Başkan Donald Trump Müslüman Kardeşler’i yabancı terör örgütleri listesine almaya hazırlanıyor. Böyle bir adımın atılması halinde Arap dünyasının en eski ve en etkili hareketlerinden birisi olan Müslüman Kardeşler örgütü yaptırımların hedefine girecek.
Mısır’da 90 yılı aşkın süre önce kurulan ve Ortadoğu genelinde kimi Mısır’daki hareketle doğrudan bağlantılı kimi de daha gevşek bir bağa sahip olan farklı gruplardan oluşan Müslüman Kardeşler, hem Mısır içinde hem de dışında pek çok kez baskı gördü.
Pek çok otokrat Arap devleti dahil olmak üzere Müslüman Kardeşler’in rakipleri bu hareketin ezilmesi gereken tehlikeli bir terör örgütü olduğunu savunuyor. Müslüman Kardeşler hareketi ise kamuoyu önünde şiddeti bir yöntem olarak benimsemeye uzun yıllar önce son verdiğini ve barışçıl yöntemler kullanarak İslamcı bir vizyon güttüğünü savunuyor.
2011’de eski Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek’in devrildiği ayaklanmanın ardından Müslüman Kardeşler ülkede özgürce yapılan ilk cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanmıştı. Ancak Müslüman Kardeşler hareketine mensup eski Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi protestoların ardından ordu tarafından devrilmiş, sonrasında da yasaklanmıştı.
Muhammed Mursi ve örgütün ruhani lideri Muhammed Bedi dahil olmak üzere Müslüman Kardeşler’in pek çok lideri kitlesel yargılamaların ardından idam cezasına çarptırıldı. Mısır’ın müttefikleri Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) de Müslüman Kardeşler’e baskı uyguladı.
Müslüman Kardeşler kimdir?
Müslüman Kardeşler 1928 yılında Şeriat Kanunu’na göre bir hilafetin kurulması çağrısı yapan bir öğretmen ve din adamı olan Hassan El Banna tarafından kuruldu.
Hasan El Banna’nın kurduğu Müslüman Kardeşler Ortadoğu’da o dönem etkili olan laikliği reddediyor ve Arap milliyetçiliğinin bölgede batının sömürge denetimine karşı koymak için geçerli yöntem olmadığını savunuyordu.
Müslüman Kardeşler örgütü yeni üyeleri için uzun bir eğitim ve intibak süreciyle hücre yapıları üzerine inşa edilen bir hareket. Büyük ölçüde gizli tutulan süreçler örgütün yetkinliklerinin değerlendirilmesini güçleştiriyor. Müslüman Kardeşler’in Ortadoğu çapına yayılması aynı zamanda bu hareketin silahlı örgütlerden yardım kuruluşlarına kadar çeşitli örgütlerle de bağlantılı olduğu anlamına geliyor.
Müslüman Kardeşler nerede varlık gösteriyor?
Ortadoğu’da ve ötesinde bulunan pek çok siyasi parti ve kampanya grubu köklerini Müslüman Kardeşler’e dayandırıyor. Hepsi Müslüman Kardeşler ismini kullanmıyor ya da örgütle bağlantılarını açık etmiyor.
1950 ve 1960’larda Cemal Abdülnasır yönetiminin baskısından kaçan binlerce Mısırlı, Müslüman Kardeşler’in ideolojisini Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkelerine taşıdı. O dönem bu ülkeler bunu Abdülnasır’ın devrimci milliyetçiliğine karşı bir denge unsuru olarak gördüğünden bunu memnuniyetle karşıladı.
Kuzey Afrika’dan Yemen’e önde gelen İslamcı siyasi gruplar da Müslüman Kardeşler’den ilham aldı.
Suriye’de bu hareket 1982 yılında Hama kentinde silahlı bir isyan başlatılmasına ön ayak olmuş, silahlı isyan güçlü bir silahlı müdahaleyle etkisiz hale getirilmişti.
2006 yılında Filistin topraklarında parlamento seçimlerini kazanan Hamas, Müslüman Kardeşler’in Filistin ayağı olarak kurulmuştu. Hamas ABD ve AB’nin terör örgütü listesinde bulunuyor.
