikçe ülkenin kontrolünü kaybettiğini ve ayaklanmacıların savaşı kazanabileceklerini söyledi.
Füze Güvenlik Sistemi Tartışmalı Bir Konu
İki ülkenin anlaşamadığı bir başka nokta da, Avrupa’ya bir balistik füze güvenlik sistemi kurulması.
Washington ve müttefikleri sistemin İran gibi ülkelerin tehdidine karşı Avrupa’ya güvenlik sağlayacağını söylüyor. Ancak Rusya füzesavar sisteminin kendi stratejik füzelerini etkisiz hale getirerek Rusya’yı Batı’dan gelebilecek tehditlere açık bırakacağını söylüyor.
Uzmanlar göre tartışmalı başka bir konu ise Obama hükümetinin Putin’in sivil toplumun üzerinde kurduğu baskıyı yeterince eleştirmemesi.
George W. Bush yönetiminde Amerika’nın BM daimi temsilcisi olan John Bolton, Washington’un bu konudaki tavrının Putin’in siyasi muhaliflerin ve ekonomik dünyanın üzerinde baskı kurmasını kolaylaştırdığını söylüyor. Bolton değerlendirmesinde bunun eski komünist bir yaklaşımla değil ancak otorite kurma amaçlı, geleneksel ve aşırı merkezci bir yaklaşımla yaptığını söylüyor.
‘ABD Rusya’da İnsan Haklarını Savunmalı’
William Cohen ABD’nin insan haklarının güçlü bir savunucusu olması gerektiğini söylüyor:
“Biz sürekli olarak insan hakları konusunu gündemde tutmalıyız. Şeffaf yönetimi savunmalıyız ve insanların seslerini duyurmalarına karşı olan her engeli eleştirmeliyiz. Ancak Rusya’yla anlaşmamız gerektiğini de göz önünde bulundurmalıyız ve bunu da açık ve dürüstçe yapmalıyız. Bunun zorluklarını farkında olmalıyız. Rusya’nın neyin nasıl yapılacağı ve Rusya’da nelere izin verileceği konusunda kendilerine has fikirleri var. Biz yalnızca özgürlük ateşini canlı tutabiliriz. Ama bunu zorlayamayız.”
Uzmanların şimdi merak ettiği konu Obama’nın ikinci döneminde ABD-Rusya ilişkilerine ilk dönemde olduğu kadar ağırlık verip vermeyeceği.
Başkan Obama’nın ilk döneminde ilişkilerde izlenen “sil baştan” politikasının gözle görülür sonuçları oldu. Bunlardan biri, Stratejik Silahların İndirimi anlaşması çerçevesinde uzun menzilli nükleer silahların sayısında azaltmaya gidilmesi oldu.
İşbirliğinin bir diğer örneği olarak da Moskova’nın İran’a karşı sertleştirdiği tutum gösteriliyor. Rusya ABD ve diğer Batılı devletlerin isteğine paralel olarak Birleşmiş Milletler oylamasında Tahran’a daha ağır yaptırımlar uygulanması için oy verdi.
Eski Başkan Bill Clinton’ın başkanlık döneminde savunma bakanlığı yapan William Cohen uluslararası toplumun İran’a nükleer silahlanma programlarından vazgeçmeleri için daha fazla baskı yapması gerektiğini düşünüyor: “Eğer bu yapılmazsa bölgede istikrarsız artacak ve bir askeri operasyon olup olmayacağı sorulara ön plana çıkacak. Bunun olmamasını umut ediyoruz ve bunu engellemek tüm ülkelerin çıkarına. Rusya ve Çin’in de bu konuya eğilmesi gerekiyor.”
Moskova’yla Afganistan Konusunda İşbirliği
ABD-Rusya ilişkilerindeki ısınmanın başka bir örneği de Rusya’nın Amerikan askerlerinin Afganistan’a giriş çıkışlarda Rusya’yı transit olarak kullanmasına izin vermesi.
