Birleşmiş Milletler’e göre çokuluslu şirketler son 10-15 yıl içinde yoksul ülkelerden milyonlarca hektar arazi satın aldı. Yüz yıllardır bu arazilerde tapusuz oturan yerli halk satıştan sonra yerlerinden sürülüyor, üretilen gıda maddeleri başka ülkelere ihraç ediliyor.
Bu tür büyük arazi satışları, bedel ödenmiş olsa da şüpheli koşullar altında yapıldığından “toprak gaspı” (İngilizce “land grabbing”) olarak niteleniyor.
Uganda hükümeti böyle bir olayı belgeleyen İngiliz yardım örgütü Oxfam’ı geçen hafta sınır dışı etmeye çalıştı. İngiliz bir yatırımcının ağaç çiftliği kurmak için Ugandalı yetkililerle yaptığı anlaşma sonucu 22 bin kişi yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmış. Birkaç kuşak bu arazide yaşayan yoksul halka ne önceden haber verilmiş ne de tazminat ödenmiş.
Oxfam’ın suçu satışın yol açtığı sorunlara hükümetin dikkatini çekmesi.
Özel şirketlerin yanı sıra nüfusu giderek artan ya da toprakları tarıma uygun olmayan hükümetler, satın alma ya da kira yoluyla yoksul ülkelerin tarım alanlarını hatta balıkçılık için karasularını kendi çıkarına kullanıyor.
Dünya Gıda Örgütü’ne bağlı komisyon arazi satışlarının şeffaf bir şekilde yapılmasını, satışlarda yerel nüfusun haklarının güvence altına alınmasını ve tapu anlaşmazlıklarına çözüm yolu bulunmasını istiyor.
Üç yıldır üzerinde çalışılan yönetmeliğin hazırlanmasına 150 ülkeden temsilci, uzman ve yetkili katıldı.
Ancak kurallar bağlayıcı değil.