Diyarbakır’da önceki yıl yaşanan sokak çatışmalarının ekonomiye etkisini belirlemek amacıyla yapılan araştırmada, olayların sadece Sur bölgesini değil bütün kenti olumsuz etkilediği belirlendi. Araştırmaya göre işletmeler çatışmalar başladıktan sonra yüzde 40’lara varan oranda küçüldü ve aynı oranlarda ciro kaybetti.
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) tarafından Sur’da yaşanan olayların Diyarbakır ekonomisine etkilerini tespit etmek amacıyla yapılan araştırmada 1002 işletmeyle görüşme yapıldı ve görüşmenin sonucu bir raporda toplandı.
Rapora göre olaylar sadece Sur içindeki işletmeleri değil kentin tamamını etkiledi. Buna göre, Sur içindeki işletmelerde ortalama çalışan sayılarında %43, Sur dışı işletmelerde ise %39 istihdam kaybı yaşandı.
Türkiye genelinin üzerinde olan kentteki işsizlik oranı, olayların etkisi ile biraz daha arttı.
2015-2016 yılları arasında enflasyondan arındırılmış sabit fiyatlarla Sur içi işletmelerinde %25, Sur dışındaki işletmelerde %11 ciro kaybı yaşandı. Rapora göre ciro kayıplarının arkasında, şehir içinde daralan müşteri talebi ve yurt dışındaki pazarların kaybedilmesi veya küçülmesi yatıyor.
DTSO yetkilileriyle görüşen esnaf, güvenlik sorunları nedeniyle 4-5 ay süre ile işletmelerin açılamadığını, olayların sona ermesinin arkasından alınan yoğun güvenlik önlemlerinin ilçenin normal hayata dönmesini engellediğini ve şehir halkını Sur’dan uzak tuttuğunu söyledi.
DTSO verilerine göre, Sur içinde faaliyet gösteren işletmelerin yüzde 10’u 2016 yılı içinde kapandı ya da Sur içinden taşındı. Kapananların yüzde 83’ü gerekçe olarak 'olaylar sonrası müşteri talebindeki ve sayısındaki düşme’yi gösterdi. İşletmelerdeki ciro kaybı ise rapora şöyle yansıdı:
”2014’ten 2016’ya ciro kaybı düzeyi %38’e ulaşmaktadır. Sur içindeki ticari faaliyetlerde, 2014’ten 2015’e toplamda 112,5 milyon TL’lik ciro kaybı yaşandığı, 2015’ten 2016’ya ise toplamda yaklaşık 124 milyon TL’lik ciro kaybı yaşandığı görülmektedir.“
Sur içindeki işletmelerde ciro kaybı ile birlikte çalışan sayısında da azalma görüldü. İşletmelerdeki ortalama çalışan sayısında %43 küçülme oldu. Olaylardan önce Sur içinde faaliyet gösteren işletmelerde ortalama çalışan sayısı 11 iken, olaylardan sonra sayı 6’ya düştü.
Sur’daki işletmelerden, Diyarbakır içinde ticaret yapanların yüzde 92’si işlerinin azaldığı ve yüzde 7’si ise bittiğini söyledi. Komşu kentlerle ticaret yapan firmaların yüzde 88’i iş hacimlerinin azaldığını, yüzde 12’si ise bittiğini belirtti.
Sur’da yaşanan olaylar Diyarbakır esnafının batıdaki meslektaşlarıyla ilişkilerini de etkiledi. İşletmelerin yüzde 94’ü iş paydaşları ve tedarikçileri ile ilişkilerinin olumsuz etkilendiğini dile getirdi.
Rapora yansıyan en önemli sorun ise ödeme garantisi istenmesi ve ödeme vadelerinin kısalması oldu. Olaylar sırasında bölgedeki işletmeler yaklaşık 5 milyon TL fiziki zarara uğradı.
Peki ekonomi tekrar nasıl canlanır? DTSO yetkililerin görüştüğü işletme sahipleri, ekonomik destekten çok normalleşme istiyor. Raporda şu görüşlere yer verildi:
”Burada bahsedilen ortamın normalleşmesi talebi, Sur içindeki yoğun güvenlik önlemlerinin günlük hayatı aksatmayacak şekilde düzenlenmesi olduğu kadar, merkezi hükümetin ve kamu kurumlarının Diyarbakır’a yaklaşımlarındaki, işletmeciler tarafından tespit edilen olumsuz havanın giderilmesine yönelik bir normalleşme talebini de ifade etmektedir. Bu normalleşme talebi, aynı zamanda güvenlik sorunlarının yaşanmadığı, çözüm sürecindeki huzur ortamının tekrar sağlandığı koşulları ifade etmektedir. “
Çatışmalar Sur bölgesini olduğu kadar kentin diğer kesimlerini de olumsuz etkiledi. Rapora yansıyan verilere göre Sur dışında kalan işletmelerin yüzde 44’ü faaliyetlerin ya askıya aldı ya da tasfiye etti. Bu işletmelerin cirosu ise yüzde 20 oranında düştü. Olaylar sonrasında Sur dışındaki işletmeler yüzde 39 küçülmeye gitti. Bu işletmeler, ticaretlerinin yüzde 75-80 arasında azaldığını söyledi.
