Türkiye’de Corona virüsü salgınının ardından üniversitelerde yüz yüze eğitime dönülmesi ve yaz dönemindeki memur tayinleri kiralık evlere olan talebi arttırdı. Ancak hem talebi karşılayacak kiralık ev bulunamıyor hem de giderek yükselen kiralar ev arayanların bütçelerini zorluyor.
Hatay’da yaşayan Feride Kurt da yüksek lisans sınavını kazandığı İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi’nin bulunduğu Buca ilçesinde kiralık ev arıyor. VOA Türkçe’ye konuşan Kurt, “Saatlerdir geziyoruz, ev yok. Bin tane telefon aradım. Bana ‘kiralık ev yok’ diyorlar, kapatıyorlar. 2+1 evler en az 2 bin 500, 3 bin 500 lira. Çok fazla. Öğrenciyim, nasıl ödeyebilirim?” dedi. Aynı üniversitede lisans öğrencisiyken çok daha düşük kira ödediğini kaydeden Kurt, “Ben burada oturuyordum. Hatta okula çok yakın, üç dakika uzaklıkta bir evim vardı. 1000 TL’ye oturuyordum. 1+1 çok güzel bir evdi. Evlerin en iyisi de zaten 1500 TL idi. Şu anda 1500 TL’ye eşyasız ev bile yok. Emlakçının biri bana ‘3+1 ev sorsan o bile yok’ dedi, kapattı. Hiç ev yok. Yurtlar da dolmuş. Öyle kaldık şu anda. Aramaya devam ediyoruz ama bulamazsam ne yapacağımı bilmiyorum. Birilerinin yanına gireceğim büyük ihtimalle” diye konuştu.
Aynı üniversitede işletme bölümü öğrencisi Hüseyin Akçalı da Buca’da kiralık ev bulamadığını söyledi: “Ben Cumartesi günü saat 8-9’dan beri dışarıdayım. Çanakkale’den geldim. Otobüsten indiğimden beri Buca’da geziyorum. Fiyatlarla ilgili sıkıntı olmayacak. İki arkadaş beraber çıkacağız. Ama hiç kiralık ev bulamadık. 1+1 boş ev fiyatı, 3,5 milyar bir ev gördüm. Yani o kadar fazla. Ben pandeminin acısını öğrencilerden çıkartıyorlar diye görüyorum.”
“Bazı yerlerde yüzde 100’lük artışlar söz konusu”
Buca’da emlak danışmanlığı yapan Suat Nezir ise “Buca’da fiyatların diğer ilçelere göre biraz daha uygun seyretmesiyle öğretmen, asker, sağlık memuru ve polis memurlarının Buca’yı tercih etmesi ve İzmir’de yaşanan son depremle birlikte Bayraklı’daki vatandaşların sağlam olduğunu düşünerek Buca’yı tercih etmesinden kaynaklı ciddi anlamda bir talep oldu. Daha öğrenciler gelmeden, okul açılmadan bu evlerin tamamı tutuldu” dedi.
Kiraların çok yükseldiğini kaydeden Nezir, “Geçmiş yıllarla kıyasladığımızda arada uçurum var. Bazı yerlerde yüzde 100’lük artışlar söz konusu. Yani pandemi öncesinde 1500 TL olarak konuşulan evler, şu anda 2000-3000 TL arasında seyrediyor. (Öğrencinin) ekonomik durumu iyiyse ve fiyat ne kadar olursa olsun bir şekilde tutuyor. Ancak ekonomik durumu kötü olan arkadaşlarımız için büyük sıkıntı var. Herkes bu paraları ödeyemiyor. Trajikomik anlamda bir şey söyleyeyim. İnşallah bu önümüzdeki dönemde kampüsün içerisinde, Hasanağa Bahçesi’nde, buldukları boş alanlarda çadır öğrenci kampları kurulmaz. Bu gidişle herhalde böyle bir şey olacak” diye konuştu.
BETAM: Türkiye’de yıllık kira artış hızı Ağustos’ta yüzde 34,6
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) hazırladığı rapor da Türkiye’de kira fiyatlarındaki artış hızının, Mayıs ayından beri her ay rekor tazelediğini ortaya koydu. Buna göre, ülke genelinde yıllık kira artış hızı Ağustos’ta yüzde 34,6’ya, ortalama kiralık konut ilan metrekare fiyatıysa 20,9 TL’ye ulaştı. Seri ilan sitesi sahibinden.com’da emlak kategorisindeki ilan verenlerin ilanlarda belirttiği bilgilere dayanarak, BETAM tarafından hazırlanan “sahibindex Konut Piyasası Görünümü” başlığını taşıyan rapora göre, yıllık kira artış oranı İstanbul’da yüzde 50,7, Ankara’da yüzde 31,8 ve İzmir’de yüzde 30,9 oldu.
En yüksek yıllık kira artışının görüldüğü iller Mersin (yüzde 63,6), Diyarbakır (yüzde 54,5), Kayseri (yüzde 54,3), İstanbul (yüzde 50,7) ve Tekirdağ (yüzde 50) olurken, en düşük kira artışıysa Aydın (yüzde 22,2), Mardin (yüzde 21,4), Ordu (yüzde 21), Eskişehir (yüzde 14,3) ve Van’da (yüzde 10,5) gerçekleşti.
