Bu yaz Türkiye dahil dünyanın birçok yerinde aşırı sıcaklar, hayatı ciddi şekilde etkiledi. Sıcak hava insanları bunaltmakla kalmıyor, aynı zamanda ciddi sağlık sorunlarına, hatta ölüme bile yol açabiliyor.
Sel felaketleri, şiddetli fırtınalar ve diğer doğal afetler yüzünden her yıl binlerce kişi ölüyor. Aşırı sıcaklar da ölüme yolaçabilen bir doğa felaketi. Uzmanlar, sıcağın, doğanın en öldürücü güçlerinden biri olduğunu söylüyor.
Aşırı sıcaklar, birçok sağlık sorununu da beraberinde getiriyor. Uzmanlar, sıcaklara bağlı sağlık sorunlarından korunmanın bazı yolları olduğunu hatırlatıyor.
Örneğin Hindistan’da Mayıs sonunda iki yüz kişi, aşırı sıcaklar yüzünden hayatını kaybetti. Mayıs sonunda Hindistan’ın bazı eyaletlerinde sıcaklık 50 dereceye kadar yükselmişti.
Birkaç gün üst üste süren sıcak hava dalgaları, gece sıcaklıklarının günün en yüksek sıcaklıklarından çok da fazla düşük olmadığı durumlarda tehlikeli olabiliyor. Bu durum, vücutta büyük baskı oluşturuyor.
Aşırı sıcakların tehlikelerinden korunmak için alınacak bazı önlemlerin başında bol soğuk su içmek, güneşe çıkmamak, açık renkli, pamuk gibi doğal malzemelerden yapılmış ince giysiler giymek, giysilerin hareketleri kısıtlamayacak şekilde bol olmasına dikkat etmek geliyor. Ayrıca yüksek sıcaklıklara bağlı sağlık sorunlarının belirtilerini öğrenmek de son derece önemli.
AŞIRI SICAK STRESİ
Sıcak havaya bağlı olarak en sık görülen sağlık sorunu, ısı stresi. Bu durum aynı zamanda sıcaktan kaynaklanan sağlık sorunlarının en hafifi. Isı stresine kalın giysiler giymek, sıcakta egzersiz yapmak ve havadaki yüksek nem oranı neden oluyor. Bunların birkaçının aynı anda mevcut olması durumunda kişinin vücut sıcaklığı normalin üstüne çıkıyor. Kişi, terlemeye bağlı olarak aşırı miktarda su ve tuz kaybediyor. Vücudun ısıya karşı geliştirdiği savunma sistemlerinden biri olan terleme sırasında ısınan derinin soğutulması için su salgılanıyor.
KAS AĞRILARI
Isı stresine bağlı olarak ortaya çıkan kas ağrısına çok sık rastlanıyor. Kas ağrısı, vücudun ısındığına dair verdiği bir uyarı işareti. Doktorlar, kas ağrısı oluşanların fiziksel faaliyeti derhal durdurmaları, serin bir yerde dinlenmeleri ve soğuk su içmelerini tavsiye ediyor. Fiziksel çalışmaya birkaç saatten önce başlanmaması, daha ciddi sağlık sorunlarının meydana gelmesini önlemek açısından büyük önem taşıyor.
Isı stresi, bazıları için çok daha ciddi bir risk oluşturuyor. Kalbi zayıf olanlar, yüksek tansiyondan şikayet edenler, ya da kan sistemiyle ilgili başka rahatsızlıkları olanların daha dikkatli davranması gerekiyor. Aşırı sıcaklar, küçük çocuklar, yaşlılar ve şeker hastaları için çok daha tehlikeli olabiliyor. Aşırı şişmanlar ve alkol tüketenler de sıcak havalarda daha çok sıkıntı çekiyor. Yüksek tansiyon ilacı alanlar, kan dolaşımı bozuklukları bulunanlar, depresyon şikayeti olanlar da aşırı sıcaklar nedeniyle risk altında.
AŞIRI YORGUNLUK
Isı stresi tedavi edilmediği durumda aşırı yorgunluğa yol açıyor. Isınmaya bağlı bitkinlik, kişinin terleme nedeniyle çok fazla su kaybettiği durumlarda meydana geliyor.Isı yorgunluğundan şikayet eden kişiler kendilerini çok halsiz hissediyor ve yürümekte zorluk çekebiliyor. Kalp atışlarının hızlanması, baş, göğüs ya da mide ağrısı, nefes almakta zorlanma ve mide bulantısı da ısı bitkinliğinin belirtileri arasında. Doktorlar, bu durumdan şikayetçi olanlara serin bir yerde dinlenmelerini, bol su içmelerini ve soğuk suyla yıkanmalarını tavsiye ediyor.
Isı bitkinliği çok hızlı şekilde, ya da birkaç günlük süre içinde yavaş yavaş kendini gösterebiliyor. Bu duruma aşırı sıvı kaybının neden olduğu aşırı yorgunluk deniyor. Kişi, her gün, yavaş yavaş, aldığından daha fazla su kaybettiğinin farkında olmayabiliyor. Bu sorun birkaç gün devam ederse, etkileri, ısı bitkinliğinin neden olduğu etkilere benziyor.
AŞIRI SU KAYBI
Uzmanlar, vücudumuzun sıvı miktarının yüzde 2‘sini bile kaybetmesi durumunda aşırı susuz kalabileceği uyarısında bulunuyor. Aşırı sıvı kaybının belirtileri arasında hafızayla ilgili sorunlar, hatta en basit matematik işlemlerini bile algılayamama geliyor.
