Trump yönetimi İran’la gerilimi gerekçe göstererek ulusal acil durum ilan edip Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Ürdün’e silah satışı için Kongre’yi baypas etme kararı almıştı. ABD Kongresi’yse bu ülkelere yapılması planlanan 8 milyar dolarlık silah satışını bloke etmek için tasarı hazırlıyor. Söz konusu tasarının gelecek günlerde sunulabileceği belirtiliyor.
Trump yönetimi 24 Mayıs’ta ABD Kongresi’nin ilgili komisyonlarını 22 askeri anlaşma gereği silah satışı gerçekleştireceği konusunda bilgilendirmiş, bu hamle ile Amerika’nın başka ülkelere silah satışını gözden geçirmesi uygulamasını baypas etme kararı aldığını göstermişti.
Trump yönetiminin İran’la gerilimi gerekçe göstererek Kongre’yi baypas etme girişimi hem Demokrat Partili hem de Cumhuriyetçi Partili Kongre üyelerini rahatsız etti. Kongre üyeleri, Trump’ın bu kararının Kongre’nin sadece Trump’ın değil gelecek dönemde göreve gelecek diğer başkanların da istedikleri ülkelere istedikleri zaman silah satmalarını engelleme yeteneğine darbe vurmasından endişeli.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo tarafından satışı için yeşil ışık yakılan askeri teçhizat arasında tam isabet güdümlü mühimmat, tank ateşi cephanesi ve üretilmesiyle nakledilmesi aylar alabilecek savaş uçağı motorları bulunuyor. Kongre üyeleri de bundan hareketle Trump yönetiminin gerçekten acil bir durum olduğu iddiasını inandırıcı bulmuyor.
Kongre’nin gündeminde 22 ruhsat var
Bu kapasamdaki ruhsatlardan bazıları Raytheon ve Boeing Co gibi savunma şirketlerinin Suudi Arabistan’da üretim yapmasına imkan tanıyor.
Demokratların çoğunlukta olduğu Temsilciler Meclisi’nde Kongre üyeleri Trump yönetimi tarafından onaylanan 22 ruhsatın geri çekilmesini ve bu ruhsatların normal bildirim sürecinden geçerek yeniden gönderilmesini öngören bir tasarıyı değerlendiriyor. Söz konusu tasarı ruhsatların Kongre tarafından 30 gün sürecek bir inceleme sürecine tabii tutulmasını da öngörüyor.
Temsilciler Meclisi üyeleri “acil durum yetkisi” maddesinin kullanımı konusunda daha sıkı sınırlamalar getirmek amacıyla Silah İhracatı Denetimi Yasası’nı yeniden yazma yoluna da gidebilir. Bu şekilde de Trump yönetiminin satışı haklı çıkarmak için kullandığı boşluğun giderilmesi ve söz konusu maddenin sadece acil durumlar için kullanılmasını sağlamak amaçlanıyor.
Her iki parti de destekliyor
Temsilciler Meclisi üyeleri gündeme getirilecek tasarının her iki partinin desteğini almasını beklediklerini belirtti.
Temsilciler Meclisi Dışişleri Komisyonu’nun Demokrat üyesi Joaquin Castro “Suudi Arabistan’la ilişkimizi ve özellikle de onlara sattığımız silahları yeniden değerlendirmemiz gerektiği konusunda her iki partide de bir kararlılık var” ifadelerini kullandı.
Kongre Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne silah ve askeri teçhizat satışını Yemen’deki savaşta sivil can kayıpları ve Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda öldürülen gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayeti sebebiyle aylardır bloke ediyordu.
Mike Pompeo Mayıs ayında söz konusu satışları açıkladığında Temsilciler Meclisi Dışişleri Komisyonu’ndaki kıdemli Cumhuriyetçi üye Mike McCaul bu adımı talihsiz bir adım olarak nitelemiş, bu adımın Beyaz Saray’ın Kongre ile ilişkilerine zarar vereceğini savunmuştu.
Senato’da Kongre liderleri de Trump yönetimi tarafından onaylanan silah anlaşmalarının her birinde oylama yapılmasını öngören “onaysızlık kararları” çıkarmayı planlıyor.
Senato Dış İlişkiler Komisyonu’ndaki kıdemli Demokrat üye Senatör Bob Menendez ve Trump’ın yakın müttefiki olan Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham Washington Post’a 22 tasarının sunulması konusunda beraber çalışacaklarını söyledi.
Silah İhracatı Denetim Yasası Kongre’ye önemli silah satışlarının onaysızlık kararı çıkararak durdurma konusunda oylama yapması hakkını tanıyor.
Silah satışı planına karşı çıkanlar her karar tasarısına iki partiden verilen güçlü desteğin yönetime, savunma şirketlerine ve üç ülkeye Kongre’nin bu süreçten memnun olmadığı konusunda güçlü bir mesaj vereceğini belirtiyor.
Plana destek verenler Trump’ın acil durum deklarasyonunu kullanmasına yönelik Kongre’deki rahatsızlık düşünüldüğünde, bazı karar tasarılarının Senato ve Temsilciler Meclisi’nde Trump’ın vetosunu geçersiz kılmak için gereken üçte iki çoğunluğu elde edebileceği görüşünde.
Kongre üyeleri ayrıca silah satışına ilişkin her yıl sunulan Ulusal Savunma Yetki Yasası gibi şu anda Kongre’de bulunan ve geçmesi zorunlu büyük tasarı kapsamına da alabilir.
ABD ordusu İran’dan olası bir tehdit gördükleri gerekçesiyle Ortadoğu’ya yüzlerce asker, takviye Patriot füze sistemleri, bombardıman uçakları gönderme kararı almıştı.
Ancak Trump yönetimi yetkilileri hem Kongre üyeleri hem de kamuoyuna güvence vermek amacıyla İran’la savaşa gidilmediği mesajını vermişti.
