İngiltere’nin 2003 yılında Irak’ın işgaline katılımını soruşturan bir soruşturma heyeti, Amerika ve İngiltere’nin liderliğinde Irak’ın işgalinin gereksiz olduğu ve dönemin Irak lideri Saddam Hüseyin’in acil tehdit oluşturmadığı sonucuna vardı.
İngiliz devletinden emekli John Chilcot liderliğinde yürütülen soruşturma özellikle Irak’ın güneyinde İngiliz güçler tarafından
yıllarca süren işgal ve askeri operasyonlar nedeniyle politikacıları, istihbarat yetkililerini, diplomatları ve generalleri suçluyor.
Londra’da basın toplantısı düzenleyen Chilcot, askeri müdahalenin planlanmasının ve gerçekleştirilmesinin hatalı olduğunu belirtti, Bağdat’ta 250 kişinin yaşamını yitirdiği saldırıya atıfta bulunarak bugüne kadar da yanlış yürütüldüğünü kaydetti.
Chilcot, İngiltere’nin barış seçenekleri tüketilmeden işgale katılmayı seçtiğini kaydetti. Chilcot, askeri seçeneğin o dönemde son seçenek olmadığını vurguladı.
Chilcot raporu, çoğunlukla işgalin yasal temeline ve istihbaratına dayanıyor.
Dönemin İngiltere Başbakanı Tony Blair, savaş sırasında Amerika’nın yanında yer almasıyla ilgili olarak Parlamento’da yaptığı konuşmada Irak’ın biyolojik ve kimyasal silahlara sahip olduğunu söylemişti. Bu iddia İngiliz milletvekillerinin Saddam Hüseyin’i devirmesine destek vermesine neden olmuştu.
Soruşturma 7 yıl sürdü. Irak’ın işgalinde 179 İngiliz askeri öldü.
Soruşturmanın sonunda öne çıkan bulgular
Blair hükümeti, Amerika’yla birlikte aldığı askeri müdahale kararıyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin yetkisine zarar verdi, uluslararası çoğunluğun desteğini almadı
İşgal, yanlış istihbarat ve değerlendirmelere dayandı
Askeri müdahale barışçıl seçenekler tüketilmeden gerçekleştirildi
İngiliz askerleriyle ilgili riskler için hükümet ve generaller tarafından yeterli planlama yapılmadı
İngiltere’nin müdahalesi yasal dayanaktan uzak
Irak savaşı sonrası planlaması ise tamamen yetersiz
Soruşturma, Blair hükümetinin istihbarat servislerini yönlendirdiği yönünde bir bulguya rastlamadı.
Blair: ‘Sorumluluğu alıyorum’
Raporun açıklanmasının ardından Tony Blair sert bir açıklama yayınladı. Blair, “Rapor, yalanlar ve hile ile igili suçlamaları bir kenara bırakmalı. İnsanlar Saddam Hüseyin’e karşı askeri harekat konusunda benim kararıma katılır ya da katılmaz. Ben kararı iyi niyetle aldım ve bunun ülkenin en iyi çıkarına olduğunu düşündüm” dedi.
Blair, raporda istihbarat bilgilerinin çarpıtılmadığını savundu, Blair ayrıca raporun Amerika ile gizli bir anlaşma yaptığı iddialarını yalanladığını da belirtti.
İngiltere eski Başbakanı, bununla birlikte raporun hazırlık, planlama, süreç ve Amerika ile ilişkilere önemli eleştiri getirdiğini kabul etti. İngiltere eski Başbakanı, “İstisna olmadan hatalar için bütün sorumluluğu alacağım” ifadesini kullandı.
Cameron: ‘Amerika-İngiltere ilişkileri hayati’
İngiltere Başbakanı David Cameron, hükümetin rapor üzerinde çalışacağını ve gelecekteki müdahalelerin uygun planlamaya sahip olması gerektiğini söyledi. Cameron, “Zamanlar vardır müdahaleler gereklidir, müdahale her zaman yanlıştır sonucuna varmak yanlış” dedi.
Cameron ayrıca İngiltere’nin Amerika’yı desteklememesi gerektiği fikrinin yanlış olacağını da kaydetti. Amerika ile İngiltere arasındaki özel ilişkiye dikkati çeken Cameron, “Ortaklığımız hayati” dedi.
İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn, müdahalenin yanlış bahaneye dayandırılan askeri işgal olduğunu söyledi, bunun terörizmi beslediğini ve yaydığını kaydetti. Corbyn, Amerika ile daha açık ve bağımsız bir ilişki kurulması çağrısı yaptı.
İngiltere’nin İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en fazla tartışmalı askeri müdahalesinin soruşturması çerçevesinde 150 görgü tanığı ile görüşüldü. Çarşamba günü 15 binden fazla belge yayınlandı. Bunlarda 29’u Blair’den Bush’a not içeriyor. Amerikan Başkanı’nın Blair’e yanıtları İngiliz ve Amerikalı yetkililerin uzlaşması sonucu yayınlanmadı.
Soruşturma aylarca uzadı. Rapor, 2,6 milyon sözcükten oluşuyor. Soruşturma askeri müdahalenin yasal olup olmadığına dair bir hüküm getirmedi. Chilcot gazetecilere, bunu sadece mahkemenin karar verebileceğini söyledi. Irak savaşında ölen bazı İngiliz askerlerinin aileleri Blair ve diğer bazı bakanlara karşı dava açmak için avukatlarla görüşüyor.
İşçi Partisi’nin bazı üyeleri ile İskoçya milliyetçi milletvekilleri eski Başbakan’ı suçlayabileceklerini kaydetti.
Rapor, Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde dava konusu da olabilir. Bununla birlikte Mahkeme’nin savcısı Fatou Bensouda Blair’e karşı dava açılmasının zor olduğunu söyledi. Bensouda, Mahkeme’nin “saldırma” suçunu yargılama yetkisi olmadığını kaydetti.
Eski bir gazeteci ve aynı zamanda Blair’in eşinin özel kalemi olan Sarah Helm, Blair ile Bush arasında şahit olduğu bir telefon konuşmasını anlattı ve o konuşmada Blair’ın savaşın kendisinin mezar anıtı olacağını söylediğini belirtti.
