Kırgızistan’da dört gündür devam eden etnik çatışmalarda yaklaşık 100 bin Özbek evlerinden kaçarak sınır bölgesine sığındı.
Yetkililer, çatışmalarda 124 kişinin öldüğünü, bin 600 kişinin de yaralandığını bildiriyor. Ancak Özbek liderlere göre, ölü sayısı çok daha yüksek.
Görgütanıkları Oş kentinin sokaklarında silahlı grupların dolaştığını söylerken Celalabat kentinde de çarpışmaların devam ettiği haber veriliyor. Özbek mahalllelerinde ev ve işyerlerini yakan Kırgızlar ülkelerinin güneyini, bölgeyi ele geçirmek isteyen Özbekistan’a karşı savunduklarını öne sürüyor.
Geçici hükümet, devrik devlet başkanı Kurmanbek Bakiyev’in kalesi sayılan bölgeye takviye birlikler göndereceğini açıkladı. Beyaz Rusya’da sürgün yaşayan Bakiyev, yandaşlarının etnik çatışmaları kışkırttığı suçlamasını reddetti.
Bu arada Rusya, Kırgızistan’daki askeri üssünü korumak üzere milis kuvvetler gönderirken geçici Başbakan Rosa Otunbayeva’nın barışgücü isteğini geri çevirdi. Moskova’dan asker göndermesini isteyen Otunbayeva aksi takdirde, Kırgızistan’da devletin çökeceği uyarısında bulundu.
Moskova, insani yardım göndereceğini açıkladı. Rus yetkililer, konuyu eski Sovyet ülkelerini bir araya getiren bir konferansta diğer bölge ülkeleriyle birlikte ele aldı.
Hem Amerika, hem de Rusya'nın Kırgızistan’da ancak ülkenin kuzeyinde askeri üsleri var. İki ülkeyle birlikte Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği çatışmalardan kaygı duyduğunu açıkladı.
Bu arada Türk Dışişleri Bakanlığı, Oş ve civarındaki Türkleri tahliye etmek üzere iki uçak gönderdi. Kızılay’ın da yardım malzemesi göndereceği bildiriliyor.
5 buçuk milyon nüfuslu Kırgızistan'da, çoğu ülkenin güneyinde olmak üzere, bir milyona yakın etnik Özbek yaşıyor. Başka bir deyişle nüfusun yüzde 65’ini Kırgızlar, yüzde 14’ünü etnik Özbekler yüzde 12’sini de Ruslar oluşturuyor. Yani Kırgızistan’da neredeyse etnik Özbekler kadar Rus da var.
Geçen Cuma günü güneyin iki büyük kenti Oş ve Celalabat’ta militan Kırgızların Özbeklere saldırmasıyla başlayan olaylar hafta sonu da devam etti. Özbeklere ait işyerleri talan edildi, evleri ateşe verildi. Yetkililere göre son 20 yılın en ciddi etnik çatışması olarak nitelenen olaylarda en az 124 kişi öldü, bin 600 kişi yaralandı. Özbekler ise ölü sayısının çok daha fazla olduğunu ileri sürüyor.
Uluslararası Kızılhaç, etnik çatışmalar nedeniyle, çoğu kadın ve çocuk olmak yaklaşık 100 bin Özbek’in bölgeyi terk ettiğini duyurdu. Geride kalan erkekler ise mal ve mülklerini Kırgız çetelere karşı korumaya çalışıyor.
Avas Saypov, üç yıl önce öldürülen etnik Özbek gazeteci ve Amerika’nın Sesi muhabiri Alişer’in babası. Özbek azınlığa hitap eden “Siyaset” gazetesine çalışan Alişer, kimliği bilinmeyen kişiler tarafından, yakın mesafeden vurularak öldürülmüştü. Son olaylar hakkında telefonla Amerika’nın Sesi’ne bilgi veren Avas Saypov caddelerin cesetlerle dolu olduğu yolundaki haberleri doğruladı. Güneydeki kentlerden birinde bulunduğunu söyleyen Avas Saypov cesetlerin dini tören yapılmadan yakıldığını bildirdi.
Avas Saypov’a göre cesetlerin aceleyle yakılmasının nedeni işlenen suçları örtbas etmek.
Oş’taki Kırgız ve Özbek toplumlarının liderleri çatışmalara çözüm yolu bulmak amacıyla Pazar günü bir araya geldi. Toplantıda uzlaşma sağlanmasına rağmen alınan karar uygulamaya konulamadı.
Kırgız Sağlık Bakanı Demre Niyazialiyeva, dün, Bişkek’te bir hastanede yaralılar için kan verirken, etnik düşmanlığın boyutuna şaşırdığını söyledi.
Bakan, Celalabat’ta bir hastaneden cankurtaran istendiğini ancak bir grubun yolda aracın önünü kestiğini bildirdi. Demre Niyazialiyeva’ya göre, silahlı grup doktor ve sağlık teknisyenlerini dövdükten sonra cankurtarana el koydu.
Oş kenti, Nisan ayında devrilen eski Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev'in kalesi olarak biliniyor. Cumhurbaşkanı Vekili Rosa Otunbayeva ve birçok Özbek olaylardan Bakiyev'i sorumlu tutuyor. Özbekler, ayrıca asker ve polisleri olaylara müdahale etmemek hatta Kırgız militanlara yardım etmekle suçluyor.
Orta Asya Cumhuriyetleri Sovyetler Birliği’nin parçalandığı 1991 yılından buyana ciddi etnik çatışmalara sahne oldu. Etnik anlaşmazlıklar, eski Sovyet diktatörü Josef Stalin’in çizdiği yapay sınırlara bağlanıyor.
Hem Amerika, hem de Rusya'nın Kırgızistan’da ancak ülkenin kuzeyinde askeri üsleri var. İki ülkeyle birlikte Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği çatışmalardan kaygı duyduğunu açıkladı.
Bu arada Türk Dışişleri Bakanlığı, Oş ve Celalabat’taki Türkleri tahliye etmek üzere çalışmaları sürdürüyor.