Türkiye ile ABD arasındaki anlaşmazlıklarda ana konulardan birini F-35 Müşterek Taarruz Uçağı Programı oluşturuyor.
1995 yılından beri F-35 program ortağı olan Türkiye, Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın aldığı için yaşanan kriz sonrası Amerika Savunma Bakanlığı (Pentagon) tarafından 21 Nisan 2021’de F-35 Programı ortak mutabakat zaptından çıkartıldı.
Bu duruma ısrarla itiraz eden Ankara, kararı değiştiremedi.
30 adet F-35 siparişi veren Türkiye, program kapsamında 100 uçak almayı planlıyordu
Program dokuz ülkeden kalan sekizi (ABD, İngiltere, Avustralya, Kanada, İtalya, Hollanda, Danimarka ve Norveç) ile devam ederken bu ülkeler dışında İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri, Belçika, Japonya, Singapur, Güney Kore ve Polonya F-35 uçakları siparişi veren diğer ülkeler oldu.
2018 yılında yaşanan kriz sırasında test uçuşları yapan dört uçağını alamayan Türkiye, bu program kapsamında 30 uçak siparişi vermekle birlikte gelecekte hava kuvvetlerini F-35’lerden kurmak istediği toplamda 100 F-35 almayı planlıyordu.
Programdan çıkarılan Türkiye, uğradığı zararın tazmini için ABD ile görüşüyor.
Erdoğan: ‘‘F-35’ler için ödediğimiz 1,4 milyar dolar için ABD F-16’ları teklif etti’’
Dün üç günlük Afrika ziyareti öncesi İstanbul Atatürk Havalimanı’nda açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Washington yönetiminin Ankara’ya F-35’te uğranan zararın karşılanması için F-16 teklif ettiğini söyledi.
Erdoğan, ‘‘Bizim 1 milyar 400 milyon dolar - F-35'ler için yapmış olduğumuz - ödeme söz konusu. Bu ödemeler karşısında Amerika'nın böyle bir teklifi söz konusu oldu. Bununla ilgili olarak da biz ülkemizin savunma ihtiyaçlarını gidermek için ne gerekiyorsa, ‘Hangi adımları atmamız gerekiyorsa bu adımları da atalım’ dedik. Bugünün devamlılığı için de, özellikle savaş uçağı filomuzu her zaman hazır ve modern duruma getirmek için de, çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bunlarla ilgili elimizdeki F-16'ların modernizasyonundan tutunuz da yeni ilave F-16'lar almak suretiyle filomuzu daha da geliştirelim gayreti içerisindeyiz. F-35 programı kapsamında bu verilen paranın da adeta bir ödemesini geriye borçlandırdığımız için almamız gerekiyor. Görüşmelerimizde bu konuyu bizler dile getiriyoruz. Sorunun çözümü için de diyaloğu önemsiyoruz’’ dedi.
Cumhurbaşkanı, F-35 kapsamında yapılan ödemenin iadesine ilişkin Savunma Bakanlığının görüşmelerini sürdürdüğünü de ifade etti.
İsmail Demir: ‘‘Hiçbir defteri kapatmıyoruz ama biz kendi göbeğimizi kendimiz keseriz’’
Bugün Kanal 7 televizyonunda bir programa katılan Savunma Sanayi Başkanı İsmail Demir de ABD’den Türkiye’ye bir teklif geldiğini tekrarladı.
