ABD’de düşük işsizlik oranları ve büyüyen ekonomiye rağmen General Motors şirketi beş fabrikasını kapatacağını ve 15 bin çalışanın da işine son vereceğini duyurdu. Başkan Donald Trump karara tepki gösterdi. Uzmanlar Amerikan ekonomisinde kısa dönemde bir resesyon beklemese de, General Motors’un kararının Trump’ın siyasi geleceği için bir uyarı niteliğinde olduğu yorumu bazı medya organlarında öne çıkıyor.
General Motors, fabrika kapatma ve binlerce beyaz yaka çalışanın da işine son verme kararını Pazartesi duyurdu. Sekiz bin beyaz yakalı çalışanın bir kısmı şirketin önerdiği paketleri alarak işten ayrılıyor. Ayrılmayanlarsa işten çıkarılacak. Fabrikalarda görev yapan 330 mavi yakalı çalışan da işini kaybedebilir. Ancak bu çalışanların bir kısmı üretimi arttırılan kamyonet ya da SUV model araçların imal edildiği fabrikalara kaydırılabilir.
Binek otomobil satışlarının azaldığı bu döneme ayak uydurmaya çalışan General Motors’un bu kararı, on yıl önce iflas ilan etmesinden bu yana açıkladığı ilk küçülme girişimi. Şirketten yapılan açıklamaya göre amaç yeniden yapılanma kapsamında yenilikçi çalışmalara yatırım yapmak üzere nakit kaynağı yaratmak. Şirket özellikle Chevrolet Volt ve Impala gibi modellerin üretildiği Hamtramck ve Lordstown fabrikalarını kapatarak 2020 yılı sonuna kadar 6 milyar dolar tasarruf etmeyi planlıyor.
Ticaret savaşı küçülmeyi körükledi mi?
Şirketin kararı aynı zamanda Başkan Trump döneminde Amerika, Çin ve Avrupa arasında ithal otomobillerde muhtemelen fiyatların yükselmesine yol açacak bir ticaret savaşının yaşandığı bir döneme denk geldi. General Motors’un CEO’su Mary Barra gümrük vergilerinden şirketin etkilendiğini söyledi ancak fabrika kapatma kararını doğrudan bu konuyla bağlantılandırmaktan kaçındı.
General Motors’un CEO’su Mary Barra güçlü ekonomiye ve şirketin sağlam kazanımlarına rağmen otomotiv sektöründe beklenen gerilemeye hazırlanmak ve hızla gelişen teknolojilere uyum sağlamak için bir an önce harekete geçmeyi amaçladığını belirtti. Barra, “Ekonomi güçlüyken öne geçmek ve hızla değişen sektörde geri kalmamak için bu adımı atıyoruz,” dedi.
Merkezi Detroit’te bulunan otomotiv işçileri sendikası General Motors’un kararını kınadı ve hukuki yollara başvuracağını açıkladı. 2008’den bu yana Ohio’daki General Motors fabrikasında çalışan Bobbi Marsh güçlü ekonomiye rağmen fabrikanın neden kapandığına anlam veremiyor. Associated Press haber ajansına konuşan Marsh “Başkanımızın böyle bir şeyin olmasına izin verdiğine inanamıyorum” diyor. Demokrat Senatör Sherrod Brown da General Motors’un kararına tepki gösterenlerden. General Motors’un Cumhuriyetçi Parti’nin icraatı kapsamında vergi indirimi aldığına ve şirketin fabrikalarının bölge için az sayıdaki sanayi çıpalarından biri olduğuna dikkat çeken Senatör Brown “General Motors bu vergi indirimini Amerikalı işçilere yatırım yapmak yerine insanları işten çıkarıyor” diyor.
Kararın siyasi etkisi olur mu?
Amerikan ekonomisinde son dönemde hem işsizlik hem de büyüme verileri olumlu seyrediyor. Washington Post’ta konuyla ilgili yayınlanan bir analize göre, çok az sayıda ekonomist Amerika’da yakın zamanda resesyon bekliyor. Ancak 2017 yılı Eylül ayından bu yana otomobil satışlarının yıllık bazda 1 milyon araç düzeyinde azalması, perakende satışlarla sanayi üretimine ilişkin veriler ekonominin “yorulmaya” başladığını gösteriyor.
General Motors’un kararından etkilenecek olan kesim Amerika’nın siyasi olarak büyük önem taşıyan orta kesiminde yer alıyor. General Motors’un fabrikalarını kapatma kararı aldığı Detroit, Ohio ve Michigan siyasi açıdan ağırlığı olan eyaletler. Bu eyaletlerin hepsi Trump’ın 2016 seçim kampanyasında mitinglerinde önem verdiği eyaletler.
Trump geçtiğimiz yaz Ohio’daki General Motors fabrikası yakınlarında yaptığı mitingde vatandaşlara evlerini satmamalarını söylemiş, istihdam imkanının yeniden bölgeye geleceğini söylemişti. 2016 yılı Ekim ayında Michigan’daki bir mitingde Trump “Ben seçilirsem tek bir fabrika bile kapanmayacak, bu ülkede yeni fabrikalar açılacak, iş imkanı geri gelecek, size söz veriyorum” demişti.
