Türkiye’de 16 Nisan Pazar günü yapılacak halk oylamasıyla ülkedeki yönetim sistemini değiştirmeyi planlayan anayasa değişikliği için “evet” kampanyası yürüten AKP, bunun temel nedenini “istikrar” olarak gösteriyor.
Halk oylamasına sayılı günler kala siyasi partiler, ilan ettikleri oy renkleri itibariyle kampanyalarını yürütüyor. Halkın oyuna sunulacak 18 maddelik anayasa değişikliği paketini hazırlayan iktidardaki AKP de, kitapçıkları, broşürleri, müzikleri ve hatta filmleriyle kapsamlı bir siyasi kampanya stratejisiyle hareket ediyor.
AKP, halk oylamasına yönelik resmi parti sitesi yanı sıra www.kararimizevet.com ve www.yenicbsistemi.com internet siteleriyle de kamuoyuna sesleniyor. Bu sitelerden “kararimizevet.com” adresinde, parti olarak kampanya boyunca kullanılacak afiş, amblem, fotoğraflar ve kitapçıkları içeriyor. Bu adreste, AKP Genel Başkanı olarak mitingler yapan Başbakan Binali Yıldırım’ın programı hakkında da bilgi verildi. Ancak “evet” kampanyasını en üst düzeyde yürüten ve sistem değişikliği hayata geçirildiğinde Yürütme’nin başı konumunda olacak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın programına yer verilmedi. Diğer internet sitesi “yenicbsistemi.com” adresinde ise, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” adı altında, anayasa değişikliği paketi anlatılıyor. Burada hukuki metin değil, bunun yerine 18 maddeyle neyin hedeflendiği ve nasıl bir yönetim değişikliği olacağı ifade edildi. Bu sitede 18 maddenin yanı sıra neden anayasa değişikliği yapıldığına ilişkin AKP’nin “istikrar olacak” temel savunmasıyla geçmişten de gerekçeler sunuldu.
AKP, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” adıyla Türkiye’de Başkanlık Sistemi’ne geçilmesine gerekçe olarak, geçmişten özellikle ekonomik krizleri ve darbe dönemlerini işaret ediyor görünüyor. Sistemi anlatan internet sitesinde, “Hatırla” başlıklı bölümde geçmişteki olaylar kısaca anımsatılarak, çözüm olarak anayasa değişikliği paketindeki maddeler gösterildi. Örneğin, 19 Şubat 2001’deki Türkiye’deki ekonomik kriz yaşandığı anımsatılarak, bunun o dönemki Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasındaki siyasi istikrarsızlıktan kaynaklandığı savunuldu. Buna karşın anayasa değişikliği paketindeki 8. Madde ile “yönetimde çift başlılık kalkıyor” iddiasıyla çözüm olduğu anlatıldı. Özellikle ekonomik krizler yaşanan Türkiye’nin tarihi dönüm noktaları vurgulanarak, bütçe yönetimi, Hükümet’in parlamentoda (TBMM) güvenoylaması alması gibi krizler ortaya çıktığı belirtildi. Burada askeri darbe veya girişimlerinden örnekler verilirken, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi’nden söz edilmemesi ise dikkat çekti.
AKP, ayrıca hem yazılı materyallerinde hem de görsel tanıtımlarında Yürütme’nin başı olacak dolayısıyla siyasi rejimler açısından Başkan konumunda olacak Cumhurbaşkanı odaklı sisteme geçilmesinde aktör olarak ise Erdoğan’ı ön planda tutuyor. Erdoğan’ın fotoğraflarıyla Cumhurbaşkanı koltuğunda Türkiye’yi yönetecek kişi olarak anayasa değişikliği sonrasında neler yapabileceği anlatılıyor. Dolayısıyla Cumhurbaşkanı olarak ülkeyi yönetimi “sistem değişikliği” boyutundan öte Erdoğan’ın nasıl yöneteceği boyutuyla aktarılıyor. Bu arada “siyasi istikrar” vurgusu kapsamında AKP’nin hazırladığı anayasa paketini destekleyen MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin de Erdoğan ile birlikte görüntülendiği fotoğraflara da yer veriliyor.
AKP, “Milletimiz Kazanıyor” başlıklı broşürde ve “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” kitapçığında, anayasa paketindeki 18 maddeyi de kendi görüşü çerçevesinde yorumluyor.
- 1. Madde: Yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığını hükme bağlıyor.
- 2. Madde: Milletvekili sayısını 550’den 600’e çıkarıyor.
- 3. Madde: Seçilme yaşını, 25’ten 18’e indiriyor.
- 4. Madde: TBMM ve Cumhurbaşkanlığı Seçimleri, 4 yılda birden 5 yılda bire çıkıyor ve aynı gün yapılıyor. Cumhurbaşkanlığı seçiminde iki turlu sistem uygulanıyor.
- 5. Madde: Meclis’in verdiği güvenoyunu bizzat millet veriyor. Millet, Cumhurbaşkanı’nı doğrudan seçtiği için kurulacak hükümete de 5 yıllığına güvenoyu vermiş oluyor.
- 6. Madde: Meclis’in denetim yetkisi güçleniyor. Meclis denetlemesi, “Meclis Araştırması”, “Genel Görüşme” ve “Yazılı Soru” ile yapılıyor. Cumhurbaşkanı ve Hükümet üyeleri izin Meclis Soruşturması daha kapsamlı hale getiriliyor. Yazılı soruya 15 gün içinde cevap verilmesi mecburiyeti getiriliyor.
