2015 yılında iki genel seçimi geride bırakan Türk siyaseti, yeni yılda yeni anayasa ve başkanlık sistemini tartışacak. 2011 seçimlerinden sonra da yeni anayasayı gündemine alan Türkiye Büyük Millet Meclisi, dört partinin içinde yer aldığı Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nu kurdu. Ancak iki yılı aşkın sürede uzlaşma komisyonu yeni anayasada uzlaşmadı. Görüşmelerde asıl tıkanıklık yaşanan konular; Anayasa’nın ilk üç maddesinin yeniden yazımı, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi oldu.
2013 yılına gelindiğinde önünde bir yerel seçim, bir cumhurbaşkanlığı seçimi ve bir genel seçim bulunan Adalet ve Kalkınma Partisi bu kez daha rahat. Zira en yakın seçim 2019’da yapılacak. Başbakan Ahmet Davutoğlu, seçim sonrası yaptığı balkon konuşmasında muhalefete yeni anayasa yapma davetinde bulunurken, Cumhurbaşkanı Erdoğan da 4 Kasım’da muhtarlara seslenirken 1 Kasım seçimlerinin en önemli mesajlarından birinin yeni anayasa olduğunu söyledi.
Erdoğan: Üniter devlette başkanlık sistemi var, Hitler Almanyasına baktığınızda görürsünüz
O günden bu yana Cumhurbaşkanı Erdoğan, Başbakan Davutoğlu ve AKP sözcüleri yeni anayasanın en önemli başlıklarından birinin başkanlık sistemi olduğunun altını çiziyor. Dün Suudi Arabistan dönüşünde İstanbul Atatürk Havalimanı’nda yaptığı açıklamada başkanlık sisteminin parlamenter sistemden daha başarılı olduğunu söyledi. Bir gazetecinin ‘Başbakan Davutoğlu, başkanlık sistemi üniter devletlerde de var dedi, bunu nasıl değerlendiriyorsunuz’ demesi üzerine Cumhurbaşkanı, başbakanın sözlerini onayladı.
‘‘Doğru, ‘üniter devlette başkanlık sistemi yoktur' diye bir şey yok. Şu anda bunun zaten dünyada örneği var, geçmişten bu yana da var. Yani Hitler Almanya’sına baktığınızda orada da bunu görürsünüz, daha sonra değişik ülkelerde yine aynı şekilde bunun örneklerini görürsünüz. Bütün mesele, o başkanlık sisteminin uygulamada halkını rahatsız eden bir yapısı olmasın, karakteri olmasın. Uygulamada siz eğer adalet dağıtıyorsanız, halkın aradığı, beklediği nedir, adalettir. Bu olduğu anda zaten sıkıntı olmaz. Başkanlık sistemi A2dan Z’ye pirü paktır diyemeyiz ama diğerlerine kıyasla baktığımız zaman parlamenter demokrasiye göre onların çok daha başarılı olduğunu görüyoruz. Gelişmiş ülkelerin kahir ekseriyetinde başkanlık sistemini olduğunu görüyoruz.’’
'ABD’deki partili başkanlık sistemidir' diyen Erdoğan, başkanın partisiyle koparmadığı Amerikan modelinin de altını kalın çizgilerde çizdi. Cumhurbaşkanı, “Amerika'daki sistem partili bir başkanlık sistemidir. Yani başkan partisinden ne yapmıyor, kopmuyor. Arkasında yine ne var partisi var. Bunu görüyorsunuz. Şu anda bizdeki yapı öyle mi, değil. Yarı başkanlık sistemine bakıyorsunuz yine partili. Orada da başkan partisinden ne yapmıyor, kopmuyor. Partiyle arkasında onunla beraber o süreci işletiyorlar. Bunların birçok örnekleri var’’ dedi.
Erdoğan siyaset bilimcileri, gazetecileri, hukukçuları, STK’ları Beştepe’ye davet edecek
Cumhurbaşkanı siyasi partilerin yeni anayasa ve başkanlık sisteminin tartıştığı sırada kendisinin de Beştepe’de çalışmalar yürüteceğini ifade etti. Erdoğan, bu tartışmaların yapılması halinde ancak halkın bu sistemin ne getireceğini anlayacağını söyledi.
‘‘Gerek akademisyen olarak gerek medya dünyasında kimler varsa hepsini inşallah dinleme fırsatı bulacağız. Bunlar sadece anayasacılar olmayacak, onu söyleyeyim. Siyaset bilimcisi de bunun içinde olacak. Bunun yanında normal bütün hukukçulardan idare hukukundan birçok insanları bu işin içine katacağız. STK'lardan birçok insanları buraya davet edeceğiz. Bu konuları ekonomist vesaire kendilerini dinlemek suretiyle, kendilerinden düşüncelerini alacak ondan sonra istiyoruz ki Türkiye bunları tartışır bir hale gelsin. Yani vatandaş eğer bu başkanlık sisteminin ne olduğunu bilmiyorsa veya başkanlık sistemini anlatan başkanlık sisteminin ne olduğunu bilmiyorsa o zaman ortaya bir netice çıkmaz.’’
