İran nükleer anlaşmanın yeniden canlandırılmasına yönelik görüşmelerde Amerikalı tutukluların serbest kalması dahil olmak üzere tüm ön koşulları reddetti. Tahran Viyana’da yürütülen görüşmelerin yavaş ilerlemesinden Washington’u sorumlu tuttu.
ABD’nin nükleer müzakerelere liderlik eden en üst düzey yetkilisi Robert Malley Reuters’a Pazar günü yaptığı açıklamada, Washington’un İran’ın rehin tuttuğunu belirttiği dört ABD vatandaşı serbest kalmadıkça ABD’nin nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmasının olası olmadığını söyledi.
ABD yetkilileri İran’ın 4 Amerikalı’yı rehin tuttuğunu iddia ederken İran hükümeti suçlamaları reddederek bu kişilerin tek taraflı olarak serbest bırakılmasına sıcak bakmıyor; ancak ABD ile tutuklu takası fikrine de karşı çıkmıyor.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Katipzade bugün haftalık basın toplantısında yaptığı açıklamada, “İran hiçbir zaman ön koşulu kabul etmedi. Amerikalı yetkilinin (Malley), Amerikalı mahkumların serbest bırakılmasıyla ilgili ifadeleri ABD’nin iç siyasetine yönelik” dedi.
Eski Başkan Donald Trump ABD’yi 2018 yılında anlaşmadan geri çekerek İran’a yaptırımları yeniden devreye almıştı. İran da bunun üzerine nükleer programına yönelik anlaşmanın getirdiği kısıtlamaları aşamalı olarak ihlal etmeye başlamıştı.
Başkan Joe Biden döneminde nükleer anlaşmanın yeniden canlandırılması çabaları kapsamında Nisan ayından bu yana Tahran’la batı ülkeleri arasında sekiz görüşme yapıldı. Ancak taraflar hala Tahran’a yönelik yaptırımların kaldırılmasının kapsamı ve zamanlaması konusunda uzlaşmış değil.
İran yürürlükte olan yaptırımların bir an önce kaldırılmasını ve ABD’nin bir kez daha ceza niteliğinde adım atmayacağının garantiye alınmasını talep ediyor.
Mahkum takası pürüzü
İran devlet haber ajansı IRNA’da bugün yayınlanan bir haberde, ABD’li müzakereci Malley’in değindiği koşulun, Viyana’da yapılan görüşmelerin daha da yavaşlamasına neden olacağı savunuldu.
ABD yönetimi İran’ın Amerikalılar’ı siyasi amaçlarla tutukladığını savunurken, Tahran çifte vatandaş ya da başka ülkelerin vatandaşı olan bu kişileri casuslukla suçluyor.
İranlı yetkililer ayrıca, Amerika’da tutuklu olan İranlılar’ın yaptırımları ihlal ettikleri suçlamasıyla “haksız yere” tutuklandığı iddiasında.
İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Katipzade, “ABD’de tutuklu olan İranlılar uydurma nedenlerden dolayı cezaevine ancak İran’daki Amerikalılar suçlu bulundular” şeklinde konuştu.
Diğer taraftan İranlı sözcü iki ülke arasında hem Viyana’daki görüşmeler hem de mahkum takası konularında ayrı ayrı uzlaşma sağlamanın hala mümkün olduğunu da vurgulayarak bunun ABD yönetiminin iradesine bağlı olduğunu ifade etti.
İran ve ABD daha önce tutuklu takası gerçekleştirmişti. 2018 yılında İran’da tutuklanan ABD donanması mensubu Michael White, İran asıllı Amerikalı fizikçi Macid Taheri’nin İran’ı ziyaret etmesi karşılığında serbest bırakılmıştı.
2018 yılının Aralık ayında Washington ile Tahran arasında yapılan tutuklu takası anlaşmasının ardından İran casusluk suçlamasıyla 3 yıl tutuklu kalan ABD vatandaşı Xiyue Wang’i; ABD de İran yaptırımlarını deldiği iddiasıyla yargılanan Mesut Süleymani’yi serbest bırakmıştı.