Washington Post’a göre, Amerika’nın Orta Batı kesiminde Cumhuriyetçiler’in Kongre seçiminde kayba uğramasından haftalar sonra gelen General Motors kararı Başkan Trump için çarpıcı bir siyasi uyarı niteliğinde. Gazeteye göre eğer seçmen Trump’ın bölgeye yeniden istihdam ve refahı getirme vaadini gerçekleştiremediği kanısına varırsa, Trump’ın 2020’de yeniden seçilme umudu darbe alabilir.
2016 yılında Trump otomotiv sanayii ile önemli ilişkisi bulunan dört eyaleti kazanmıştı: Wisconsin, Michigan, Ohio ve Pennsylvania. Washington Post gazetesi bu eyaletlerin Trump’ın zaferi için gereken 270 oyun neredeyse dörtte birini sağladığını vurguluyor.
Başkan Trump Pazartesi, miting yapmak üzere Mississippi’ye doğru yola çıkmadan önce gazetecilerin sorularını yanıtlarken General Motors’un kararını da değerlendirdi. Otomobil sektöründe istihdamı yeniden Amerika sınırları içine getirme vaadinde bulunan Trump, General Motors’a tepki gösterdi. Şirketin CEO’su Mary Barra ile yaptığı görüşmenin içeriğini basın mensuplarıyla paylaştı. Kendi ifadesiyle Amerika’nın General Motors için çok şey yaptığını, Barra ile sert konuştuğunu ifade etti.
General Motors’un bazı modellerde satış rakamlarının düşmesi sebebiyle böyle bir karar aldığı yönündeki açıklamasına da atıfta bulunarak “O zaman satılacak modeller üretin” mesajını verdi. “Kısa sürede Ohio’ya yeniden dönseler iyi olur” ifadesini kullandı. Trump, Wall Street Journal’a dün verdiği söyleşide, “Barra’ya derhal Çin’deki fabrikaları kapatıp yerine Ohio’da bir fabrika açmasını söyledim. Ohio’yu çok severim. General Motors yöneticilerine ‘yanlış kişiyle uğraşıyorsunuz’ dedim,” şeklinde konuştu.
Bu sert açıklamaların ardından Başkan Trump tonunu daha da sertleştirdi. Twitter'dan paylaştığı mesajda General Motors'un kararını hayalkırıklığı olarak niteledi. "Meksika ve Çin'de hiçbir şey kapanmıyor. Amerika General Motors'u kurtardı ve böyle teşekkür ediliyor" diye yazdı, General Motors'a elektrikli otomobil için verilen devlet desteğinin kesilebileceği tehdidinde bulundu.
General Motors’un küçülme kararına ilişkin haberin ilk duyulmasının ardından şirketin CEO’su Mary Barra, Beyaz Saray ekonomi danışmanı Larry Kudlow ile görüşmek üzere Washington’a gelmişti. Larry Kudlow da General Motors'un kararını hayalkırıklığı olarak niteledi, şirketin Noel öncesi böyle bir karar almasını "zalimce" diye niteledi.
Trump ithal otomobile gümrük vergisi getirecek mi?
General Motors’un şok etkisi yaratan kararı otomobil endüstrisinde Trump’ın “Önce Amerika” kampanyasıyla odak noktası haline geldiği ve Amerika’nın ticaret politikasının değiştiği bir yılın sonunda geldi. Hammadde maliyeti, Trump’ın çelik ve alüminyum ithalatına getirdiği ek vergiler yüzünden yükseldi. Bir diğer otomotiv şirketi olan Ford yeni ticaret politikası sebebiyle 1 milyar dolarlık zarara uğradığını duyurdu.
Meksika ve Kanada ile varılan yeni Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması sanayide tedarik zincirini etkileyecek kaynak gereksinimlerini beraberinde getiriyor. Başkan Trump ithal otomobillere yüzde 25 gümrük vergisi getirmeyi planlıyor. Alman basınına göre Trump yeni gümrük vergilerine ilişkin kararını Arjantin’de yapılacak G20 zirvesi sonrası gelecek hafta açıklayabilir. Alman basınına konuşan AB kaynaklarına göre, ABD Ticaret Bakanlığı’nın konuyla ilgili raporu Trump’ın masasında.
Eski Başkan George W. Bush döneminde Beyaz Saray’da ekonomist olarak görev yapan Philip Levy de otomotiv endüstrisindeki işte çıkarmaların Trump’ın ek ticaret bariyeri getirmesine sebep olabileceğini belirtiyor.
Başkan Trump’ın gümrük vergileriyle ilgili kararını açıklamasından sonraki 15 gün içinde yeni vergilerin uygulamaya girmesi gerekiyor. Basına yüzde 25 oranında yeni gümrük vergilerinin geleceği haberlerinin yansımasından sonra Volkswagen, BMW ve Daimler gibi Alman otomotiv şirketlerinin hisselerinde düşüş gözlendi.
ABD Ticaret Bakanlığı sözcüsü ise raporun Trump’ın masasında olduğu iddiasını yalanladı. Bakanlıktan yapılan açıklamada, ithal araçların bir ulusal güvenlik riski teşkil edip etmediğine ilişkin nihai raporun henüz Trump’a sunulmadığı belirtildi.
