Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Suriye konusunda üçlü zirve düzenledi. Zirve, Corona virüsü salgını nedeniyle video konferans aracılığıyla yapıldı. Zirvede liderlerin 16 Eylül 2019'da Ankara'daki son toplantılarından sonra kaydedilen gelişmeleri gözden geçirdikleri belirtildi. Salgın olmasaydı zirvenin İran’ın başkenti Tahran’da yapılması hedefleniyordu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, telekonferansta yaptığı konuşmada, Suriye’deki iç savaşa kalıcı bir sonuç gerektiğine dikkat çekerek Suriye’nin siyasal birliği ve sınır güvenliğinin korunmasının önemini vurguladı.
İran Cumhurbaşkanı Ruhani ise ABD ordusunun Suriye’deki varlığının meşru olmadığını savundu, Amerikalı yetkililere askerlerini bir an önce bölgeden geri çekmeleri çağrısı yaptı.
Ruhani ayrıca ‘yasal hükümet’ olarak nitelendirdiği Esat rejimine desteğini bir kez daha ifade etti.
Çarşamba günü yapılan telekonferans sonucunda ortak bir açıklama yayınlayan üç ülkenin liderleri, Suriye’deki savaşa askeri bir çözüm olmadığı, sorunların ancak siyasal bir süreçle sonuçlandırılabileceği hususunda görüş birliği beyan etti.
Suriye’de anayasa oluşturulması için kurulan komitenin de Ağustos’ta bir araya gelmesi planlanırken liderler, Suriye konulu bir başka toplantının, salgın sürecinin el vermesi halinde İran’da düzenlenmesi kararı aldı.
Çatışmalar siyasi süreçle sona erdirilebilir
Suriye’deki çatışmalara askeri çözüm getirilemeyeceğine dikkat çekilen açıklamada sorunların yalnızca Suriyeliler’in öncülüğü ve sahipliğinde, Birleşmiş Milletler kanunlarına uygun şekilde siyasi süreçle sona erdirilebileceği belirtildi. Bildiriye göre Soçi'deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresi kararlarının uygulanması sonucunda Cenevre'de oluşturulan Anayasa Komitesi'nin Ağustos 2020 tarihinde üçüncü toplantısını düzenlemesi konusunda fikir birliği sağlandı.
‘‘Sahada yeni gerçeklik yaratılmamalı’’
Üçlü zirvenin ardından yayınlanan ortak bildiride Suriye’nin toprak bütünlüğüne olan bağlılığını yineleyen liderlerin ‘‘gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü girişimi reddettiği’’ belirtildi.
Bildiriye göre liderler, Suriye’ye ait olması gereken petrol gelirlerine yasadışı şekilde el konulmasına ve transfer edilmesine yönelik itirazlarını beyan etti. Liderler ayrıca BM tarafından terör örgütü olarak tanınan DEAŞ, Nusra Cephesi ve El Kaide gibi grupların ortadan kaldırılması için işbirliğinin önemine vurgu yaptı.
Tek taraflı yaptırımlar reddedildi
Zirvede Corona virüsü salgınının Suriye’deki etkisine de değinildi. Liderlerin uluslararası hukuka, uluslararası insani hukuka ve BM kanunlarına aykırı tüm tek taraflı yaptırımları reddettikleri belirtildi. Suriye genelinde hızlı, güvenli ve kesintisiz insani erişim sağlanması gereksinimi vurgulandı ve başta BM olmak üzere uluslararası topluma Suriye’ye yardımları arttırması çağrısı yapıldı.
Mültecilerin ve ülke içinde yerlerinden edilmiş kişilerin Suriye'de ikamet ettikleri yerlere güvenli ve gönüllü olarak geri dönüşlerini kolaylaştırma ihtiyacına dikkat çekilen zirvede, bu konuda yardımların arttırılması çağrısı da yapıldı.
‘‘İsrail gerilimi tırmandırıyor’’
Ayrıca ortak bildiride ABD yönetiminin işgal altındaki Golan Tepeleri’nin Suriye toprakları içinde kalan kısmında İsrail egemenliğini tanıdığı şeklindeki kararını eleştiren liderler, İsrail’in Suriye’ye yönelik askeri saldırıların istikrarı bozduğunu ve bu ülkenin egemenliği ile toprak bütünlüğünü ihlal ettiğini, ayrıca bölgedeki gerilimi tırmandırdığını belirtti.
Türkiye ile Rusya, Suriye’de süregelen şiddet sonucu yaklaşık bir milyon kişinin daha evlerini terk etmek zorunda kalmasının ardından Mart ayında yaptıkları anlaşmada ülkenin kuzeybatısında, İdlib’deki çatışmaları durdurma kararı almıştı. Ancak bu ay bölgede muhalif güçlerin elinde tuttuğu bir köye hava saldırısı düzenlendi.
Rusya ve İran, Suriye’de dokuz yıldır devam eden iç savaşta Suriye rejimi lideri Beşar Esat güçlerini desteklerken Türkiye, muhalif güçlerin yanında saf tutuyor. Taraflar, 2017 yılında başlatılan diplomatik müzakereler çerçevesinde çatışmaları durdurma kararı aldı.