Kiralık ilan sayısı düşüyor
Kiralık konuta talep artmasına paralel olarak kiralık ilanların sayısında da azalma var. Rapora göre, 2020 yılı Ağustos ayında 310 bin adete yaklaşan kiralık ilan sayısı, 2021 yılı Ağustos ayında 200 binin altına geriledi. Kiralanan konut sayısının kiralık ilan sayısına oranıysa, Ağustos’ta İstanbul'da yüzde 27,9, Ankara’da yüzde 28,3, İzmir'de ise yüzde 25,8 oldu.
Kiraların yükselmesini kiralık eve olan talebe yetecek konut stoku bulunmamasına bağlayan İstanbul Gayrimenkul Danışmanlık A.Ş Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Dr. Ahmet Büyükduman, “Türkiye’deki demografik faktörlerin, yani nüfus artışının ve hane halkı oluşumunun gerektirdiği, barınma ihtiyacını karşılayacak konutlar, piyasa tarafından yeterince üretilmiyor. Yani burada arzı aşan bir talep söz konusu. Talebe yetişemeyen bir arz var. Dolayısıyla hem kiralık hem de satılık olarak yeterli konut arzı yok. Bunun yetersiz olması ve talebin gerisinde kalması hem kiralık hem de satılık piyasasında fiyatları yüzde 30’lar düzeyinde arttırmış durumda. Merkez Bankası endeksine göre (satılık) konut fiyatlarındaki artışın da yüzde 30’larda olmasına bakarsak, Türkiye çapında aslında konut fiyatlarıyla konut kiralarının birbiriyle uyumlu artış gösterdiğinden bahsedebiliriz” dedi.
“Kiralık konut krizinin kısa vadede çözümü çok zor”
Türkiye’nin dörtte birinin kiracı olduğunu kaydeden Büyükduman, kiralık konut krizinin kısa vadede çözümünün çok zor olduğunu da vurguladı. VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Büyükduman, “Arzı arttırmanız lazım. Arzı arttırabilmeniz için de yeni konutlar üreteceksiniz. Bunun için üretimin önündeki engellerin aşılması lazım. Bu engellerden en bariz olanı, yüzde 60’a dayanan inşaat malzeme maliyetleri enflasyonu. Ortalama inşaat maliyetleri yüzde 43’lerde. Dolayısıyla bir taraftan maliyetler bu kadar hızlı artarken konut fiyatlarındaki artış da bu maliyetlerin gerisinde olamaz” ifadelerini kullandı.
Yeni konut üreterek fiyatları kontrol altına almak için yeni arazi üretmenin gerektiğini de sözlerine ekleyen Büyükduman, “Alım satımlarda konutlar üzerindeki KDV’ler, vergiler düşürülecek ya da inşaatla ilgili teşvikler arttırılacak ki bu konut talebi karşılanabilsin” dedi.
Türkiye genelinde kira artışı TÜFE’nin altında
BETAM’ın “sahibindex Konut Piyasası Görünümü” raporu, Türkiye genelinde kiralık konut fiyatlarında ciddi artış yaşansa da 2017 yılı Eylül ayından itibaren TÜFE (tüketici fiyat endeksi) ile arasında oluşan büyük farkın henüz kapanmadığını da ortaya koydu. Kiraya verilmek üzere ilana çıkan konutlardaki fiyatların incelendiği rapora göre, 2017 Eylül ayına göre TÜFE artış oranı yüzde 79,6 olurken sahibindex kira endeksindeki artış yüzde 63,3 seviyesinde kaldı.
“Bu kiralar ödenebilecek mi?”
Ancak hem Buca’da ev arayan öğrenciler hem de emlakçılar kimi ev sahiplerinin kiralarda fahiş artışlar yaptığı konusunda ortak düşüncede. Emlak danışmanı Suat Nezir, “Ev sahiplerinin ellerini vicdanına koyarak bu fiyatları belirlemesi gerekiyor. Sonuç olarak bu bir pandemi dönemi ve hep birlikte bir sıkıntıyla karşı karşıya kaldık. Ekonomik sıkıntılar hepimiz için geçerli. Bundan sonra bu öğrenciler burada sürekli okuyacaklar ve bu arkadaşlara bizim her zaman ihtiyacımız olacak” dedi.
Ev sahiplerinin yüksek kira almayı beklerken ödenemeyen kiralarla karşı karşıya kalabileceği uyarısında da bulunan Nezir, “Bugünkü pandemi koşullarında yüksek kiralara evler mecburiyetten verilebilir. Ancak kiranın alınabilmesi önemli. Şu an herkes pandemiden çıktı. Herkesin ekonomik sıkıntıları var. Yarın öbür gün bu insanlar bu kiraları ödeyebilecek mi, ödeyemeyecek mi? Ülkenin ve dünyanın içinde bulunduğu bir ekonomik kriz söz konusu. Bunun hepsini göz önünde bulundurarak mal sahiplerinin kiraları belirlemesi gerekiyor. Eğer siz buna göre belirlemezseniz yarın öbür gün tahliye davaları başlar” şeklinde konuştu.