Rusya ayrıca, ABD’nin Kazakistan’ın 300 km kuzeybatısında bulunan Ulyanovsk üssünü kullanmasına izin verdi. Bu üs gelecek iki yıl içinde Afganistan’dan geri çekilecek askerlerin geçişinde önemli bir lojistik rol üstlenecek.
Gerald Ford ve baba Bush’ın başkanlık dönemlerinde ulusal güvenlik danışmanlığı yapan Brent Scowcroft iki ülkenin Soğuk Savaş dönemindeki gibi düşman olmadıklarını söylüyor:
“Eğer dünyaya bakarsanız gerek Çin’le gerekse Rusya’yla engellenemez çatışma alanlarımızın olmadığını görürsünüz. Bunun avantajını kullanmalıyız.”
Silahsızlanma, Afganistan ve İran konularında olumlu gelişmelere rağmen iki ülke arasında birkaç önemli konuda fikir ayrılığı bulunuyor. Bunlardan biri de Suriye’de ne yapılması gerektiği.
Obama hükümeti Beşar Esad’ı görevi bırakmaya çağırdı. Rusya ise buna karşı ve Suriye’ye yaptırım uygulayan birkaç BM Güvenlik Konseyi tasarısını da veto etti.
Ancak yakın zamanlarda Rusya Esad’la arasına mesafe koydu. Dışişleri bakan yardımcısı Mihail Bogdanov Suriye’li liderin gittikçe ülkenin kontrolünü kaybettiğini ve ayaklanmacıların savaşı kazanabileceklerini söyledi.
Füze Güvenlik Sistemi Tartışmalı Bir Konu
İki ülkenin anlaşamadığı bir başka nokta da, Avrupa’ya bir balistik füze güvenlik sistemi kurulması.
Washington ve müttefikleri sistemin İran gibi ülkelerin tehdidine karşı Avrupa’ya güvenlik sağlayacağını söylüyor. Ancak Rusya füzesavar sisteminin kendi stratejik füzelerini etkisiz hale getirerek Rusya’yı Batı’dan gelebilecek tehditlere açık bırakacağını söylüyor.
Uzmanlar göre tartışmalı başka bir konu ise Obama hükümetinin Putin’in sivil toplumun üzerinde kurduğu baskıyı yeterince eleştirmemesi.
George W. Bush yönetiminde Amerika’nın BM daimi temsilcisi olan John Bolton, Washington’un bu konudaki tavrının Putin’in siyasi muhaliflerin ve ekonomik dünyanın üzerinde baskı kurmasını kolaylaştırdığını söylüyor. Bolton değerlendirmesinde bunun eski komünist bir yaklaşımla değil ancak otorite kurma amaçlı, geleneksel ve aşırı merkezci bir yaklaşımla yaptığını söylüyor.
‘ABD Rusya’da İnsan Haklarını Savunmalı’
William Cohen ABD’nin insan haklarının güçlü bir savunucusu olması gerektiğini söylüyor:
“Biz sürekli olarak insan hakları konusunu gündemde tutmalıyız. Şeffaf yönetimi savunmalıyız ve insanların seslerini duyurmalarına karşı olan her engeli eleştirmeliyiz. Ancak Rusya’yla anlaşmamız gerektiğini de göz önünde bulundurmalıyız ve bunu da açık ve dürüstçe yapmalıyız. Bunun zorluklarını farkında olmalıyız. Rusya’nın neyin nasıl yapılacağı ve Rusya’da nelere izin verileceği konusunda kendilerine has fikirleri var. Biz yalnızca özgürlük ateşini canlı tutabiliriz. Ama bunu zorlayamayız.”
Uzmanların şimdi merak ettiği konu Obama’nın ikinci döneminde ABD-Rusya ilişkilerine ilk dönemde olduğu kadar ağırlık verip vermeyeceği.
