Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi’nin (IAEA) aylık raporuna göre İran, 6 dünya gücüyle vardığı geçici anlaşmanın şartlarına uymak için gerekli adımları atıyor.
Rapordaki bulguların Kasım ayı olarak belirlenen uyum tarihi yaklaşırken Batı ülkelerini memnun etmesi bekleniyor.
Raporda, İran’ın 4 bin 100 kilo zenginleştirilmiş uranyumu yüzde 2 oranında azaltarak doğal uranyum düzeyine indirdiği belirtildi.
Bu, İran’ın yıl içinde yapmayı kabul ettiği ve uyum tarihi Temmuz ayında 4 ay uzatılan şartlardan biriydi.
Zenginleştirilmiş uranyum nükleer enerji santrallerinde kullanılabildiği gibi, yüksel zenginleştirme oranlarında nükleer bombaların fizyon çekirdeklerinde de kullanılabiliyor.
IAEA, İran’ın anlaşma kurallarına uyup uymadığını gözlemlemekle görevli. Geçici anlaşma, olası bir Ortadoğu savaşını engelleyecek nihai anlaşma yönünde ilerleme sağlanması açısından önemli olarak görülüyor.
İran ve Batı arasında artan gerilim, 2013 ortalarında Hasan Ruhani’nin cumhurbaşkanı seçilmesi ve Tahran’ın uluslararası tecrit durumundan çıkma amacıyla diplomasiye yönelmesiyle düşüşe geçmişti.
Ancak İran ve Batı’nın 24 Kasım’a kadar daha uzun süreli bir anlaşmaya varıp varmayacağı ve bu anlaşma sonucunda İran’a uygulanan ekonomik yaptırımların kaldırılmaya başlanıp başlanmayacağı henüz açıklık kazanmış değil.
Anlaşmaya varılması için ilk tarih olarak Temmuz ayı seçilmişti. Ancak, Amerika, Fransa, İngiltere, Çin, Rusya ve Almanya, İran’ın gelecekte ne çapta bir nükleer programa sahip olabileceği konusunda uzlaşmaya varamamış ve görüşmeler Kasım’a ertelenmişti.
Geçici anlaşma kapsamında İran en çok tartışma yaratan çalışmalarına ara verdi. Yüzde 20’nin üzerinde uranyum zenginleştirme çalışmaları durduruldu. Bunun karşılığı olarak ülke ekonomini etkileyen yaptırımların bir kısmı hafifletildi. İran ayrıca depolanan materyalleri gazdan okside dönüştürdü.
Anlaşmanın uzatıldığı 4 ay boyunca İran’ın yabancı bankalarda dondurulan petrol gelirinden 2,4 milyar dolar almasına karar verilmişti. Ülke daha önce de 4,2 milyar dolar almıştı.
2,4 milyar karşılığı İran uzlaşma konusunda yeni adımlar atmayı kabul etmişti. Bu adımlardan biri de az zenginleştirilmiş uranyumun seyreltilmesiydi. IAEA ayrıca, İran’ın Temmuz’dan bu yana yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş uranyumunun 17,1 kilosunu yakıt olarak kullandığını açıkladı.
