BANGKOK —
Asya’da giderek artan yolsuzluk, büyüyen ekonomileri dizginlemeye, ekonomik kalkınmaya akabilecek milyarlarca doları yok etmeye ve bazı bölgelerde halkın tepkisini çekmeye devam ediyor. Amerika’nın Sesi’nden Ron Corben, Bangkok’dan hazırladığı haberde, bölgede ekonomik beklentilerin gelişmesine rağmen, reform çağrılarının yalnızca özel sektör ve Birleşmiş Milletler’den geldiğine dikkati çekiyor.
Geçen yıl Bangkok sokaklarını dolduranlar, Tayland Başbakanı Yingluck Shinawatra’yı protesto ederek ülkede giderek artan yolsuzluğa karşı önlem almaya çağırdı.
79 yaşındaki bir işadamı, yetkililere verilen rüşvetle birlikte, iş yapabilmek için artan maliyete dikkati çekiyor: “Ben bir sanayici olarak daha fazla dayanamıyorum. Çünkü el altından o kadar çok para veriyoruz ki başetmek zorlaştı. Eskiden yüzde 5 ya da 10’u kabul etmek zorundaydık. Ama şimdi rüşvet oranı yüzde 30’a çıktı.”
Yolsuzluğun, ekonomiye ne kadar zarar verdiğini tahmin etmek zor. Ancak Tayland Ticaret Üniversitesi’nin yaptığı son çalışma, bu yılki milli üretimin yüzde 2’sinden fazlasına eşit olan yani yaklaşık 11 milyar dolar yolsuzluk kaybı olacağı sonucunu çıkarıyor.
Özel sektördekilerin çoğu, anketörlere, kamu ihalesi almak için devlet görevlileri ve politikacılara daha çok rüşvet verdiklerini anlattı.
Taylandlı siyasi ekonomist Pasuk Pongpaichit’e göre alt kademelerdeki yolsuzlukla mücadele için ilerleme kaydedildiğini gösteren kanıt olsa da, yavaşlayan küresel ekonomi, karlı devlet ihaleleri için rekabetin artacağı anlamına geliyor: “Küreselleşme, şeffaf bir ülke haline gelip bunun birçok devlet dairesinde hissedilmesi konusunda Tayland üzerinde uluslararası bir baskı oluşturuyor. Öte yandan yavaşlayan dünya ekonomisi yerel ticareti daha rekabetçi hale getiriyor. Ve yüksek rekabet oranından dolayı bazı vakalarda yolsuzluk oranının arttığını görebiliyorsunuz.”
Tayland Hükümeti’nin 2011’de sel felaketinin ardından su yönetimi altyapı çalışmaları için 11 milyar dolardan fazla, demiryolu ve diğer inşaat projelerine ise 67 milyar doların üzerinde harcama yapmasında yolsuzluk olup olmadığı hakkında soruşturma yapılıyor. Ekonomistler ayrıca, çiftçiler için 33 milyar dolarlık pirinç fiyat destek programının da yolsuzlukla kuşatıldığı suçlamasında bulunuyor.
Merkez Bankası eski başkan yardımcısı ve Tayland Enstitüsü Başkanı Bandid Nijathaworn, Tayland’da yolsuzluğun bugün 10 yıl öncekinden çok daha büyük bir sorun haline geldiğini söylüyor: “Yolsuzluk, küresel bir sorun. Birçok ülkenin öne çıkan haberlerinde ‘yolsuzluk’ başlığını görüyoruz. Dolayısıyla bu, ülke yönetimlerinin ve uluslararası kuruluşların üstesinden gelmeye çalıştığı küresel bir sorun haline geldi. Tayland’da ise sorun çok daha büyük. Çünkü durum, 10 yıl öncesinden daha kötüye gidiyor.”
Son on yılda, güçlü büyüme verilerine rağmen, birçok Asya ülkesi hala uluslararası yolsuzlukla mücadele endeksinde alt sıralarda yer alıyor.
Merkezi Amerika’daki Uluslararası Politika Merkezi’nin son raporunda, 2001-2010 yılları arasında, sadece Çin’de 2.74 trilyon dolarlık yasadışı fonun suç unsuru taşıyan mali komplolar, yolsuzluk, vergi kaçakçılığı ya da diğer yasadışı faaliyetler yoluyla ülkeyi terkettiği belirtiliyor. Aynı dönemde Tayland için bu rakam 64 milyar dolar oldu. Geçen yıl yolsuzluk karşıtı kampanyaların merkezi olan Hindistan’da ise ülkeden uçan kaynak miktarı 123 milyar doları geçti.
