Erişilebilirlik

8 Nisan Dünya Çingeneler Günü


8 Nisan Dünya Çingeneler Günü
8 Nisan Dünya Çingeneler Günü

8 Nisan Dünya Roman günü olarak kutlanır. Geçen yıl Romanlar’a ilişkin insan hakları ihlalleri uluslar arası toplumu kaygılandırmıştı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Slovakyalı bir Roman’ın isteği dışı kısırlaştırıldığı iddialarını geçen ay görüşmeye başladı. Fransa’nın Romanlar’ı sınırdışı etme kararı da insan hakları savuncularından tepki topladı. Peki Avrupa dışında yaşayan Romanlar ne gibi sorunlarla karşı karşıya? Amerika’da yaşayan Romanlar ülkenin kültürel zenginliğinden hem yarar hem de zarar görüyor.

Christiana Grigoire Tennessee eyaletindeki Vanderbilt Üniversitesi’nde Fulbright bursuyla okuyor. Grigoire, Roman asıllı bir Romanyalı. Halk dilinde Romanlar’a çingene deniyor. Christiana, Amerikalılar’ın Romanlar hakkında çok az bilgi sahibi olduğunu söylüyor:

Birçok Amerikalı Romanlar hakkında fazla birşey bilmiyor. Çingene deyince biliyorlar ama çingenelerin etnik bir grup olduğundan haberleri yok. Amerikalılar’ın gözünde çingenelik bir nevi Cadılar Bayramı kostümü gibi bir şey.

Amerika’da Romanlar egzotik ve uzak bir kültür olarak algılanıyor. Philadelphia’daki Çingene Caddesi’nde aslında çingeneler yaşamıyor. Bir sokak sakini Amerika’da yaşayan çingelerin sayısının az olduğunu söylüyor:

Amerika’daki çingenelerin sayısı herhalde çok azdır. Nüfusun binde biri kadar olabilir.

Teksas Üniversitesi Profesörü Ian Hancock, Amerika’da yaklaşık 1 milyon çingene yaşadığını söylüyor. Romanların 1800’lü yıllardan beri Amerika’ya göç etmekte olduğunu belirten Hancock Birleşmiş Milletler’de Roman temsilcisi olarak görev yapmış. Hancock Romanlar için geleneklerini kaybetmeden topluma uyum sağlamanın kolay olduğunu anlatıyor. Ancak bu durumun da bazı sonuçları var:

Burası bir göçmen ülkesi olduğu için her ırk, din ve renkten insan var. Romanlar beyaz ırka alternatif olarak görülmüyor. Bu yüzden Çingenelik etnik kökenden çok bir davranış biçimi olarak algılanıyor.

Hancock Roman Arşivleri ve Döküman Merkezi’nin de başında. Merkezin koleksiyonunda Romanlar’ın imajına zarar veren kitaplar, resimler ve filmler de yer alıyor.

Faye Williams Teksas’ta yaşayan üçüncü kuşak Roman-Amerikalı. Williams çingene imajının kalıplaştığını söylüyor:

Bir çok kişinin kültürümüz hakkında hiç bir bilgisi yok. Bizi küçük çocukları ve tavukları çalan insanlar olarak biliyorlar.

Williams çocukken kendisine Roman olduğunu kimseye söylememesinin tembihlendiğini belirtiyor. Williams kalıplaşmış imajlarına rağmen Romanlar’ın topluma kolay uyum sağlayabilmelerinin bir nimet olduğu görüşünde:

Bence hayatta başımıza gelen en iyi şey, Romanlar’ın Amerika’ya gelmesi ve buraya uyum sağlaması oldu. Bence uyum sağlama işini diğer etnik gruplardan 100 kat daha iyi becerdik.

Christiana Grigoire ise Amerika’daki kültürel çeşitliliğin kendisine kimliğiyle ilgili olarak açık konuşma fırsatı sağladığını söylüyor. Grigoire bunu Romanya’daki durumla kıyaslıyor. Romanya’da çingeler hala ayrımcılığa maruz kalıyor:

Benim kendi kimliğimden açıkça bahsedebilmem 20 yılımı aldı. Bu da bizimle ilgili genel kanının ne kadar olumsuz olduğunu kanıtlıyor.

Aynı zamanda amatör bir balerin olan Grigoire Amerika’da ırkçılığa maruz kalmadığını, üstüne üstlük etnik kimliğinin kendisine yarar getirdiğini söylüyor:

Kendimden çingene olarak bahsettiğimde insanlar ‘a, ne güzel’ diye tepki veriyor. Hayatım birden bire daha ilginç bir hal alıyor.

Bazı Roman asıllı Amerikalılar da Amerika’da ayrımcılığın hala bir sorun olduğunu ve bunun en çok çalışma hayatında kendini gösterdiğini söylüyor.

XS
SM
MD
LG