Kış aylarında Etiyopya, Somali, Sudan ve Eritre, yaz aylarında ise Türkiye, Fas ve Suriye gibi ülkelere göç eden Kelaynak kuşları Dünyada nesli tükenen kuş türleri arasında yer alıyor. Türkiye’deki en büyük yaşam alanları Şanlıurfa’nın Birecik ilçe ve çevresi. Bir zamanlar Türkiye’de sayıları 42’ye kadar düşen Kelaynakların sayısı, koruma önlemleri sayesinde 240’a kadar yükseldi.
Kelaynakların sayılarının azalmasındaki nedenlerden biri de göç sırasında yaşadıkları kazalar. Bunlardan biri de elektrik çarpması. Bunun üzerine Dicle Elektrik Dağıtım Kurumu (DEDAŞ) önlem almaya karar verdi. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, kuşların özellikle koruma alanlarından doğaya salınması sırasında elektrik tellerine çarptığını belirledi. Bunu üzerine DEDAŞ, kuşların uçtuğu alanları incelemeye aldı. Kuşların en çok nerelerde tellere çarptığını tespit eden DEDAŞ bu alanlardaki telleri izolasyonla kapladı. Bu şekilde kuşların tellere çarpması ya da konması sırasındaki elektrik çarpma riski ortadan kaldırıldı. Kuşların uçma alanları içinde bulunan Fırat nehrinin üzerinden geçen hatlara ise uyarıcı aparatlar yerleştirildi.
DEDAŞ Genel Müdür Yardımcısı Nedim Tüzün, insana, çevreye, doğaya ve bütün canlılara uyumlu bir enerji politikası yürütmenin şirketin politikası olduğunu söyledi.
Tüzün, şirkete gelen uyarı sonrasında kelaynak kuşlarını yaşatabilmek için araştırma başlattıklarını anlatan Tüzün, “Sayıları bakımından son derece kıymetli olan bu kuşlar üretme çiftliklerinden ayrılırken ilk kalkış noktası olarak elektrik direklerini kullanıyor. Kanat açıklıkları geniş olduğundan, ne yazık ki zaman zaman elektrik akımına kapılabiliyor veya iletkenlere çarparak telef olabiliyorlardı. Bunu önlemek için direklerin tepe noktaları ile enerji olan bağlantıları izolasyon malzemesi ile kapladık. Böylece kuşların direklere konup kalkarken zarar görmeleri önemli ölçüde engellendi’ ’dedi.
Tüzün, Kelaynakların geleceği miras kalması gerektiğini vurgulayarak, ”Şirket olarak gelecek nesillere olan sorumluluklarımızın bilincindeyiz. Kelaynak kuşlarının sadece bizim değil, insanlık tarihinin de mirası olduğunu biliyor ve türlerinin geleceğe uzanması gerektiğine inanıyoruz. Bu sebeple korunmaları için biz de bölgenin enerji şirketi olarak bu çalışmayı yaptık. Sonuçlarını da takip ederek, elde ettiğimiz verilere göre yapılması gereken ne varsa yapacağız’’ diye konuştu.
Kelaynakların yaşadığı Birecik İlçesi kaymakamlığının sitesinde, kuşların soyunun tükenmesiyle ilgili şu bilgiler yer alıyor ”Kelaynakların yok olmasının birçok nedeni vardır. Avcılık eskiden bazı kuşların yok olmasına neden oldu. Bozkırların ve geleneksel tarım yapılan arazilerin kaybı beslenme alanlarının yok olmasına, üreme alanlarındaki insan baskısı ise üreme başarısını azalttı. 1950’lerde çekirge salgınına karşı yapılan yoğun zirai ilaç uygulaması Birecik’teki kelaynakların çok hızlı bir şekilde yok olmasına neden oldu. Kurtulmayı başaranlar ise birçok sene yumurta çıkaramadı.”
Kelaynakların soyunun kurtarılması için 1977 yılında “Kelaynak Üretme İstasyonu” kuruldu. Bazı kuşlar kafeslere konularak koruma altına alındı. Göç eden kuşların geri gelmesiyle birlikte kafestekiler gruplar halinde doğaya salındı. 1990 yılında göçe giden kuşlardan sadece biri dönünce yedi yıl boyunca kafeslerdeki kuşlar bırakılmadı. 1998 yılında hiçbir kuş geri dönmeyince, koruma altında kuşların gidişi durduruldu.
