Başkan Barack Obama 1915 olaylarının yıldönümünde geçen yıl olduğu gibi yine ‘Büyük Felaket’ ifadesini kullandı. Beyaz Saray’daki son yılını geçiren Obama, bununla birlikte “Kişisel fikirlerim değişmedi” dedi.
Beyaz Saray tarafından yapılan açıklamada kullanılan ifadeler önceki yıllarda Obama’nın kullandığı söylemle oldukça benzerdi: “Bugün 20. Yüzyıl’ın ilk toplu zulmünü üzüntüyle dile getiriyoruz: 1,5 milyon Ermeni’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun son günlerinde sınır dışı edildiği, ölüme yürütüldüğü Ermeniler’in Büyük Felaketi”
Başkan Obama’nın göreve gelmeden önce kişisel olarak 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımladığı biliniyor, ancak 2009 yılından bu yana görevde bulunan Obama kişisel görüşünü Beyaz Saray’ın her yıl 24 Nisan’da yayınladığı açıklamalarına yansıtmayı tercih etmedi. Açıklama şöyle devam etti: “1915’in ilk günlerinde acı çekenlerin anılarını onurlandırırken, onların yardımına gidenlere de saygılarımızı sunuyoruz. Bu insanlardan biri Amerika’nın Büyükelçisi Henry Morgenthau. Morgenthau, Amerikan yönetimi ve Osmanlı liderleri arasında şiddetin durması için sesini yükseltti. Morgenthau’nun sesleri gibi sesler vahşetin engellenmesi açısındanhayati önemde. Onun efsanesi daha sonra İnsan Hakları şampiyonları ilk Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Anlaşması’nın oluşmasına yardımcı olan Raphael Lemkin gibileri şekillendirdi.”
Beyaz Saray’dan gelen son 24 Nisan mesajında ‘soykırım’ ifadesine yer verilmemesi Amerika’daki Ermeni cemaatinin tepkisine yol açtı, ancak açıklamada Obama, Ermeni halkını direncinden ve Amerikan toplumuna katkılarından dolayı övdü. “Onyıllar önce Amerika’da yeni hayatlara başlayan binlerce Ermeni mülteci burada bir cemaat oluşturarak bu ulusun canlılığına katkıda bulundu” ifadelerine yer verilen açıklamad Ermenistan’ın ayrıca 17 bin Suriyeli sığınmacıya kucak açtığı vurgulandı.
“1915 olaylarıyla ilgili kişisel düşüncelerimi birçok kez açıkladım ve düşüncem değişmedi” diyen Obama, açıklamasına “İnsanların ve ülkelerin acı veren geçmişleriyle yüzleştiklerinde daha fazla güçlendiklerini gördüm. Türk ve Ermeni tarihçilerden Papa Francis’e kadar geçmişin karanlığına ışık tutacak görüşleri memnuniyetler karşılamaya devam ediyoruz” şeklinde devam etti.
“Bugün Ermeni halkıyla birlikte duruyoruz” diye yazan Obama, açıklamasını “Büyük Felaket’in korkunç hatırasında ve demokratik, barışçıl ve müreffeh Ermenistan’a doğru taahhüdümüzü yineliyoruz” ifadeleriyle tamamladı.
Amerika Ermenileri’nden Obama’ya Tepki
Obama’nın 1915 olaylarını yine “Büyük Felaket” olarak nitelemesi Amerika’daki Ermenilerin tepkisini çekti. Amerika Ulusal Ermeni Komitesi ANCA’dan yapılan açıklamada “bu Obama’nın Başkanlık mirası için üzücü” ifadesi kullanıldı.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi yetkilileri ANCA’yı Başkan Obama’nın başkanlığının 8. yılında da 1915 olaylarının yıldönümünde “soykırım” ifadesini kullanmayacağı konusunda bilgilendirdiler.
ANCA’nın web sitesinde yayınlanan açıklamada komitenin yöneticisi Aram Hamparian, “Obama’nın başkanlığını başladığı gibi bitireceği görünüyor” dedi. Hamparian, Obama’yı 1915 olaylarıyla ilgili dürüstçe yapacağını belirttiği açıklamaya ihanet etmekle suçladı.
Hamparian, “Obama’nın Türkiye ve Azerbaycan’ın baskısı altında kayıtsız geri adımı Erdoğan ve Aliyev’e düşmanlıklarını artırmada güç verecektir” dedi. ANCA yöneticisi, “Obama’nın bu üzücü mirası, soykırım hakkındaki sessizliği, Türkiye’nin inkarlarına suç ortaklığı ve Azerbaycan’ın saldırganlığını cesaretlendirmektir” ifadelerini kullandı.
Barack Obama, kişisel olarak 1915 olaylarını Beyaz Saray’a gelmeden önce ‘soykırım’ olarak nitelemişti. O dönem Illinois Senatörü olan Obama 19 Ocak 2008’de şöyle yazmıştı: “Gerçekler inkar edilemez. Resmi politikanın diplomatlara ‘tarihi gerçekleri saptırın’ demesi savunulmaz bir politikadır. Senatör olarak güçlü bir şekilde Ermeni Soykırım karar tasarısını destekliyorum ve Başkan olarak Ermeni Soykırımı’nı tanıyacağım”
Ancak Obama başkan olduktan sonra 24 Nisan mesajlarını daha farklı bir ifadeyle yayınladı.
Eski Başkan Ronald Reagan 1981’de 1915 olaylarını ‘soykırım’ diye nitelemişti. Amerika Temsilciler Meclisi 1975,1984 ve 1996’da kanun tasarılarını görüşmüştü.
Ankara da açıklamadan memnun değil
Başkan Obama'nın Beyaz Saray üzerinden yayınladığı 24 Nisan mesajı, Türkiye'yi de memnun etmiş değil. Türk Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan yazılı açıklamada "ABD Başkanı Obama’nın, 1915 Olayları hakkında 22 Nisan 2016 tarihinde yaptığı açıklama, I. Dünya Savaşı koşullarında yaşanan acıların tek yanlı bir tarih anlatısı temelinde değerlendirilmesinin yeni bir örneğidir" deniliyor.
Türkiye'nin açıklaması şöyle devam ediyor:
"Türkiye, Türk ve Ermeni halkları arasında yüzlerce yıllık birlikte yaşama deneyimi temelinde, barış içinde ortak bir gelecek inşa etme arzusunu samimiyetle ortaya koymaktadır. Dost ve müttefik ülkelerin, bu çağrıya destek vermek yerine, çatışmayı derinleştirmeyi savunan çevreleri cesaretlendirmesi üzücüdür.
Bugüne kadar tarihte yaşanan acıları siyasete alet etmeye yönelik çabaların kimseye fayda getirmediği bir gerçektir.
Hal böyleyken, her yıl belli tarihlerde üçüncü ülkelerin alacakları siyasi pozisyonlardan menfaat çıkarmaya çalışan çevreler, dostluk ve barış umudunu zedelemekle kalmayıp, o dönemde yaşanan ortak acılara da bir nevi saygısızlık etmektedir.
Bu çerçevede, ABD Yönetimini tarihi gerçekleri adil bir hafıza temelinde değerlendirerek, tüm tarafların acılarını dikkate alan, tarafsız, sağduyulu ve yapıcı bir yaklaşım benimsemeye davet ediyoruz."