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Şuçlarla Mücadele Dairesi’nin Bölgesel Yolsuzlukla Mücadele Danışmanı Shervin Majlessi, Asya’nın dünya ekonomisi üzerinde artan etkisinin, bölgeyi gözetim altında tutmak için daha büyük bir ihtiyaç doğurduğunu söylüyor: “Genel olarak, bu bölgedeki gibi hızlı ekonomik bir büyümeden bahsettiğimiz yerlerde, yolsuzluk açısından zorlukların ve fırsatların eşit olduğunu görüyoruz. Buradaki kuşkusuz en büyük zorluk, daha çok para akışı, daha büyük sözleşmeler, satınalmalar gibi yolsuzluğu arttıracak birçok imkanın var olması. Dolayısıyla buralarda, yolsuzlukla mücadele için daha güçlü yöntemlere ihtiyaç var.”
Birleşmiş Milletler, Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi’ni 2003 yılında onayladı. Güney Doğu Asya Ülkeleri Birliği’nden Burma, Aralık ayında sözleşmeye imzasını atan 10 ülkenin sonuncusu oldu.
Majlessi, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi çerçevesinde belirlenen reformları uygulama konusunda birlik üyesi ülke yönetimlerinin kilit rol oynadıklarını belirtiyor: “Birliğin tamamı, sonunda bu sözleşme kuralları altına girdi. Bu iyi bir haber. Bu tür uluslararası ilke ve standartların uygulanmasındaki en kilit sorun, yasal reformlar, uluslararası reformlar en önemlisi de siyasi iradeyi harekete geçirmenin zaman almasıdır.”
Asya Kalkınma Bankası da ticarette şeffaflığı geliştirmek için, Kurumsal Yönetim Skorbordu aracılığıyla birliği destekliyor.
Yolsuzlukla savaşmayı hedefleyen şirketlerden Taylandlı Yöneticiler Enstitüsü’nden Bandid Nijathaworn, yolsuzlukla mücadelede başarıya ulaşmak için özel sektör katılımının hayati önem taşıdığını söylüyor: “Bence gelinen nokta, kamuoyunun yolsuzluk sorununu ele almak için hem arz hem de talep tarafına bakılması gerektiğini anladığı bir ortam yarattı. Şirketler genellikle yolsuzluğun arz kısmına takıldı. Firmaları biraraya getirerek, yolsuzluğun talep kısmını da azaltmayı umuyoruz.”
Uzmanlara göre yolsuzlukla savaşın, devletin yasal yaptırımlarının ötesinde sivil toplum örgütlerini ve özel sektör kuruluşlarını da kapsaması gerekiyor.
Geçen yıl Bangkok sokaklarını dolduranlar, Tayland Başbakanı Yingluck Shinawatra’yı protesto ederek ülkede giderek artan yolsuzluğa karşı önlem almaya çağırdı.
79 yaşındaki bir işadamı, yetkililere verilen rüşvetle birlikte, iş yapabilmek için artan maliyete dikkati çekiyor: “Ben bir sanayici olarak daha fazla dayanamıyorum. Çünkü el altından o kadar çok para veriyoruz ki başetmek zorlaştı. Eskiden yüzde 5 ya da 10’u kabul etmek zorundaydık. Ama şimdi rüşvet oranı yüzde 30’a çıktı.”
Yolsuzluğun, ekonomiye ne kadar zarar verdiğini tahmin etmek zor. Ancak Tayland Ticaret Üniversitesi’nin yaptığı son çalışma, bu yılki milli üretimin yüzde 2’sinden fazlasına eşit olan yani yaklaşık 11 milyar dolar yolsuzluk kaybı olacağı sonucunu çıkarıyor.
Özel sektördekilerin çoğu, anketörlere, kamu ihalesi almak için devlet görevlileri ve politikacılara daha çok rüşvet verdiklerini anlattı.
Taylandlı siyasi ekonomist Pasuk Pongpaichit’e göre alt kademelerdeki yolsuzlukla mücadele için ilerleme kaydedildiğini gösteren kanıt olsa da, yavaşlayan küresel ekonomi, karlı devlet ihaleleri için rekabetin artacağı anlamına geliyor: “Küreselleşme, şeffaf bir ülke haline gelip bunun birçok devlet dairesinde hissedilmesi konusunda Tayland üzerinde uluslararası bir baskı oluşturuyor. Öte yandan yavaşlayan dünya ekonomisi yerel ticareti daha rekabetçi hale getiriyor. Ve yüksek rekabet oranından dolayı bazı vakalarda yolsuzluk oranının arttığını görebiliyorsunuz.”
