Kırgız seçmenler 10 Ekim Pazar günü Orta Asya’nın ilk parlamenter demokrasisini oluşturmak ve milletvekillerini seçmek için sandık başına gidiyor. Rusya Cumhurbaşkanı Dimitri Medvedev, 29 partinin katılacağı seçimin sonuçlarının ‘felaket’ olacağını öne sürüyor.
Yeni hükümetin karşı karşıya kalacağı en büyük zorluk Kırgız çoğuklukla Özbek azınlık arasındaki etnik bölünmeye çözüm bulmak olacak. Haziran ayında iki etnik grup arasındaki çatışmalar nedeniyle yüzlerce kişi hayatını kaybetmiş, 3 bin ev yanmış, binlerce kişi evsiz kalmıştı. Bu olaylardan 3 ay sonra Amerika’nın Sesi muhabiri James Brooke, Kırgısiztan’ın güneyine giderek durumu inceledi.
Oş kentinde Kırgızların kontrolündeki Belediye Meclisi’nin etnik Özbekler’e yakılan evlerini temizleme izni vermesi 2 ay sürdü. Yeniden yapılanma yavaş ilerliyor. Kış yaklaşırken kimileri hala çadırlarda yaşıyor. İnşaat ya da tadilata pek rastlanmıyor.
Özbek esnaf Hamit Badalov’un ailesi nesillerdir Oş’ta yaşıyor. Evini eşi ve üç çocuğu için yeniden yapmak isteyen Badalov elinde hiçbir şey kalmadığını söylüyor:
”Herşeyimiz yandı. Bu gömlek ve pantolondan başka hiçbir şeyim kalmadı. Sahip olduğumuz bütün eşyalar, paralarımız yandı.”
Ordu ve polisin neredeyse tamamının etnik Kırgız nüfustan oluşması yüzünden Özbekler, savaş olarak tanımladıkları Oş olaylarında kaybeden taraf oldu. Ordu ve polisin silahlı Kırgız sivilleri desteklediği görüldü.
Özbek inşaat işçisi Pazyklov Bahadir, Kırgızların silahsızlanması gerektiğini, aksi takdirde barış sağlanamayacağını söylüyor. Bohodir’in komşusu iki oğlunun cesetlerinin resmini gösteriyor. Koraboeva Ehtibar, Haziran’daki çatışmalarda oğullarının evlerini korumaya çalışırken Kırgız keskin nişancılar tarafından vurularak öldürüldüğünü söylüyor.
Genç Özbekler’in silah eğitimi için Tacikistan’a gittiği yolunda haberler var. Öç almak isteyen gençlerin köktendinci bir grup olan Özbekistan İslami Hareketi’ne katıldığı söyleniyor. Gençlerin Kırgızistan’ın güneyinde kalması için fazla neden yok. Varlıklı ve eğitimli binlerce etnik Özbek bu yaz Oş’u terk etti ve vizesiz çalışabilecekleri Rusya’ya yerleşti. Adının açıklanmasını istemeyen bir etnik Özbek, İngilizce bildiğini ve Kanada’ya sığınmak için başvuruda bulunduğunu söylüyor:
”Arkadaşlarımın çoğu Temmuz ve Ağustos’ta Kırgızistan’ı terk etti. En yakın arkadaşım yeni bir hayata başlamak üzere Moskova’ya gitti.”
Orta sınıf Özbekler, Özbek elitlerin bölgeyi terk etmesinden sonra Kırgızlar’ın artık kendilerine iş vermeyeceğini düşünüyor. Bohodir, ayrımcılığın Oş’ta yeni kural haline geldiğini söylüyor:
”Özbeklerin çalışmasına izin verilmiyor, iş bulamıyorlar.”
Kırgızlarsa dış dünyanın Oş’taki çatışmalarda verdikleri kayıpları küçümsediğini savunuyor. Kırgız eylemci Abdieva Turgunai Haziran’da öldüklerini söylediği 269 Kırgız’ın cesetlerinin fotoğraflarını gösteriyor ve şunları söylüyor:
”Bunlardan biri iyi bir iş adamıydı. Güzel bir yaşam sürdüğünü düşündükleri için kendi komşularını öldürdüler. ‘Kırgızlar bir işe yaramaz’ diye yazdıkları üç katlı evini ateşe verdiler.”
Turgunai Oş’taki Kırgız kuvvetlerine güveniyor. Turganai konuşurken Belediye Meclisi’nin önünde Belediye Başkanı Melis Mırzakmatov’u destekleyenler toplanıyor. Mırzakmatov, Özbek medyasını susturan, Avrupalı gözlemcileri engelleyen, Özbek mahallelerin temizlenmesini yavaşlatan bir siyasetçi.
Kırgızistan’ın siyasi geleceği, dökülen kan ve etnik kutuplaşma nedeniyle oldukça zorlu görünüyor. Etnik Özbek gazeteci Alişer Hamidov, oldukça kötümser:
”Yasal bir parlamentomuz olmayacak. Seçimlere ilişkin anlaşmazlıkları çözebilecek etkili bir yargı sistemimiz yok. Elimizdeki tek şey silahlar, sıradan insanların elindeki tabancalar. Seçimler sırasında tanık olacağımız anlaşmazlıklar çeşitli siyasi güçlerin çatışmasına yol açabilecek bir ortam oluşturabilir.”
Hamidov kısa süre önce Oş’tan ayrıldı ve Amerika’dan siyasi sığınma istedi. Şiddet eylemlerini inceleyen bağımsız bir komisyon da geçen hafta, yeni etnik çatışmalar çıkması olasılığının yüksek olduğu tahmininde bulundu.