Demir, ‘‘F-35 meselesinde yeni bir şey yok ama şöyle bir detay var. ‘Türkiye'yi çıkarmak hukuka uygun değil’ demiştik. ‘Türkiye'yi çıkardık’ açıklamalarını duyduk ama son zamanlardaki gelişme şu, mutabakat zaptında Türkiye'yi çıkaramadıklarını görünce ABD kendisi tek taraflı çekildi. Diğer gelişme Türkiye'nin ödediği bir meblağ var. 1 milyar 400 bin dolar bu ücretin yarısı ortaklık içindi. ABD'nin yönetim tarafından şöyle bir konu gündeme getirildi. ‘Türkiye'nin hava kuvvetleri ihtiyaçlarının giderilmesi için yeni nesil F-16'lar ile karşılanabilir mi’ diye. İhtiyaçlarımız gidermek açısından hiçbir defteri kapatmıyoruz. ABD'nin baskı yaptığı doğru. Biz buradaki hakkımızı takip edeceğiz diye söylemiştik. Bizim hep söylediğimiz şu; ‘Bir ürün insan yapımıysa yaparız. Kendi göbeğimizi kendimiz keseriz.’ Türkiye çaresiz değil’’ dedi.
Türkiye’nin Milli Muharip Uçak (MMU) üretmeye öncelik verdiğini söyleyen Savunma Sanayi Başkanı, Rus yapımı Su-35 ve Su-57’leri alma opsiyonlarının da yeniden değerlendirilebileceğini ifade etti.
Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü öğretim üyelerinden Deniz Tansi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD’nin Türkiye mahsuplaşma önerisi getirdiğini söylemesini önemli bulduğunu söylerken Başkan Joe Biden’ın bu konuda ciddi olsa bile Kongre engelini aşmasının kolay olmadığını dile getirdi.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Dr. Tansi, ‘‘ABD’nin teklifinin bizzat Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından ifade edilmesi çok önemliydi. Washington yönetiminin bunu F-35 programında mahsuplaşmak için önerdiği anlaşılıyor. Ancak şunun altını çizmek lazım Türkiye bu programda müşteri değil ortaktı. Üstelik uçakta kullanılacak bini aşkın parça Türkiye’deki şirketler tarafından üretilecekti. Şimdi bu teklif geldi. Başkan Biden bu konuda ciddi olsa dahi bu kararı Kongre’den nasıl geçirecek? Orası gerçekten muamma. Bana buradan bakınca görüntüyü kurtarma siyaseti gibi geliyor. Ben teklifin çok samimi olmadığını düşünüyorum. F-35 ödemesinin F-16’larla mahsuplaşması pek olası değil. Evet, Türkiye bir NATO müttefiki ama gelinen aşamada maalesef müttefikliğin içi Türkiye aleyhine boşaltılmış durumda. F-35 krizi burada bir kilometre taşı oldu’’ dedi.
Dr. Tansi, İsrail lobisinin de Türkiye’nin F-35 Programı kapsamı dışında kalması için rol oynamış olabileceğini iddia etti.
‘‘Türkiye ister Rusya, ister İngiltere gibi değişik seçeneklerden yeni nesil uçak almayı tercih edecektir’’
Doğu Akdeniz ve Ortadoğu’da aralarında İsrail, Mısır, Yunanistan, Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerin hava gücünü yeni nesil uçaklarla güçlendirdiği bir dönemde Türkiye’nin bu gelişmelere duyarsız kalamayacağını belirten Deniz Tansi, Ankara’nın Savunma Sanayi Başkanı İsmail Demir’in bugün dile getirdiği Rus uçakları opsiyonu dışında İngiliz yapımı 6. nesil uçaklarla ilgilenebileceği görüşünde.
Deniz Tansi, ‘‘Türkiye, hava savunma ve hava taarruzunu güncellemek, geliştirmek durumunda. Asıl durumu yabancılaştıran, ABD'nin her iki konuda da, gerek Patriot, gerekse de F-35 konusundaki çekinceleri. İsrail'den, Yunanistan'a, oradan BAE'ye uzanan bir coğrafyada F-35 var, Türkiye'de yok. Türkiye ister Rusya, ister İngiltere gibi değişik seçeneklerden yeni nesil uçak almayı tercih edecektir; ideali ulusal savunma sanayi ancak bunun için orta ve uzun vadede bir çalışma gerekiyor’’ diye konuştu.
