Rusya’da geçtiğimiz hafta askeri tesiste meydana gelen ve 5 nükleer bilimadamının öldüğü patlamanın ardından resmi yas ilan edildi.
ABD istihbaratı patlamada kullanılan füzenin nükleer reaktörle çalışan seyir füzesi olduğu kanaatinde.
ABD basınındaki haberlerde, Kremlin’in patlamanın sebebi konusunda gizlilik refleksiyle hareket ettiği ve halkın doğru şekilde bilgilendirilmediği iddiaları üzerinde duruluyor.
Geçen hafta Perşembe günü Rusya’nın kuzeyindeki Sarov kentinde bulunan askeri tesiste meydana gelen patlamaya ilişkin bazı ayrıntılar hala netleşmiş değil.
Rusya’da devlet kontrolundaki atom enerjisi şirketi Rosatom bünyesinde çalışan beş nükleer bilimadamının hayatını kaybettiği patlamanın ardından resmi yas ilan edildi.
Resmi açıklamada, uzmanların izotop bağlantılı sıvı itme sisteminin test edilmesi sırasında öldükleri belirtildi, başka da ayrıntı paylaşılmadı.
Soğuk Savaş döneminde Arzamas-16 olarak bilinen patlamanın meydana geldiği Sarov, Rusya’nın en gizli kentlerinden birisi.
Yabancılara kapalı olan ve yalnızca özel izinle girilebilen Sarov, ABD’nin nükleer silah tasarımlarının doğum yerlerinden biri olan New Mexico’daki Los Alamos’un Rusya’daki eş değeri.
ABD basınında çıkan haberlere göre, askeri tesiste yapılan denemenin muhtemelen nükleer boyutu olduğuna dikkat çekiliyor. Ancak Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin hükümetinin, patlamanın ardından gizlilik refleksiyle hareket ettiği ve kazanın sebebiyle ilgili olarak söylentileri tırmandırdığı belirtiliyor.
“ABD istihbaratı füzenin nükleer güçle çalışan seyir füzesi olduğu kanısında”
Rusya’da meydana gelen ve bazı ayrıntıları hala bilinmeyen patlamayla ilgili New York Times gazetesi ve CNN'in internet sitesinde hem yaşanan olaya hem de Rus hükümetinin söz konusu patlamayla ilgili doğru bilgi paylaşmadığı iddiaları üzerine ayrıntılı haberler yer aldı.
CNN’in haberine göre, Rusya Savunma Bakanlığı bir şeylerin ters gittiğini kabul etse de gözlemciler denemenin yapıldığı askeri tesiste neler yaşandığına ilişkin bazı soru işaretlerini gündeme getiriyor.
Monterey’de Middlebury Uluslararası Araştırmalar Enstitüsü’nde silah denetimi uzmanı Jeffrey Lewis, füze kazasının olağandışı bir yönü olduğunu dile getiren ilk uzmanlardan. Lewis Twitter’dan 8 Ağustos’ta uydu görüntüleme şirketi Planet Labs’in çektiği, patlamanın meydana geldiği askeri tesis yakınlarında nükleer yakıt taşıyıcısı Serebryanka’yı gösteren bir fotoğraf paylaştı. Lewis’e göre geminin varlığı nükleer güçle çalışan seyir füzesi denemesiyle ilgili olabilirdi.
CNN’e konuşan Jeffrey Lewis, “Kaza olduğu esnada jet motorunun itme gücünün test edildiği iddiasına şüpheyle yaklaşıyoruz. Bize göre, bunun Burevestnik adı verilen nükleer güçle çalışan bir seyir füzesi olduğunu düşünüyoruz. Bu füze NATO’da SCC-X-Skyfall adıyla biliniyor” değerlendirmesinde bulundu.
Hem CNN hem de New York Times’a konuşan ABD’li yetkililer de Rusya’da meydana gelen patlamanın Skyfall’un prototipiyle bağlantılı olduğu kanısında olduklarını ifade ediyor.
ABD Başkanı Donald Trump da Twitter’dan paylaştığı mesajda “Skyfall” füzesine atıfta bulunarak, “ABD Rusya’daki başarısız füze denemesinden çok şey öğreniyor. Bizim de daha ileri bir düzeyde de olsa benzer teknolojimiz var. Rus Skyfall patlaması tesisin çevresindeki ve onun da ötesindeki havadan endişeli. İyi değil!” mesajını paylaştı.
Skyfall füzesiyle ilgili kamuya açık sınırlı miktarda bilgi mevcut. Ancak geçen yıl Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin ulusa sesleniş konuşmasında füzenin görüntülerini izletmiş, Skyfall füzesi için “Menzili sınırsız olduğu için füze gerektiği kadar sürede manevrada bulunabilir” demişti.
New York Times gazetesinin haberine göre de ABD Savunma Bakanlığı Pentagon’un son dönemde yayınladığı raporlarda da Skyfall füzeleri “yeni olası tehdit” olarak niteleniyordu.