Aşırı sıvı kaybı, kişinin çalışma ve düşünme becerilerini kısıtlıyor. Uzmanlar, vücudun sıvı kaybının yüzde 4 ya da 5 olması durumunda çalışma becerisinin yüzde 20 ila 30‘unun kaybedildiğini söylüyor. Terleme nedeniyle tuz kaybetmek de kas zayıflığına neden oluyor.
Aşırı sıvı kaybına bağlı olarak ortaya çıkan aşırı yorgunluğun tedavisi, ısı bitkinliğinin tedavisiyle aynı. Bol su içmek ve serin bir yerde dinlenmek iyi geliyor. Uzmanlar, her gün 2 litre su içmenin sıvı kaybını tamamen önleyeceğini söylüyor.
Isıya bağlı bitkinlik, tedavi edilmediği zaman sıcak çarpmasına çevirebiliyor. Vücudun kendi sıcaklığını kontrol edemediği durumlarda meydana gelen sıcak çarpması, sıcak havanın neden olduğu en ciddi sağlık sorunu. Sıcak çarpması, vücut ısısının yükselmesi ve terlemenin azalmasıyla oluşuyor.
Genellikle vücut ısısı 40 dereceye kadar yükseliyor, terlemenin durmasıyla deri kuruyup aşırı derecede ısınıyor ve kişi şuurunu kaybedebiliyor. Vücut ısısı 42 dereceyi geçtiği zaman doku ve organlarda aşırı derecede ısınma meydana geliyor. Bu durum kalıcı beyin hasarı ya da ölüme bile sebebiyet verebiliyor. Sıcak çarpması geçiren kişilere acil tıbbi müdahale gerekiyor. Acil yardım alınmaması durumundaysa kişi yaşamını yitirebiliyor.
Acil tıbbi müdahalenin amacı, sıcak çarpması geçiren kişinin bedeninin hızlı bir şekilde soğutulması ve vücut sıcaklığının daha da yükselmesinin engellenmesi. Bu durumdaki kişilerin güneşten uzaklaştırılması, ayakların 30 santim yükseğe kaldırılması, üzerindeki kıyafetlerin çıkarılması, soğuk suyla kompres yapılması ve damarların deriye yakın olduğu enseye ve koltuk altlarına buz konulması gerekiyor.
Uzmanlara göre, sıcak havaya bağlı sağlık sorunlarının tehlikeli sinyallerini bilmek son derece önemli.
BOL SU İÇİN
Su içmenin sıcaklarla başa çıkmada çok büyük önemi var. İnsan bedeninin yüzde 55 ila 75‘ini su oluşturuyor. Kandaki su, hormon ve antikorları, idrardaki suysa atık maddeleri taşıyor. Su, sıcak havalarda çalışırken ya da egzersiz yaparken bedenimizi soğutmak için son derece gerekli. Su, vücut sıcaklığını derimizin üzerine çıkarıyor ve terleme yoluyla kaybolmasını sağlıyor.
Uzmanlara göre yetişkinlerin terleme ve sıvı atıklarla kaybettikleri suyu yerine koymaları için her gün iki litre su içmesi gerekiyor. Sıcak havalardaysa 2 litreden daha fazla su içilmesi gerekiyor.
Egzersizden önce, egzersiz sırasında ve sonrasında da su içilmesi çok önemli. Su içmeye susama hissi kendini göstermeden başlamak gerekiyor. Uzmanlar, sıcak havalarda soğuk içecekler tüketilmesini, şekerli içeceklerden ve alkolden uzak durulmasını tavsiye ediyor.
Ancak çok fazla su içilmesi durumunda da bazı sağlık sorunları oluşabiliyor. Örneğin kimileri sıcak havada ağır egzersiz yaparken çok fazla su içiyor. Mayo Kliniği’nden uzmanlar, çok fazla su içilmesinin hiponatremi olarak adlandırılan sağlık sorununa yol açacağı uyarısında bulunuyor. Hiponatremi, kandaki sodyum yani tuz seviyesinin ciddi derecede azalmasıyla baş gösteriyor.
Vücuttaki su miktarının artması, hücrelerin büyümesine neden oluyor. Mayo Kliniği’nden uzmanlar, hücrelerin büyümesinin kişiyi huzursuz ve rahatsız edeceğini söylüyor. Bu durumdan zihinsel faaliyetler de etkileniyor. Ayrıca kas zayıflığı ve baş ağrısı oluşuyor. Hafif hiponatremi vakalarının tedavisinde içilen su miktarının azaltılması etkili oluyor ancak ciddi durumlarda bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekiyor. Sıcak havalarda egzersiz yapanların sodyum katkılı spor içecekleri tüketmeleri, hiponatremi oluşmasını engelliyor.
GÜNEŞTEN UZAK DURUN
Güneşten uzak durmak, vücudu sıkıca sarmayan açık renkli kıyafetler giymek, güneşe çıkılması durumunda çapka kullanmayı ihmal etmemek, sık ve az yemek ve ağır yiyeceklerden kaçınmak, günün nispeten serin saatlerinde yemek pişirmek, daha fazla dinlenmek ve fiziksel faaliyetleri azaltmak, sıcak havalarla başa çıkmak için alınması gereken diğer önlemler.
Uzmanlar, bu basit önlemlerin sıcağa bağlı sağlık sorunlarını önleyeceğini, hatta hayat kurtaracağını vurguluyor.
