Türkiye’de internette yasaklı site sayısı bazı kaynaklara göre 15 bini geçti. İnternette sansür kime yarıyor? Dünya iktidarları interneti yasaklamayı neden bu kadar istiyor ve Türkiye’de sırada hangi yasaklar olabilir? Merak edilen tüm bu soruların yanıtlarını İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi ve Alternatif Bilişim Derneği üyesi Özgür Uçkan’a yönelttik.
Sırada Sosyal Medyaya Yasak Olabilir
Amerika’nın Sesi’nin sorularını yanıtlayan Uçkan, filtrelerden sonra sıradaki hedefin sosyal medya olabileceğini düşünüyor. Uçkan, “Sosyal medyada örgütlenmek, eylem organize etmek mümkün. Bütün bunlar Arap Baharı ve Wall Street’i İşgal hareketiyle çok ciddi bir şekilde ortaya çıktı” diyor. Dolayısıyla, Uçkan’a göre bundan sonra iki hedef var. Bir taraftan internetteki haber akışını kesmeye yönelik, basın üzerindekine benzer mekanizmaları internet medyası üzerinde kurmak; ikincisi de sosyal medyayı bir şekilde kontrol altına almak. Ancak Uçkan altını çiziyor: “Bunların ikisini de yapmak çok zor. İnternetin küresel olarak fişini çekmedikçe, tamamen kontrol altına almak imkansız” diyor ve ekliyor “Dolayısıyla iktidarların işi zor!” Özgür Uçkan, “Ulus devletler internet üzerindeki baskılarını aşırı yoğunlaştırdıklarında bu onlara ekonomik kriz, küresel ekonomiden aldıkları payın daralması gibi bir dizi çok ciddi bedellerle ödeyecekleri sorunlar olarak geri dönecektir” diyerek internetin ekonomik boyutunun da önemini vurguluyor.
(İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Özgür Uçkan’la internet sansürü üzerine söyleşimizin tamamını ve Uçkan’ın tüm açıklamalarını aşağıdaki ses dosyasından dinleyebilirsiniz.)
‘İnternete Erişim Hakkı Anayasal Güvence Altında Olmalı’
Özgür Uçkan, “ Birleşmiş Milletler internet erişimini temel bir hak olarak “Uluslararası İnsan Hakları Beyannamesi’ne” ekledi aynı şeyi Avrupa Komisyonu “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne” yaptı. Her ikisinde de Türkiye’nin imzası var. Bu yüzden, bunu iç hukuka uyarlamakla yükümlüyüz” diyor.
Uçkan’a göre internete erişemiyorsanız, ifade, bilgi edinme, haberleşme, basın özgürlüğü hatta örgütlenme özgürlükleriniz sakatlanır. Dolayısıyla Uçkan, “İnternet erişimi bu temel hak ve özgürlükler platformunun asli bir parçası haline geldi” diye konuşuyor.
Sansür Bir Devlet Refleksi
“Sansür hemen hemen tüm iktidarların en favori kontrol aygıtı olagelmiştir” diyor Uçkan. Sansürün genellikle basın üzerinde uygulandığını belirten uzman, “İnternetin sansürlenmeye çalışılmasının bir devlet refleksi olduğunu” düşünüyor. Yani Uçkan’a göre bu sadece iktidardaki partiyle ilgili değil. “Daha önce ilk bu tip düzenleme çalışmaları 2001’de DSP-MHP-ANAP koalisyonu sırasında gelmişti. Basın kanununu internete uygulamaya çalışıyorlardı ama tam olarak uygulayamadılar” diye konuşuyor Bilgi Üniversitesi Öğretim Görevlisi Özgür Uçkan.
Özgür Uçkan, Türkiye’de internet sansürünün 2000 yılından beri artarak sürdüğünü de söylüyor ve 2007’de çıkarılan 5651 sayılı yasayla engellenen site sayısının birden bire on binlere yükseldiğini hatırlatıyor.
“İnternette herhangi bir şeyi tamamen yasaklamanın yolu yok. O yüzden bu tür filtreler kullanılıyor. Bu sadece Türkiye’ye özgü bir durum değil. Tüm dünyada devletler interneti kendilerine bir tehdit olarak algılıyor. Şu anda Amerika’da SOPA’yı (Stop Online Piracy Act) tartışıyor. Londra isyanları olduğunda İngiltere Başbakanı ‘Sosyal medyayı denetlemek lazım’ demeye başladı. Fakat, İngiltere ve ABD gibi ülkelerde ciddi bir tepki geldiğinde hükümetler geri adım atmayı biliyor. Ama bizimki gibi demokrasinin yeterince gelişmediği ülkelerde bir yasa çıktıktan sonra onu değiştirmenin yolu pek olmuyor. 5651’i normalde Anayasa Mahkemesi’ne götürebilsek iptal edilir ama yapamıyoruz” diyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde bilgi ekonomisi, ağ ekonomisi, enformasyon tasarımı ve yönetimi, iletişim tasarımı, tasarım yönetimi konularında ders veren Uçkan, Alternatif Bilişim Derneği’nin de üyesi. Uçkan, Bthaber'de de köşe yazarı.
