Genetiği değiştirilmiş sivrisinekler, Amerika’nın Florida eyaletinin güneyindeki Key takımadalarında Dang humması ve Zika virüsü gibi haşerelerden bulaşan hastalıklarla mücadele amacıyla gelecek yıl doğal ortama salınacak.
Florida Keys Sivrisinek Kontrol Dairesi’nin bu hafta onayladığı ve 2021 yılında hayata geçirilecek proje kapsamında genetiği değiştirilmiş Aedes aegypti sivrisinekleri (sarı humma sivrisinekleri) bölgede yayılacak.
Bu sivrisinek türü Florida’ya özgü olmamasına rağmen Keys takımadalarında birçok kişiye hastalık bulaştırıyor. Yetkililere göre bu yıl şimdiye kadar bölgede yaklaşık 50 Dang humması vakası tespit edildi.
Oxitec adlı biyoteknoloji firmasının yürüttüğü projede genetiğiyle oynanmış milyonlarca erkek sivrisinek, kana ihtiyaç duydukları için insanları ısıran dişi sineklerle çiftleşmeleri için serbest bırakılacak. Isırmayan erkek sivrisineklerdeki bir proteinde yapılacak genetik değişiklik, dişi sivrisinek yavrularının hayatta kalmasını engelliyor. Böylece, teorik olarak, hastalık yayan sivrisineklerin nüfusunun düşmesi bekleniyor.
Oxitec firmasından uzman Kevin Gorman, benzer projelerin Brezilya ve Cayman Adaları gibi çeşitli yerlerde başarılı şekilde tamamlandığını söyledi.
Daha önceki projelerde bir milyardan fazla sivrisineği doğal ortama saldıklarını ve hedeflenen hastalıkları önlemede “çok iyi sonuç” aldıklarını aktaran Gorman, projenin çevre ya da insanlara karşı hiçbir risk taşımadığını söyledi.
Bazı uzmanlar endişeli
Oxitec yetkilileri ve uzmanlar, Amerika’da Çevre Koruma Dairesi ve Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezleri gibi kamu kurumlarının da çok sayıda benzer çalışma yürüttüğüne dikkat çekiyor. Ancak genetiği değiştirilmiş canlıların çevreye ve doğanın dengesine zarar verdiği yönünde endişeler, toplumlarda oldukça yaygın.
Projenin hayata geçirileceği Florida Keys Çevre Koalisyonu’ndan uzman Barry Wray, endişesini, “Bunun ne sonuç getireceğiyle ilgili hiçbir fikrimiz yok” sözleriyle dile getiriyor.
Bazı uzmanlara göre genetiği değiştirilmiş bu sivrisineklerin hastalık yayan sivrisineklerin nüfusunu gerçekten azaltıp azaltmayacağı net olarak bilinmiyor.
Indiana Üniversitesi’nde sivrisineklerden bulaşan hastalıklar konusunda uzman araştırmacı Max Moreno ise laboratuvarda üretilen bu sivrisineklerin “doğal seçilimden geçmediklerini” vurgulayarak “Bunlar doğal ortama salındığında diğer erkek sivrisinekler kadar sağlıklı olup, çiftleşmede üstün gelebilecek mi?” sorusunu gündeme getiriyor.
Başka bir soruysa, genetiği değiştirilmiş bu sivrisineklerin çevreye beklenmedik etkisi olup olmayacağı. Örneğin bir örümcek, kurbağa ya da kuş bu sivrisinekleri yediğinde genetiği değiştirilmiş proteinin sivrisinekleri yiyen canlılara bir zararı olup olmayacağı bilinmiyor.
Moreno, “Ekosistemler çok karmaşıktır ve birçok tür içerir. Bunların her birini bir laboratuvarda test etmek neredeyse imkansız” diyor.
Diğer taraftan bazı uzmanların dikkat çektiği belirsizliklere ve endişelere rağmen Florida Keys yerel yönetimi projeyi 1’e karşı 4 oyla kabul etti.
Projeye onay veren yetkililerden Jill Cranny-Gage, aldıkları kararı, “Bilim önümüzde. Bu, Monroe ilçesinin ihtiyacı olan bir proje. Elimizden gelen herşeyi yapıyoruz ve fazla seçeneğimiz de kalmadı” sözleriyle savundu.
