Toptan enerji ve doğalgaz fiyatlarının küresel çapta hızla yükselmesi nedeniyle Avrupa'da bu kış enerji fiyatlarının artması bekleniyor. Tüketici grupları, Avrupa'daki en zayıf ülkelerin enerji fiyatlarındaki artış nedeniyle kış aylarında yakıt yoksulluğuyla karşılaşabileceği uyarısında bulunuyor.
Enerji fiyatları neden yükseldi?
Enerji şirketleri, doğalgaz ve elektriği toptan alıp müşterilerine satar. Her piyasada olduğu gibi arz ve talep dengelerine göre fiyatlar artar ya da azalır. Kış aylarında ısınma ve aydınlatma ihtiyacı artınca yakıt ve elektrik fiyatları da yükselir. Fiyatlar, yaz aylarında bu ihtiyaçlar azaldığı için düşer.
Ancak enerji fiyatları; düşük doğalgaz stoğu, Avrupa Birliği'ndeki yüksek karbon vergileri, Uzakdoğu'daki yüksek talep nedeniyle sıvı doğalgaz tanker nakliyelerinin azalması, Rusya'dan normalden daha az doğalgaz gelmesi, yenilenebilir enerji üretiminin düşük olması ve altyapı kesintileri nedeniyle hızlı bir artış sürecine girdi.
Avrupa doğalgaz fiyatlarını belirleyen Hollanda'daki doğalgaz ticaret merkezi TTF'de fiyatlar, Ocak ayından bu yana yüzde 400'ün üzerinde arttı. Almanya ve Fransa'daki enerji sözleşmeleriyse iki kattan fazla yükseldi.
Enerji fiyatlarındeki yükseliş ne kadar sürer?
Avrupa, ısınma ihtiyacını gidermeye genellikle Ekim ayında başlıyor. Bazı tedarikçilerin daha fazla doğalgaz arzı vaatlerine rağmen toptan enerji fiyatlarının bu yılın geri kalanında ciddi oranda düşmesi beklenmiyor.
Birçok uzman, enerji fiyatlarının gelecek yıl da yüksek seyredeceğini tahmin ediyor. Avrupa'nın en büyük doğalgaz tedarikçisi Rusya'dan bu hafta yapılan açıklamada, Rusya ve Almanya arasındaki Kuzey Akım 2 deniz altı doğalgaz boru hattının ruhsatlandırılmasının Avrupa'da hızla artan doğalgaz fiyatlarını düşürebileceği kaydedildi. Boru hattı, Almanya'daki bir denetçi kurumdan onay bekliyor.
Eylül ayında yapılan açıklamada ruhsatlandırma sürecini dört ay içinde tamamlayacağı bildirilen denetçi kurum, Kuzey Akım 2 hattının faaliyetlerine kısa süre içinde başlamasının garanti olmadığını, tüm teknik zorunlulukların yerine getirilmesi gerektiğini kaydetti.
Ancak Rus enerji şirketi Gazprom'un Avrupa'ya bu kış yüksek hacimli enerji tedarik etmesi mümkün olmayabilir. Bunun nedeni, Gazprom'un henüz Rusya'daki doğalgaz depolarını doldurmakta olması. Bank of Amerika'dan uzmanlar, Gazprom'un şimdiden son 10 yılın en yüksek seviyesinde doğalgaz ürettiğine dikkat çekti.
Geçen ay Avrupa'nın ikinci en büyük doğalgaz tedarikçisi Norveç firması Equninor, Avrupa'ya yapacağı doğalgaz ihracatını arttıracağını açıkladı. Norveç, İngiltere'nin doğalgaz ihtiyacının yaklaşık üçte birini karşılıyor.
Perakende enerji fiyatları neden artıyor?
Çok sayıda enerji tedarikçisi, son aylarda, perakende fiyatlara zam yapılacağını açıkladı. Bu durum, artan toptan maliyetin tüketiciye yansıması anlamına geliyor. Toptan maliyetler, faturaların büyük bir kısmını oluşturuyor. Örneğin İngiltere'de beraber gelen elektrik ve doğalgaz faturasında toptan maliyet, toplam fiyatın yüzde 40'ını oluşturabiliyor. Toptan piyasa fiyatları ciddi oranda yükseldiğinde tedarikçiler, tüketicilere yansıyan fiyatı da arttırıyor.
Tedarikçiler toptan piyasadan nakliye gününde ya da bir gün, aylar ya da mevsimler öncesinde enerji satın alabilir. Fiyatların ne zaman ucuzlayacağını tahmin etmeleri gereken tedarikçilerin müşterilerinin ihtiyaçlarını karşılamaları için doğru miktarda enerji satın almaları gerekiyor. Tedarikçilerin yeterli miktarda enerji satın almaması, piyasalardaki hareketliliğe göre daha sonra daha yüksek fiyattan açıkları kapatmaları anlamına geliyor. Bu yıl enerji fiyatları yaz ayları boyunca tırmanmaya devam etti.
Enerji fiyatlarına müdahale edilebilir mi?
Avrupa Birliği'nin (AB) enerjiden sorumlu yetkilisi Kadri Simson, AB doğalgaz piyasasını yeniden düzenlemek için kısa süre içinde bir plan sunacağını söyledi.
İspanya tarafından getirilen bir öneri, AB'nin toplam 450 milyon tüketicisinin gücünden yararlanmak için doğalgazı ortak olarak satın almak ve stratejik AB doğalgaz rezervi oluşturmak. Ancak bu planın nasıl işleyeceğine ilişkin fazla ayrıntı yok.
Bazı hükümetler, kış aylarında yüksek yakıt fiyatlarının halk üzerindeki etkisini hafifletmek için sübvansiyonlar ve fiyat tavanları gibi uygulamaları devreye soktu ya da enerji şirketlerinin elde ettiği karın tüketicilere yansıtılması adımını attı.
Isınma ihtiyacını gidermek için çoğunlukla doğalgazdan yararlanan İngiltere, 2019 yılında en yaygın kullanılan enerji ürünlerine fiyat tavanı getirdi.
Ancak İngiltere'de enerji sektörünü denetleyen kurum olan Ofgem, en sık kullanılan standart değişken fiyat üzerindeki tavanı Ekim ayından itibaren yüzde 12 ila 13 oranında yükseltti. Kurum, önümüzdeki Nisan ayında da tavan fiyatta "ciddi oranda" yükselme beklediğini açıkladı.
Kremlin: "Rusya enerji kaynaklarını silah olarak kullanmıyor"
Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, Başkan Joe Biden'ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan'a yanıt olarak Cuma günü yaptığı açıklamada, Rusya'nın petrol ve doğalgaz kaynaklarını silah olarak kullanmadığını söyledi.
Sullivan, Perşembe günü, "Rusya'nın enerjiyi bir baskı aracı ve siyasi silah olarak kullanmak gibi uzun bir tarihçesi var" demişti.
Moskova'nın bu sözlere katılmadığını kaydeden Peskov, gazetecilerle yaptığı günlük görüşmesinde, "Bunun yanlış bir değerlendirme olduğunu düşünüyoruz" dedi. Peskov ayrıca ABD'nin uyguladığı yaptırımlarla Avrupa enerji piyasasındaki dengesizliklere katkıda bulunduğunu kaydetti.