Tayland Hükümeti’nin 2011’de sel felaketinin ardından su yönetimi altyapı çalışmaları için 11 milyar dolardan fazla, demiryolu ve diğer inşaat projelerine ise 67 milyar doların üzerinde harcama yapmasında yolsuzluk olup olmadığı hakkında soruşturma yapılıyor. Ekonomistler ayrıca, çiftçiler için 33 milyar dolarlık pirinç fiyat destek programının da yolsuzlukla kuşatıldığı suçlamasında bulunuyor.
Merkez Bankası eski başkan yardımcısı ve Tayland Enstitüsü Başkanı Bandid Nijathaworn, Tayland’da yolsuzluğun bugün 10 yıl öncekinden çok daha büyük bir sorun haline geldiğini söylüyor: “Yolsuzluk, küresel bir sorun. Birçok ülkenin öne çıkan haberlerinde ‘yolsuzluk’ başlığını görüyoruz. Dolayısıyla bu, ülke yönetimlerinin ve uluslararası kuruluşların üstesinden gelmeye çalıştığı küresel bir sorun haline geldi. Tayland’da ise sorun çok daha büyük. Çünkü durum, 10 yıl öncesinden daha kötüye gidiyor.”
Son on yılda, güçlü büyüme verilerine rağmen, birçok Asya ülkesi hala uluslararası yolsuzlukla mücadele endeksinde alt sıralarda yer alıyor.
Merkezi Amerika’daki Uluslararası Politika Merkezi’nin son raporunda, 2001-2010 yılları arasında, sadece Çin’de 2.74 trilyon dolarlık yasadışı fonun suç unsuru taşıyan mali komplolar, yolsuzluk, vergi kaçakçılığı ya da diğer yasadışı faaliyetler yoluyla ülkeyi terkettiği belirtiliyor. Aynı dönemde Tayland için bu rakam 64 milyar dolar oldu. Geçen yıl yolsuzluk karşıtı kampanyaların merkezi olan Hindistan’da ise ülkeden uçan kaynak miktarı 123 milyar doları geçti.
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Şuçlarla Mücadele Dairesi’nin Bölgesel Yolsuzlukla Mücadele Danışmanı Shervin Majlessi, Asya’nın dünya ekonomisi üzerinde artan etkisinin, bölgeyi gözetim altında tutmak için daha büyük bir ihtiyaç doğurduğunu söylüyor: “Genel olarak, bu bölgedeki gibi hızlı ekonomik bir büyümeden bahsettiğimiz yerlerde, yolsuzluk açısından zorlukların ve fırsatların eşit olduğunu görüyoruz. Buradaki kuşkusuz en büyük zorluk, daha çok para akışı, daha büyük sözleşmeler, satınalmalar gibi yolsuzluğu arttıracak birçok imkanın var olması. Dolayısıyla buralarda, yolsuzlukla mücadele için daha güçlü yöntemlere ihtiyaç var.”
Birleşmiş Milletler, Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi’ni 2003 yılında onayladı. Güney Doğu Asya Ülkeleri Birliği’nden Burma, Aralık ayında sözleşmeye imzasını atan 10 ülkenin sonuncusu oldu.
Majlessi, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi çerçevesinde belirlenen reformları uygulama konusunda birlik üyesi ülke yönetimlerinin kilit rol oynadıklarını belirtiyor: “Birliğin tamamı, sonunda bu sözleşme kuralları altına girdi. Bu iyi bir haber. Bu tür uluslararası ilke ve standartların uygulanmasındaki en kilit sorun, yasal reformlar, uluslararası reformlar en önemlisi de siyasi iradeyi harekete geçirmenin zaman almasıdır.”
Asya Kalkınma Bankası da ticarette şeffaflığı geliştirmek için, Kurumsal Yönetim Skorbordu aracılığıyla birliği destekliyor.
Yolsuzlukla savaşmayı hedefleyen şirketlerden Taylandlı Yöneticiler Enstitüsü’nden Bandid Nijathaworn, yolsuzlukla mücadelede başarıya ulaşmak için özel sektör katılımının hayati önem taşıdığını söylüyor: “Bence gelinen nokta, kamuoyunun yolsuzluk sorununu ele almak için hem arz hem de talep tarafına bakılması gerektiğini anladığı bir ortam yarattı. Şirketler genellikle yolsuzluğun arz kısmına takıldı. Firmaları biraraya getirerek, yolsuzluğun talep kısmını da azaltmayı umuyoruz.”
Uzmanlara göre yolsuzlukla savaşın, devletin yasal yaptırımlarının ötesinde sivil toplum örgütlerini ve özel sektör kuruluşlarını da kapsaması gerekiyor.
