1960’lı yıllardan beri kazı yapılamayan Diyarbakır İçkale’deki Amida Höyüğü ve Artuklu sarayında 2018 yılında başlayan kazılarda her yıl yeni bir tarihi eser ortaya çıkarılıyor. Kazıda bu kez Osmanlı Dönemine ait bir cephanelik ortaya çıkarıldı. Surların kuzey batı bölümünde süren kazılarda ortaya çıkaran cephanelikte 5 farklı türden, 782 el bombası bulundu. Cephaneliğin bulunması üzerine Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü Olay Yeri İnceleme Ekipleri kazı bölgesine çağrıldı. Ekipler iki gün boyunca kazılara eşlik ederek, çıkan bombaları incelemek üzere Emniyet Müdürlüğü’ne götürdü.
Beş ayrı türde 782 el bombası
Kazı Başkanı Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız, incelemesi tamamlanan el bombalarını basın toplantısıyla gazetecilere gösterdi.Yıldız, bulunan bombaların incelendikten sonra müzede sergileneceğini söyledi. Tehlike arz eden bombaların imha edileceğini ifade eden Yıldız şunları söyledi: ”29-30 Temmuz 2021 tarihlerinde yapılan çalışmalar neticesinde 640 adet Osmanlı imalatı Tüfenkçiyef el bombası, 48 adet savunma tipi muhtemelen İngiliz Mill 5- M5 el bombası, 77 adeti parça halinde diğerleri dağılmış vaziyete ortalama 90 adet Alman menşeli el bombası, 3 adet Alman M-24 tipi el bombası, 1 adet Osmanlı Humbara tipi el bombası olmak üzere toplam 782 adet el bombası çıkarılmıştır. Tamamı 1. Dünya savaşında kullanılan silahlarla benzer olduğu anlaşılan mühimmat incelenmek üzere Diyarbakır İl Emniyet Müdürlüğü’ne teslim edilmiştir. Yapılacak çalışmalar sonucunda tehlike arz etmeyecek olan patlayıcıların uygun olan mühimmatları çıkarıldıktan sonra veya boş olan mühimmatların olması halinde, örnek teşkil etmesi veya müzede sergilenmesi açısından, tarafımıza teslim edilecek, tehlikeli olan ve patlayıcıları çıkarılamayan mühimmatlar ise imha edilecektir.”
İtilaf Devletlerinden saklanan mühimmatlar
Birinci Dünya Savaşından mağlup ayrılan Osmanlı İmparatorluğu’nun, imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması uyarınca silahlarını İtilaf Devletlerine teslim etmesi gerekiyordu. Prof. Yıldız’a göre bulunan cephanelik, İtilaf Devletlerinden saklanan silahlardan oluşuyor. Yıldız, “İttifak devletlerinin 1. Dünya savaşını kaybetmesi üzerine imzalanan Mondros Ateşkes antlaşması yedinci maddesine göre, İtilaf Devletleri kendi güvenlikleri açısından tehlikeli gördükleri yerleri işgal etme hakkına sahipler. Osmanlı’nın sadece sınırlarını koruyacak ve iç asayişini sağlayacak kadar asker ve silah bulundurmasına müsaade edilecekti. Onun dışındaki silahlar toplatılmaya çalışılıyordu. Bu bombaların Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası İtilaf Devletlerine teslim edilmek istenmediğinden gömülen ve silahlar olduğunu düşünüyoruz” dedi.
Amida Höyüğü ve Artuklu sarayında 2018 yılında başlayan kazılarda, kalenin gizli tüneli, 1961 yılında bir kısmı bulunan divanhanenin tamamı ile tarihin ilk kalorifer sistemi ortaya çıkarılmıştı.