- 7. Madde: Cumhurbaşkanı’nın adaylık ve seçim şartları tanımlanıyor. Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile “ilişiği kesilir" hükmü kalkıyor. Cumhurbaşkanı siyasi parti üyesi olabiliyor. Cumhurbaşkanlığı süresi, 2 dönem ile yani en fazla 10 yılla sınırlandırılıyor. Cumhurbaşkanlığı seçiminde partiler izin aday gösterme şartları genişletilip kolaylaştırılıyor. Vatandaşlar da (100 bin imza ile) Cumhurbaşkanı adayı gösterebiliyor.
- 8. Madde: Yönetimde çift başlılık ortadan kalkıyor. Cumhurbaşkanı ile Başbakan’ın yetkileri birleştiriliyor. Cumhurbaşkanı yürütmenin bağı oluyor. Cumhurbaşkanı, yardımcılarını ve bakanları atama ve görevden alma yetkisine kavuşuyor. Üst düzey kamu yöneticilerini atama ve görevden alma yetkisine kavuşuyor. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarma hakkı kazanıyor.
- 9. Madde: Cumhurbaşkanı hem yetkili hem de sorumlu oluyor. Denetim ve cezai sorumluluk geliyor. Cumhurbaşkanı soruşturulabiliyor ve gerek görülürse Yüce Divan’a yollanıyor. Soruşturma açılan Cumhurbaşkanı erken seçim kararı alamıyor. Yüce Divan’da mahkum olursa, Cumhurbaşkanlığı görevi sona eriyor.
- 10. Madde: Hükümeti Cumhurbaşkanı kuruyor. Cumhurbaşkanı, bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabiliyor. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara denetim ve cezai sorumluluk getiriliyor. Yasamayla yürütme ayrıldığı için Bakan olarak atanan milletvekilinin TBMM’deki vekilliği düşüyor.
- 11. Madde: Cumhurbaşkanı’na ve TBMM’ye, seçimleri karşılıklı yenileme yetkisi tanınıyor. Bu durumda iki seçim birlikte yapılıyor. İki seçim aynı anda yenilendiği izin, tek taraflı seçimlerin yenilenmesi söz konusu olamıyor. Cumhurbaşkanı seçimleri yenilerse kendi süresini de kısaltmış oluyor. Birlikte seçimlerin yenilenmesi, kriz potansiyelini büyütmemenin ve uzlaşma arayışının güvencesi oluyor.
- 12. Madde: Olağanüstü hal (OHAL),15 Temmuz ‘hain’ darbe girişiminin sonuçları ve tehditleri de göz önüne alınarak, yeniden tanımlanıyor. OHAL ilanı yetkisi, Yürütme’nin başı olduğu için Cumhurbaşkanı’na aktarılıyor. Cumhurbaşkanı, OHAL ilanını ve OHAL kararnamelerini Meclis’in onayına sunuyor. Meclis’in OHAL’i uzatma, kısaltma ya da kaldırma yetkisi bulunuyor.
- 13. Madde: Askeri yargı tümüyle kaldırılıyor. Sadece disiplin mahkemelerine izin veriliyor. Yargıda birlik geliyor, asker ve sivil ayrımı ortadan kalkıyor.
- 14. Madde: Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) yapısı ve seçim yöntemi değişiyor. Adı Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) oluyor. HSK’nın 4 üyesi Cumhurbaşkanı,7 üyesi de TBMM tarafından nitelikli çoğunlukla seçiliyor. Yargı kurumu üyeleri arasında seçime dönük rekabet ve gruplaşma son buluyor, milletvekillerinin iradesi öncelik kazanıyor. Yeni düzenlemeyle FETO tipi yapılanmaların HSK’ya etki etme imkanı ortadan kaldırılıyor.
- 15.Madde: Bütçe Kanunu teklifini hazırlayıp TBMM’ye sunma yetkisi Cumhurbaşkanı’na veriliyor. Cumhurbaşkanı’nın TBMM’ye kanun sunma yetkisi Bütçe Kanunu ile sınırlandırılmış oluyor. Bütçe Kanunu, Meclis’te görüşülüp karara bağlanıyor. Bütçe Kanunu, Meclis’te onaylanmazsa, Hükümet bütçesiz kalmasın diye, öncelikle geçici bütçe yapılıyor. Bu da olmaz ise yenisi kabul edilene kadar, bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak yürürlüğe konuyor.
- 16.Madde: Başbakanlık kurumu, Cumhurbaşkanlığı ile birleşiyor. Kanun teklif etme yetkisi sadece milletvekillerine ait oluyor. Silahlı Kuvvetler, Devlet Denetleme Kurulu’nun işleyişi içine alınıyor. Jandarma Genel Komutanı, Milli Güvenlik Kurulu (MGK) üyesi olmaktan çıkıyor. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri anayasal yargı denetimine alınıyor. Sıkıyönetim uygulaması tarih oluyor.
- 17.Madde: Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimleri 3.11.2019 tarihinde yapılacak. Cumhurbaşkanı ve Meclis bu tarihe kadar görevine devam edecek. Halkoylamasından kabul sonucu çıkarsa, 6 ay içinde Meclis gerekli kanuni düzenlemeleri yapacak ve yeni (TBMM) İç Tüzüğü çıkartacak. HSK üyeleri, 30 gün içinde seçilecek ve 40’ıncı günün ardından göreve başlayacak.
- 18.Madde: Bu değişiklik paketindeki kimi hükümler, ilk seçimlerin yapıldığı tarihte, kimileri ise seçim takviminin başladığı tarihte yürürlüğe giriyor. Anayasa değişikliği, Resmi Gazete’de yayınlanır yayınlanmaz Cumhurbaşkanı’nın partili olabiliyor. HSK devreye giriyor ve yargıda birlik sağlanıyor.”
AKP’nin kampanyasıyla ilgili materyallere şu adreslerden ulaşılması mümkün; http://www.yenicbsistemi.com ve http://kararimizevet.com
