New York’un tarihi faytonları yaptıkları Central Park ve sınırlı Manhattan turlarıyla, kentte turistlerin en gözde etkinliklerinden birisi ancak hayvan severlerin de hedefi. Hayvan severler, faytonlara bağlı atların kentin yoğun trafiğinde can güvenliği olmadığını, fazla çalıştırıldıklarını ve aşırı yük taşıdıklarını savunuyor.
Başkandan meclise yeni plan
Geçen hafta New York Belediye Başkanı Bill de Blasio, seçim kampanyalarında savunduğu faytonları tamamen kaldırma planından geri adım attı. Bunun yerine fayton turlarına bazı kısıtlamalar ve yeni kurallar getirdiği bir plan açıkladı.
At sayılarını azaltan yeni plana fayton sahipleri şiddetle itiraz etti. Aynı plan çerçevesinde ‘pedicab’ denen bisiklet taksilere de sınırlama getirilmesi, başkana tepkileri daha da artırdı. Faytoncular, eğer plan kabul edilirse New York Belediye Başkanı’nı mahkemeye vereceklerini duyurdu. Faytonlarla ilgili son kararı verecek olan New York Belediye Meclisi de Cuma günü tarafları dinledi.
Türk öğrencilerin ekmek kapısı
New York’ta, faytonlar 1880 yılında kullanılmaya başlanmış. İkinci Dünya Savaşı sonrasında Central Park’ta ilgi artınca turistik bir hale dönüşmüş, turlar bugün de denetimli olarak sürdürülüyor. Fayton plakaları kısıtlı sayıda veriliyor ve taksi plakaları gibi pahalı. Bedeli tam 500 bin dolar. Kentte, sadece 68 faytonun plakası var. Fayton plakalarının çoğunluğu da İrlandalıların elinde. İtalyanlar ikinci ve Türkler üçüncü sırada.
Fayton New York’ta öğrenimlerini sürdüren Türk öğrencilerin de gelir kapısı. Türk sürücüler 15 yıldır hizmet veriyor; doktora öğrencileri, yüksek lisans öğrencileri, eğitimli ve kültürlü oldukları için Central Park’ta fayton sahiplerinin gözdesi.
‘Türkler işsiz kalacak’
Yılda 15 milyon dolar iş hacmi olan sektöre giren Türkler, bir dönem çalıştıkları faytonların sahibi de olmaya başlamış. New York’taki 68 fayton plakasının dördünün sahibi Türk. 13 yıldır bu işi yapan Samsunlu Nurettin Kırbıyık, yıllarca sürücü olarak faytonlarda çalıştıktan sonra satın aldığı iki plakayla sektörde söz sahibi olan isimlerden biri.
Amerika’nın Sesine konuşan Kırbıyık, New York Belediye Başkanı Bill de Blasio’ yu sektörü bitirmek için emlak ve inşaat şirketleriyle ortak hareket etmekle suçladı. Kırbıyık, ”Eğer plan kabul edilirse faytonlarda sürücü olarak çalışan çoğu yüksek lisans eğitimi gören 30-35 Türk de işsiz kalacak” dedi.
‘Mesele hayvan hakları değil rant’
Kırbıyık, tarihi faytonculuğu New York’ta bitirme planının bazı rant peşinde kişiler tarafından devreye sokulduğunu iddia ediyor. Asıl meselenin atlar ve faytonlar olmadığını savunan Kırbıyık, “Asıl mesele bir inşaat firmasının Javit Jacob’s fuar merkezinin karşısında dev bir projeye imza atmaya hazırlanırken karşısına çıkan engeldi. Yatırımcı firma bütün bloktaki binaları satın aldı. Sadece Central Park’ta fayton işleten İrlandalı bir kişiye ait olan ve ahır olarak kullanılan bir binayı satın alamadı. Yatırımcı da ahırı satın alamayınca New York’taki bütün faytonları kaldırmak ve bu şekilde tek engel olan bu ahırı ortadan kaldırmak istedi. Seçim kampanyalarında Başkan Bill de Blasio’ ya büyük paralar bağışladı. Hayvan sever derneklere yardım etti. Faytonların kaldırılması için en fazla tepki veren hayvan sever derneğinin arkasında da bu kişinin olduğu ortaya çıktı. Saati 20 dolara hayvan severlikle ilgisi olmayan adamları tutup bağırttılar. Bu kişilerin protestoculara para verdiği ve seçim kampanyalarında Blasio’ya yaptığı maddi destek belgelendi. Medya bunları ortaya çıkardı tabi, yazıldı çizildi ve bu oyun tutmayınca başka bir oyun sahneye kondu” diyor.
‘Faytonları ortadan kaldırma planı’
New York Belediye Meclisi’nin Cuma günkü toplantısını da katılan Kırbıyık, yeni planla ilgili görüşlerini de şöyle açıklıyor; “Başkan'ın yapmak istediği, at sayısını azaltarak parkın içerisine ahır yapıp atları sokaktan kurtarmak. Bizim istediğimiz ahırın parkta olması, ama at sayısının azaltılmasını istemiyoruz. Korkumuz bir azaltmaya başlarsalar yarın tamamen kaldırabilirler. Bundan emin olamıyoruz. At sayısını kısıtlamak bir dönem sonra faytonları çalışamaz hale getirip ortadan kaldırma planı. 68 tane fayton var, her fayton iki vardiya çalışıyor. Sabah vardiyası 9.30 başlıyor, akşam 5.30'dan sonra da gececiler çalışıyor. Yani her fayton için iki ata ve iki sürücüye ihtiyaç var. 136 ata her gün ihtiyaç var, atları tatile gönderebilmemiz için bir tane de yedek at bulunduruyoruz bu yedek at Pennsylvania'da tutuluyor. Sizin bir faytonunuz varsa iki atınız da olsa üç atınız da olsa iki vardiya çalıştığı için aynı parayı kazanırsınız At sayınız arttıkça sadece masrafınız artar. Belediyede yaptığımız tartışmada bir tane belediye Meclis Üyesi üç atım var diyen bir fayton sahibine üç atla ne kadar kazanıyorsun sorusunu yöneltti buradan da anladığımız gibi belediye meclisi üyeleri bizim nasıl çalıştığımızı bile bilmiyorlar.”
Faytoncular, Central Park’ta ahır yapılmadan masaya oturmak istemiyor. Ancak Belediye Başkanı'nın önce park departmanını ikna etmesi gerekli. Faytoncular be atlarını ne de çalışanlarını kaybetmek istiyor. Yeni tasarı bu haliyle kanunlaşırsa ve at sayısı düşerse gece vardiyası kapanabilir. Bu olursa çok sayıda sürücü işsiz kalacak. Geceleri çalışan 30 -35 kadar master öğrencisi Türk olur de işsiz kalacaklar arasında.