Kılıçdaroğlu, Erdoğan’ı ‘diktatörlük refleksiyle ülkeyi yönetmeye çalışmak’la suçladı
Çarşamba günü Başbakan Ahmet Davutoğlu’yla yeni anayasanın yapımı konusunda mutabakat sağlayan CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu bugün Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan yazısında başkanlık sistemine karşı negatif tavrını koruduğunu gösterdi.
‘‘Türkiye için bir demokratikleşme projesi olan anayasa ve hukuk sisteminin yenilenmesi ise bir kişinin kariyer hesaplarına göre şekillendirilmek isteniyor. Oysa Türkiye’nin yaklaşık 200 yıldır sahibi olduğu parlamenter sistemini güçlendirmesine, kuvvetler ayrılığı ilkesini ve hukukun üstünlüğünü egemen kılan, özgürlükçü bir anayasaya, 12 Eylül darbe yasalarının ortadan kaldırılmasına ve birinci sınıf bir demokrasiye ihtiyacı var. İktidar hırslarının bir sonucu olarak ülkeyi diktatörlük refleksleriyle yönetmeye çalışan Cumhurbaşkanı makamındaki şahsı, parlamenter sistemin tanımladığı sınırlar içine alacak adımlara ihtiyaç var. O adımlar atılacak, herkes yasal sınırları içine çekilecek; parlamenter demokrasimiz güçlenecek.’’
Ali Bayramoğlu: Demokratik hukuk devletinin esası denetime tabi olmak
Basın da başkanlık sistemini tartışmaya başladı. Yeni Şafak gazetesinden Ali Bayramoğlu bugünkü yazısında bununla birlikte, Türkiye'nin siyasal koşullarına, siyasi merkezin fiilen Beştepe'ye kayması ve buna dair toplumsal meşruiyet haline bakınca, başkanlık sistemi tartışmasının öne çıkması kaçınılmaz görüyor.
Ancak yeni bir toplumsal sözleşmeye ihtiyaç olduğunu belirten Bayramoğlu, demokratik hukuk devletinin tesisinin daha önemli olduğunu vurguluyor.
‘‘Başkanlık sistemi, yarı başkanlık sistemi ya da parlamenter sistem, hangisi tercih edilirse edilsin, temel olan bazı hususlar var. Kuvvetler dengesi ve denetim meselesi elbet bunlardan birisi. Ancak bu meselenin esası, sadece anayasal kuvvetler ilişkisinde değil, yetki devir mekanizmalarında, aktörlerin tam ve özerk yetki kullanımında, devletin iç işleyişinde yatar. Siyaset karşısında sosyalden kültürele uzanan diğer alanların, ya da alt siyasi sahaların denetime tabi özerkliği sağlamak, bu açıdan demokratik hukuk devletinin temel ilkesidir.
Mehmet Y. Yılmaz: Türk tipi başkanlık sisteminden demokrasi çıkmaz
Başkanlık sisteminin tartışılmasını haklı bulan Hürriyet gazetesi yazarı Mehmet Y. Yılmaz ise Türk tipi başkanlık sisteminin demokrasiyle bağdaşmayacağı görüşünde.
‘‘Nasıl bir sistem olacak? Denge-fren mekanizmaları nasıl işleyecek. Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı nasıl sağlanacak, yasamanın yürütme üzerindeki denetimi ile ilgili nasıl bir mekanizma kurulacak? Başkanlık ya da parlamenter sistem, hangisi olursa olsun bütün mesele güçler ayrılığını sağlayacak ve denge-fren mekanizmaları sağlam bir sisteme geçebilmek. Türk tipi parlamenter sistemi bırakıp Türk tipi başkanlık sistemine geçeceksek, bundan demokrasi filan çıkmaz, unutmayalım.’’
Davutoğlu’nun ikinci anayasa randevusu Bahçeli’yle
Başbakan Ahmet Davutoğlu, yeni anayasa kapsamında yaptığı görüşmelerin ikincisini 3 Ocak Pazartesi günü MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’yle gerçekleştirecek. Başbakan, HDP Ankara milletvekili Sırrı Süreyya Önder’in ‘‘kaçak çay içer gider’’ demesinin bu partiyle görüşmesini iptal etti. HDP Eş Başkanı Selahattin Demirtaş’ın ‘görüşmeye hazırız’ çağrısına ise ‘‘tavırlarını değiştirsinler, samimi olsunlar, Türkiyeli olduklarını göstersinler’’ yanıtını vererek görüşme seçeneğinin hala masada olduğunu ima etti.
