Dünya Ticaret Örgütü geçtiğimiz hafta (31 Mart günü) Boeing uçak şirketinin uluslararası ticaret kurallarına aykırı olarak Amerikan hükümetinden 5 milyar Dolar yardım aldığı sonucuna vardı. Amerikan şirketini Avrupalı rakibi Airbus örgüte şikayet etmişti. Örgütün Airbus’ın şikayetini haklı bulduğu bu karara rağmen, Boeing şirketinin başkanı sonucun kendileri açısından bir zafer olduğunu söylüyor.
Yaklaşık altı yıldan bu yana, Boeing ile Airbus şirketleri birbirlerini kendi hükümetlerinden yasadışı bir şekilde sübvansiyon almakla suçluyor.
Bu suçlamalar da Dünya Ticaret Örgütü’nün üzerinde en uzun süre çalıştığı, en karmaşık şikayet konusuydu.
Gelinen son noktada Dünya Ticaret Örgütü, Boeing şirketinin yeni bir uçak tasarlayıp, üretmek için Amerikan hükümetinden haksız biçimde 5 milyar Dolar’ın üzerinde yardım aldığı sonucuna vardı.
Airbus, Amerika Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) ve Amerikan ordusunun Boeing şirketine verdiği araştırma-geliştirme ihalelerinin rekabet kurallarına aykırı olduğunu iddia ediyordu. Airbus ayrıca, Boeing’in, fabrikalarının bulunduğu eyalet yönetiminden aldığı vergi teşviklerinin de yine haksız rekabete neden olduğunu öne sürüyordu.
Airbus yetkilileri Dünya Ticaret Örgütü’nün, Boeing aleyhinde aldığı kararı sevinçle karşıladı. Avrupalı yetkililer, kararın, kendilerini on milyarlarca dolarlık zarara uğratan Amerikan politikalarının “ağır biçimde kınanması” anlamına geldiğini söylüyor.
Geçen yıl bir başka şikayeti değerlendiren Dünya Ticaret Örgütü komisyonu ise Avrupa ülkelerini Airbus şirketine haksız teşvikler verdiği için kınama kararı almıştı.
Boeing şirketinin Yönetim Kurulu Başkanı James McNerney, Avrupa’daki sübvansiyonların Amerika’dan çok daha fazla olduğunu söyledi.
McNerney, “Karar Amerika için bir zafer niteliği taşıyor. Avrupa’nın 20 milyar Dolar sübvansiyon verdiği belirlendi. Buna karşılık Amerika için belirlenen rakam 3,7 milyar Dolar. Bahsedilen 3,7 milyarlık teşvik de 20 yıl önce verilmiş. Amerika’nın haksız teşvik almadığı ortada,” dedi.
Küresel ticaret kuralları çerçevesinde hükümetlerin kendi ülkelerindeki firmalara, yabancı şirketler üzerinde haksız rekabete yol açacak şekilde vergi indirimi sağlaması, piyasa koşullarının altında faizlerle kredi vermesi ve benzeri uygulamalara yönelmesi yasak.
Serbest piyasa teorisi, şirketlerin fiyat ve kalite bakımından birbiriyle rekabet etmesi halinde tüketicinin en iyi ürünü en ucuza elde edebileceğini varsayıyor. Ancak hükümetlerin sunduğu sübvansiyonların bu rekabetçiliği haksız şekilde etkilediği savunuluyor.
Boeing ile Airbus arasında uzun süredir devam eden bu ticari anlaşmazlık küresel alanda tek örnek değil.
Washington yönetimi ile Çin arasında döviz kuru politikasında anlaşmazlık var. Amerika, Çin’in para birimi Yuan’ın değerini düşük tutarak mallarını ucuza sattığını bu şekilde haksız rekabet elde ettiğini söylüyor. Tarım alanındaki sübvansiyonlar birçok ülkenin şikayet konusu. Ayrıca iç siyaset alanında da ticaret büyük bir tartışma konusu olabiliyor. Örneğin, Amerika ile Kolombiya, Panama ve Güney Kore arasında serbest ticaret anlaşmasına gidilmesi Başkan Barack Obama ile Kongre üyeleri arasında görüş ayrılığına neden oluyor.
Amerika EXIM Bank Başkanı Fred Hocheberg, ekonomik kriz sonrasında serbest ticaret anlaşmaları imzalayıp bunların yürürlüğe konulmasının daha da zorlaştığını söylüyor.
Hocheberg,”Her ülke kendi topraklarında iş imkanlarını genişletmeyi, kendi vatandaşlarına iş bulmayı amaçlıyor, bu yüzden de burada yalnızca şirketler değil, ülkeler arası bir rekabet unsuru sözkonusu,” diyor.