Michael Culbert, yaşı 70’e dayanmış bir İrlandalı. Eski bir İrlanda Cumhuriyet Ordusu militanı. Yanında oturan ise 50’li yaşlardaki Lee Lavis. O da eski bir İngiliz askeri. 20 yıl öncesine kadar birbirlerinin can düşmanı olan ikili şimdi aynı masanın etrafında buluşuyor. Buluşma nedenleri, ‘barış’ı anlatmak.
Culbert şimdilerde COISTE isimli bir sivil toplum kuruluşunda çalışıyor. ‘COISTE’, İrlanda dilinde komite demek. Kuzey İrlanda’nın başkenti Belfast’ta kurulmuş bir STK. 25 bine yakın eski siyasi mahkumun hayata uyum sağlaması için çalışmalar yapıyor. Bir faaliyet alanı da, insanlara barışı anlatmak. Lavis de bu çalışmalara gönüllü destek veriyor.
İkili, dünyadaki çatışmaların sonlandırılması üzerine çalışmalar yapan Londra merkezli Demokratik Gelişim Enstitüsü (DPI) tarafından düzenlenen bir toplantıda, Türkiye’den gelen bir grup gazeteciyle görüştü.
Culbert, siyasi hayatına genç bir öğrenciyken, Medeni Haklar Hareketi’ne katılarak başlıyor. Hareketin 1972 yılındaki bir gösterisi sırasında, İngiliz Paraşütçü Birliği’nin göstericilere ateş açması sonucu 14 kişi ölünce, IRA’e katılmaya karar vermiş. Yakalandığı 1978 yılına kadar, kendi deyimiyle, İngiliz askerlerine yönelik birçok saldırıya katıldı. Yakalandıktan sonra 16 yıl hapis yattı. 1994 yılında, barış görüşmeleri başlarken, serbest bırakıldı. Özgürlüğüne kavuştuktan sonra barış için çalışmaya başladı. Culbert, “1993’te bırakıldıktan sonra barış sürecini destekledim. IRA’in silah bırakmasını destekledim. 25 bin eski tutuklu var, şimdi birçok alanda onlara yardım ediyorum. Okullarda üniversitelerde, gelen turistlere yaşananları anlatıyorum, dünya duysun diye” ifadelerini kullanıyor.
İrlanda’daki sorunun yanlış aktarıldığını savunan Culbert, çözümün siyasi olduğu görüşünde. Culbert silaha artık neden karşı olduğunu ise şu cümlelerle anlatıyor; “Medya bizi yanlış yorumladı. Bizim sorunumuz dini değil. Siyasi değişimin seçimle olacağına düşündüğüm için düşmanımı öldürmeye ahlaken gerek olmadığını anladım. Sorun siyaset, din değil. Gençlerin hiçbiri çatışmalara ilgi duymuyor. Geçmişi biliyorlar ama geçmişte kalmıyorlar.”
Peki, bir zamanlar can düşmanı olan ve belki de silahlı çatışmada karşılaştığı Lee Lavis’i ilk gördüğünde neler hissetti? Culbert o anları şöyle anlatıyor; ”Lee ile etkileşime girmek kolaydı. Savaşmayacağını düşmanınız görünce konuşacaksınız, başka bir şey yapmayacaksınız. Bir barış süreci, hiç olmayan barış sürecinden iyidir. Diyalog öldürmekten daha iyidir. Bir asker ofisimizi ziyaret ederse en fazla tartışırız.”
Lee Lavis, artık 50’sine yaklaşmış eski bir asker. Culbert ile 1990’larda karşılaşsa belki de öldürecekti ama şimdi aynı masada oturuyor. 18 yaşında orduya katılan Lavis, “28 hafta süren eğitimin ardından piyade birliğine katıldım. Buraya gönderilen 2 bin kişilik birliğin içindeydim. Bana, orada teröristler, katiller ve mafya ile savaşacağımı söylediler. IRA’e karşı öfkemizi toplumdan çıkarıyorduk. Devriye sırasında genç ve çocukları taradım. Bize verilen eğitim böyleydi ”dedi.
Lavis, operasyon birliğinden alınarak, halkla ilişkiler birimine verilince, fikirleri değişmeye başlamış. Madalyonun diğer yüzünü görmeye başladığını söyleyen Lavis, “Halkla ilişkiler çalışması yapmam istendi. İlk kez milliyetçiler arasına karıştım ve madalyonun diğer yüzünü görmeye başladım. O insanlar ilk kez bana insan gibi görünmeye başladı. 1996’da ordudan ayrıldım ve Belfast’a yerleştim. Sorun dinsel değil Britanya ve İrlanda arasındaki tarihsel ilişki. Toplumun refah içinde yaşamasını istiyorum. Benim yaptığımı yapan çok az asker var. Sürece dâhil olabilmek için objektif olmamız lazım” diye konuştu.
Lavis, Culbert ile ilk karşılaşmasını ise “Michael ile ilk karşılaşmamızda hiç korku hissetmedim. Oldukça hızlı bir güven inşası oldu. Ne zaman buluşsak çatışmadan bahsetmiyoruz, müzik, spor, sinema konuşuyoruz” cümleleriyle açıklıyor.
