WASHINGTON —
Araştırmacılar şempanzelerdeki empati yeteneğini, etraflarında esneyen insanlar olduğunda esnemelerini izleyince fark etmiş.
İsveç’in Lund Üniversitesi’nden araştırmacılar şempanzeleri, üniversitedeki hayvan barınağında incelemiş.
Neden böyle bir şeyi araştırdıklarını sorduğumuzda Elaine Madsen bunun çok garip bir etkileşim olduğunu söyledi. İnsanların birçoğu esneyen bir başkasını gördüklerinde, duyduklarında ya da esnemeyi akla getirdiklerinde esniyor.
Evrim biyoloğu olan Madsen herkesin bu tepkiyi vermediğini söylüyor. İnsanların yaklaşık yarısında bulaşıcı esnemenin etkisi görülüyor. Madsen kimseyi kötü bir örnek olarak göstermek istemese de psikopatların, bulaşıcı esnemeden etkilenmediğini söylüyor. Çünkü psikopatlarda etkili empati çok düşük.
Araştırmacılar empatiyi ya da diğer adıyla eşduyumu genelde ikiye ayırıyor. Bunlardan birincisi “kavramsal empati”. Bu üst düzey bir eşduyum yeteneği. Bu kişilerin karşısındakilerin ne düşündüğünü ya da ne hissettiğini hayal etmesi anlamına geliyor. Daha basit tür bir empati ise daha ani. Bu tür eşduyum örneğin birisi elini kapıya kıstırdığında midenizde acı duymanıza neden oluyor. Hayvanlarda görülen eşduyum buna örnek. Ancak psikopatlar çok zeki olabilmelerine rağmen bu tür etkili eşduyum yeteneğine sahip değil.
Başka bir deyişle psikopatlarda şempanzelerde olduğu kadar etkili empati yok.
İnsanlarda bulaşıcı esneme 4 yaşlarında başlıyor ve eşduyum gelişiminin bir belirtisi olarak görülüyor. Eşduyumsal esneme, birbirlerini iyi tanıyan insanlar arasında daha çok gözlemleniyor.
İnsanların ve bazı hayvanların niye esnediği konusunda birçok teori var. Madsen bunlardan birinin grup davranışlarını eşzamanlı hale getirmek olduğunu söylüyor.
Araştırmacılar 33 yetim şempanzeyi incelemiş. Aralarında çok küçük yaştaki şempanzeler olduğu gibi 8 yaşında olan da varmış. Araştırmacılar bu şempanzelerin karşısında esneme taklidi yapmış ve burunlarını silmiş. Buna yalnızca 5 yaşın üzerindeki şempanzeler karşılık vermiş. Bundan eşduyumun yaşamın ilk birkaç senesinde geliştiği anlaşılıyor.
Bazı araştırmacılar şempanzelere içlerinde esneyen şempanzeler olan çizgi filmler göstermiş ve bunun da şempanzelerde esnemeye neden olduğunu gözlemlemiş. Esneme uyarısını tetiklemek son derece kolay. Çevredeki hayvanlardan ya da çizgi filmlerde görülen esneme kolayca bulaşabiliyor. Şempanzeler esneyen insanlardan etkilenirken insanlar da esneyen şempanzelerden etkileniyor.
Madsen bulaşıcı esneme konusunda çok daha fazla araştırma yapılması gerektiğini söylüyor. Bu tepki insanlar ve şempanzeler arasında oluşuyor ancak her tür için geçerli değil. Bundan önce bulaşıcı esnemenin gözlemlendiği tek hayvan köpekti. Ancak köpeklerde de bu tepki doğumdan sonra 7inci aydan itibaren oluşuyor. Köpekler sahiplerinin esnemesine o kadar uyum sağlıyor ki yalnızca esnemiyorlar; aynı zamanda uykuları da geliyor.
İsveç’in Lund Üniversitesi’nden araştırmacılar şempanzeleri, üniversitedeki hayvan barınağında incelemiş.
Neden böyle bir şeyi araştırdıklarını sorduğumuzda Elaine Madsen bunun çok garip bir etkileşim olduğunu söyledi. İnsanların birçoğu esneyen bir başkasını gördüklerinde, duyduklarında ya da esnemeyi akla getirdiklerinde esniyor.
Evrim biyoloğu olan Madsen herkesin bu tepkiyi vermediğini söylüyor. İnsanların yaklaşık yarısında bulaşıcı esnemenin etkisi görülüyor. Madsen kimseyi kötü bir örnek olarak göstermek istemese de psikopatların, bulaşıcı esnemeden etkilenmediğini söylüyor. Çünkü psikopatlarda etkili empati çok düşük.
Araştırmacılar empatiyi ya da diğer adıyla eşduyumu genelde ikiye ayırıyor. Bunlardan birincisi “kavramsal empati”. Bu üst düzey bir eşduyum yeteneği. Bu kişilerin karşısındakilerin ne düşündüğünü ya da ne hissettiğini hayal etmesi anlamına geliyor. Daha basit tür bir empati ise daha ani. Bu tür eşduyum örneğin birisi elini kapıya kıstırdığında midenizde acı duymanıza neden oluyor. Hayvanlarda görülen eşduyum buna örnek. Ancak psikopatlar çok zeki olabilmelerine rağmen bu tür etkili eşduyum yeteneğine sahip değil.
Başka bir deyişle psikopatlarda şempanzelerde olduğu kadar etkili empati yok.
İnsanlarda bulaşıcı esneme 4 yaşlarında başlıyor ve eşduyum gelişiminin bir belirtisi olarak görülüyor. Eşduyumsal esneme, birbirlerini iyi tanıyan insanlar arasında daha çok gözlemleniyor.
İnsanların ve bazı hayvanların niye esnediği konusunda birçok teori var. Madsen bunlardan birinin grup davranışlarını eşzamanlı hale getirmek olduğunu söylüyor.
Araştırmacılar 33 yetim şempanzeyi incelemiş. Aralarında çok küçük yaştaki şempanzeler olduğu gibi 8 yaşında olan da varmış. Araştırmacılar bu şempanzelerin karşısında esneme taklidi yapmış ve burunlarını silmiş. Buna yalnızca 5 yaşın üzerindeki şempanzeler karşılık vermiş. Bundan eşduyumun yaşamın ilk birkaç senesinde geliştiği anlaşılıyor.
Bazı araştırmacılar şempanzelere içlerinde esneyen şempanzeler olan çizgi filmler göstermiş ve bunun da şempanzelerde esnemeye neden olduğunu gözlemlemiş. Esneme uyarısını tetiklemek son derece kolay. Çevredeki hayvanlardan ya da çizgi filmlerde görülen esneme kolayca bulaşabiliyor. Şempanzeler esneyen insanlardan etkilenirken insanlar da esneyen şempanzelerden etkileniyor.
Madsen bulaşıcı esneme konusunda çok daha fazla araştırma yapılması gerektiğini söylüyor. Bu tepki insanlar ve şempanzeler arasında oluşuyor ancak her tür için geçerli değil. Bundan önce bulaşıcı esnemenin gözlemlendiği tek hayvan köpekti. Ancak köpeklerde de bu tepki doğumdan sonra 7inci aydan itibaren oluşuyor. Köpekler sahiplerinin esnemesine o kadar uyum sağlıyor ki yalnızca esnemiyorlar; aynı zamanda uykuları da geliyor.