“Yalan haber gerçek radyasyon”
Peki Amerikalı bilimadamlarının nükleer boyutu olduğu yönünde uzlaştığı patlamanın ardından radyasyon seviyesi normal değerlerin üzerine çıktı mı? Yerel bazı Rus internet siteleri Beyaz Deniz’de Dvina Bay’in bir aylığına yüzmeye kapatıldığını aktardı.
“Radyoaktif sızıntı” endişesi 1986’da meydana gelen Çernobil nükleer felaketini ve o dönem Sovyetlerin olaya ilişkin bazı gerçekleri gizleme gayretini akıllara getirdi.
Amerikan basınında yer alan yorumlarda Çernobil’de olduğu gibi bir radyasyon tespit edilmemişti ancak Rus devlet yetkililerinin patlamayla ilgili gizlilik politikası benimsemesi “Bir şeyler örtbas mı ediliyor?” sorusu gündeme getirildi. CNN’in haberinde Kremlin’in gizli askeri tesiste meydana gelen bu kazayla ilgili ülkenin imajını sarasacak haberleri engelleme ve kontrol etme çabası içinde olduğu belirtiliyor.
“Rus televizyonunda olay 36 saniyelik bir haber oldu”
New York Times’da yer alan “Rusya’da Ölümcül Patlamanın Ardından Günler Süren Yalan Haber ve Gerçek Radyasyon” başlıklı Andrew Cramer imzalı yazıda patlamanın meydana geldiği gece Moskova’da bazı televizyonların yayınlarının açıklanamaz bir şekilde 53 dakika kadar kesildiği, hükümetin yayın organının bunun fırtına uyarısı sisteminden kaynaklandığını belirttiği, halka kuvvetli fırtına sebebiyle dışarı çıkmamaları uyarısında bulunulduğu ancak o gece fırtınanın etkili olmadığı belirtildi.
New York Times’a göre Rus şirket olayda nükleer maddelerin kullanıldığını patlamadan iki gün sonra kabul etse de, bu açıklama televizyon kanallarının akşam haberlerinde yer bulmadı. Rusya’nın devlete ait televizyonu olan Kanal 1 olayı sadece 36 saniyelik bir haber olarak gördü.
Rus haber ajansı Tass, olay sonrası radyasyon seviyelerinin normal olduğunu aktarmış ancak bilim adamları buna şüpheyle bakmıştı.
Kommersant gazetesi ise yetkililerin söz konusu füze denemesinin yapıldığı tesis yakınlarında denizin radyasyon sebebiyle değil, konvansiyonel füze yakıtından kaynaklanan toksik atık sebebiyle sevkiyat faaliyetlerine kapatıldığını aktardı.
Askeri tesis yakınlarındaki köyün boşaltıması talimatı verildi
Füze denemesinin yapıldığı tesise en yakın yerleşim yeri olan Severodvinsk’te yetkililerin paylaştığı bir mesajda radyasyon seviyelerinin kısa bir süreliğine yükseldiğini yazdıkları ancak bu mesajın daha sonra kaldırıldığı belirtildi.
Ancak Rus hava durumu ajansı Rosgidromet Salı günü Severodvinsk’teki radyasyon seviyelerinin patlamanın ardından normal seviyelerden 16 kat daha fazla olduğunu aktardı. Hatta Reuters haber ajansı bölge halkının radyasyonun etkisini azaltmak amacıyla kullanılan iyot tableti depoladığını bildirdi.
Füze denemesinin yapıldığı ve patlamanın meydana geldiği tesis yakınlarındaki bir köyün de boşaltılması talimatı verildi. Rus basınına göre bölge halkından planlanan askeri faaliyetler olduğu gerekçesiyle köyden ayrılmaları istendi.
“Yanıbaşımızda küçük Fukuşima var ama bir şey olmamış gibi davranıyorlar”
Severodvinsk halkının sorunlarını paylaştığı Vkontakte adlı sosyal paylaşım sitesinde görüşlerini yazan Dimitri Zhukov, “Hükümeti eleştiren birisi değilim ama bu durumda davranışı çirkin. Yanı başımızda küçük Fukuşima var ama hiç korkutucu bir şey olmamış gibi yapıyorlar” mesajını paylaştı.
Muhalif Novaya gazetesi köşe yazarlarından Yulia Latinina da “Sayın Putin (bu füzeden söz ettiğinde) nükleer motoru olan roket ama patladığında izotop kaynakları olan sıvı bir ünite” ifadelerini kullandı.
New York Times’ın haberine göre, St. Petersburg belediye meclisi üyelerinden Boris Vishnevsky’nin radyasyon riski konusunda pek çok kişiden soru aldıklarını belirtiyor. “İnsanların güvenilir bilgiye ihtiyacı var. Eğer yetkililer bir tehlike olmadığını düşünüyorsa, bir şey yapılmasına da gerek yoksa, o zaman resmi olarak o şekilde açıklama yapılsın, insanlar da endişelenmesin” diyor.
