IŞİD, Irak ve Suriye’de toprak kaybetmeye devam ediyor. Rusya‘ysa, Orta Asya kökenli çok sayıda IŞİD militanının ülkelerine geri dönüp bu bölgelerde istikrarsızlık yaratmasından korkuyor. Orta Asya’daki istikrarsızlıklar, Rusya için de ciddi bir güvenlik tehdidi oluşturuyor.
Uzmanlar, Orta Asya kökenli militanların IŞİD bünyesinde yer aldığını doğruluyor ancak Rusya’nın kaygılarının abartılı olduğunu söylüyor.
Washington’daki Ulusal Savunma Üniversitesi’nden araştırmacı Thomas Lynch, ”Orta Asya’dan gelip Irak ve Suriye’de savaşanlar arasında sadece küçük bir grup dışındakilerin Orta Asya’ya geri döneceğini düşünmek oldukça zor” şeklinde konuştu.
Lynch, Orta Asyalı militanların ülkelerine dönüp buralarda terör eylemlerine girişmesi olasılığını düşük görüyor. Uzman, bu kişilerin Ortadoğu’ya Rusya üzerinden geçtiklerini ve Orta Asya’ya geri dönmeyeceklerini belirtiyor.
Amerikan Dış Politika Konseyi’den Rusya uzmanı Stephen Blank’in görüşleri de Thomas Lynch’in gözlemleriyle aynı doğrultuda. Blank, Orta Asya ülkelerinden gelen IŞİD militanlarının örgüte katılmak için kendi ülkelerinden doğrudan Ortadoğu’ya geçiş yapmadıklarını, bu militanların daha önce Rusya’da göçmen işçi olarak çalıştıklarını hatırlatıyor.
Bu kişilerin memleketlerinden koparıldıklarını, kötü muamele gördüklerini ve İslami devrim söylemlerinin cazibesine kapılmaya eğilimli olduklarını belirten Stephen Blank, IŞİD’e katılan Orta Asyalılar‘ın Rusya’da kötü muamele gördükleri için bu ülkeye bir daha geri dönmek istemeyeceklerini kaydediyor.
Orta Asya, IŞİD ve El Nusra‘yla Irak ve Suriye’deki diğer terör örgütlerinin en büyük üçüncü militan kaynağı. 2012’den bu yana Irak ve Suriye’deki çatışmalara katılmak için Orta Asya’dan bölgeye giden militan sayısının 4 binin üzerinde olduğu tahmin ediliyor.
”Yalnız kurt” saldırıları
Ancak kimi uzmanlar, ”yalnız kurt” saldırıları olasılığını gözardı etmiyor. Memleketlerine dönen militanlar, IŞİD’den ilham alarak tek başlarına saldırılar düzenlemeye kalkışabilir. Uzmanlara göre bu tür saldırılar sadece Orta Asya’da değil, dünyanın herhangi bir yerinde de olabilir.
Orta Asya uzmanı Noah Tucker, ”’yalnız kurt’ saldırıları Londra ya da Madrid’de daha fazla istikrarsızlığa yol açmayacağı gibi Almati, Bişkek ya da Duşanbe’de de daha fazla istikrarsızlığa neden olmaz” diyor.
Tucker ayrıca bazı militanların ülkelerine döndükten sonra yerleşik düzene geçip toplumun geri kalanına karışacağını, ancak bazılarının da Suriye’den sonra yaşanacak çatışma neredeyse oraya gideceğini söylüyor.
Uzman, ”Bu militanlar bir sonraki çatışma neredeyse oraya gider. Memleketlerine geri dönmek ve aslında artık kendilerine ait olmayan bir ülkede yeni bir hayat kurmak yerine savaşacak başka bir yer ararlar. Kendilerine donanım sağlayacak, ihtiyaçlarını karşılayacak, daha büyük bir birimde savaşmalarına destek olacak yerlere gitmek zorundadırlar. Şu andaysa Orta Asya’da bunu yapmaya eğilimli hiçbir terör örgütü yok” diyor.
Tucker, terör örgütünden ayrılıp memlekete dönmeye karar veren Orta Asya kökenli militanların küçük bir bölümünün Türkiye’deki büyükelçilik ve konsolosluklara teslim olduklarını söylüyor. Uzman, cezalandırılacakları korkusu çeken bazı militanlarınsa teslim olmadığını ve Türkiye’de sıkışıp kaldıklarını kaydediyor.
Çıkmaz sokak
Uzman Noah Tucker’a göre yabancı militanlar şu anda adeta bir çıkmaz sokağa girmiş durumda. Savaş alanlarında ölmekle intihar saldırıları düzenlemeye zorlanmak arasında bir tercih yapmak durumundalar.
Tucker, Suriye ve Irak’tan geri çekilen Arap savaşçıların nüfusun içine karışıp adeta kaybolmayı başardıklarını, ancak Orta Asyalı militanların böyle bir seçeneği olmadığını vurguluyor. Uzmana göre Orta Asyalılar’ın önündeki tek seçenek, ölüme kadar savaşmak.
IŞİD ayrıca yabancı militanların örgütten ayrılmalarına izin vermiyor.
Massachusetts Üniversitesi’nden İslam tarihi profesörü Brian Williams, ”Yabancı savaşçıların, IŞİD avına çıkan ve yakaladıkları militanları çatılardan aşağı atan askerlerden kaçması olasılığı oldukça düşük” diyor.
Uzmanlara göre Rusya da olabildiğince çok Orta Asyalı militanı öldürmeye çalışıyor.
Orta Asya uzmanı Arastoon Oruclo, Rusya’nın Suriye’deki çatışmaları, kendi içinde radikalleşen bireyleri yok etmek için iyi bir fırsat olarak gördüğünü kaydediyor. Bu görüşe göre Rusya, bu kişileri, sistematik bir biçimde ortadan kaldırılabilecekleri Suriye ve Irak’a aktarıyor.
Bazı Orta Asya ülkeleri, militanların bölgeye geri dönmeleri durumunda iç güvenliği sağlayabilmek için dışarıdan yardım talep ediyor.
Ancak bazı uzmanlara göre güvenlik sorununun kaynağı, ülkelerine geri dönen militanlardan çok, baskıcı rejimlere sahip bu ülkelerin sorunlu güvenlik mekanizmaları.
Ulusal Savunma Üniversitesi’nden Lynch, ”Devlet olarak ekonomik faaliyetleri, katılımı, inanç özgürlüğünü desteklemezseniz kendi ülkeniz içinde radikallaşme ve şiddete yönelim sağlayacak ortamı hazırlamış olursunuz” şeklinde konuşuyor.