ABD’nin yakın müttefiki olan Ürdün’de Müslüman Kardeşler 2016 yılındaki seçimlerde mecliste sandalye kazanan muhalefet grubunun bir parçası. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İslamcı kökenli partisi AK Parti de Muhammed Mursi’nin ömrü kısa süren hükümetine destek vermiş ve çok sayıda Mısır Müslüman Kardeşleri destekçisi Türkiye’ye sığınmıştı. Katar da Müslüman Kardeşler’in önde gelen isimlerine ev sahipliği yapıyor.
Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde neden yasaklı?
Birleşik Arap Emirlikleri’nin 2011 yılından bu yana Müslüman Kardeşler’e karşı muhalefeti, BAE ve Katar arasındaki krizin en büyük sebeplerinden birisi. Katar Körfez bölgesinde Müslüman Kardeşler’e destek veren bir ülke olarak görülüyor. BAE’nin muhafazakar Sünni yönetimi Müslüman Kardeşler’i ideolojik açıdan bir rakip ve bu hareketin seçimlere verdiği destek dahil olmak üzere siyasi aktivizme ağırlık vermesini de hanedan usulü yönetim şekline yönelik doğrudan bir tehdit olarak görüyor.
Suudi Arabistan resmi olarak Müslüman Kardeşler’i 2014 yılında terör örgütü listesine almış ve hareketi yasaklamıştı. 1950’lerde Suudi Arabistan Mısır, Suriye ve başka ülkelerde hapis cezası ve baskıyla karşı karşıya olan Müslüman Kardeşler aktivistlerine sığınma ortamı sağlamıştı. Müslüman Kardeşler Suudi Arabistan krallığında nüfuz kazanmış ve bu şekilde de Suudi İslamı’nın siyasileşmesine katkıda bulunmuştu.
Irak’ın 1990’da Kuveyt’i işgali ve 2003 yılında ABD’nin liderliğinde Irak’ın işgaline Suudi Arabistan’ın da katılmasıyla ilişkilerde kopma başladı. Müslüman Kardeşler açık şekilde ABD askerlerinin Suudi Arabistan’daki varlığını eleştiriyor, grupla bağlantılı unsurlar radikal siyasi reform yapılmasını amaçlıyordu.
Yetkililer bu yöndeki kampanyayı bastırdı ancak hareketi de muhalifleri kışkırtmakla suçlamıştı. 2002 yılında Suudi İçişleri Bakanı Müslüman Kardeşler’in krallık içindeki bütün şerin kaynağı olduğunu söylemişti.
Trump neden şimdi harekete geçiyor?
Bazı ülkeler Müslüman Kardeşler’i halenterör örgütü ilan etmiş durumda. Suriye Müslüman Kardeşler üyeliğini 1980 yılında suç kapsamına almış, Rusya da hareketi 2003 yılında yasaklamıştı. Son dönemde Mısır da Müslüman Kardeşler’i Muhammed Mursi’nin devrilmesinin ardından yasakladı. Kısa bir süre sonra da Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri Müslüman Kardeşler’i terör örgütü ilan etti.
Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi Beyaz Saray’a 3 hafta önce yaptığı ziyarette ABD Başkanı Trump’tan Müslüman Kardeşler’i terör örgütü ilan etmesini istemişti. Böyle bir adım Trump’ı İran’a karşı konulmasında önemli bir denge unsuru olarak gördüğü Arap müttefiklerine bir adım daha yaklaştıracak.
Mısır’ın Libya’daki müttefiki komutan Halife Haftar 2014 yılında Müslüman Kardeşler’i “uluslararası casus şebekesi” olarak adlandırmıştı.
Diğer ülkeler ne diyor?
2015 yılında İngiltere hükümetinin yaptığı bir incelemede Müslüman Kardeşler örgütünün İngiltere içinde ve İngiltere’ye karşı terör bağlantılı bir faaliyetle bağlantılı olmadığı belirtilmişti. Söz konusu incelemede örgütün siyasi şiddet olaylarının yaygın olduğu Ortadoğu’da daha karmaşık ve bağlama göre değişen ilişkilerin olduğu belirtilmişti.
İngiltere hükümetinin yaptığı incelemede Müslüman Kardeşler örgütünün, tarihsel olarak mümkün olduğunda siyasi bir rol üstlendiğini ancak aynı zamanda kurumsal hedeflerine ulaşmak amacıyla kimi zaman şiddet ve teröre başvurduğu da belirtilmişti.
