Suudi Arabistan’ın Mekke kentinde düzenlenen Arap Ülkeleri Zirvesi’nde İran’la yaşanan gerilim bir numaralı gündem maddesiydi. Suudi Arabistan Kralı Selman zirvede Körfez’deki petrol tankerlerine yönelik saldırıların ardından İran’ın bölgede gerilimi tırmandırmasını önlemek için kararlı adım atılması gerektiğini söyledi. Amerikalı yetkililer de Amerika’nın bölgede askeri unsurlarını arttırmasının Tahran’ı caydırdığını belirtti.
Mekke’deki Arap zirvesinin sonuç bildirgesinde ve ayrı bir bildirgede, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin Suudi Arabistan’daki petrol pompalama tesisleri ve BAE açıklarındaki tankerlerin hedef alınmasının ardından bölgedeki çıkarlarını savunma haklarına destek verildi.
Tahran saldırılarda parmağı olduğu iddialarını reddediyor. Komşusu İran ve Washington’la iyi ilişkileri olan Irak da Tahran’la herhangi bir işbirliğinin başka ülkelerin işlerine müdahale etmemeye dayalı olması gerektiğini belirten bildirgeye karşı çıkıyor.
Suudi Arabistan Kralı Selman Perşembe günü peş peşe yapılan iki zirvede “İran’ın davranışına karşı caydırıcı ve sert bir duruşun olmaması bugün yaşadığımız gerilime yol açtı” dedi. Dünyanın en büyük ham petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan’ın lideri Şii İran’ın nükleer silah ve füze kapasitesi geliştirmesinin ve dünyadaki petrol tedariğine yönelik tehditlerinin bölgesel ve küresel güvenlik için risk oluşturduğunu söyledi.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo da, Hürmüz Boğazı yakınlarındaki önemli bir petrol depolama tesisi yakınlarındaki dört gemiye yönelik saldırının İran’ın dünyadaki ham petrol fiyatını yükseltme çabaları olduğunu söyledi.
Riyad Tahran’ı drone saldırılarının emrini vermekle suçluyor. Saldırıları Yemen’deki iç savaşta dört yıldır Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyona karşı savaşan İran yanlısı Husi milisleri üstlenmişti.
Bolton delilleri BMGK’ya sunacak
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton tanker saldırılarının altında İran’ın olduğunu gösteren kanıtların önümüzdeki haftadan itibaren BM Güvenlik Konseyi’ne sunulacağını belirtti. Suudi Arabistan Kralı Selman “Krallık bölgede istikrar ve güvenliğin korunması, savaşın tahribatından korunması ve istikarar ile barışın sağlanması konusunda kararlıdır” ifadelerini kullandı.
Suudi Arabistan’la bölgede vekalet savaşları yürüten İran zirvede yapılan açıklamaları asılsız suçlamalar olarak niteledi. IRNA haber ajansına konuşan İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Abbas Musavi “Suudiler Amerika ve Siyonist rejimin (İsrail) İran’a karşı izledikleri çaresiz sürecin parçası olarak bölgede algıyı şekillendirme çabası içinde olduğunu görüyoruz” dedi.
Irak’tan İran uyarısı
Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih de zirvede yaptığı konuşmada Irak’ın istikrarının korunmasını istedi, İran’la artan gerilimin iyi yönetilmediği takdirde savaşla sonuçlanabileceği uyarısında bulundu.
Pompeo Iraklı liderleri şu anda Bağdat’ın güvenlik güçlerinin bir parçası olan İran destekli milisleri denetim altında tutmazlarsa Amerika’nın güçle karşılık vereceği konusunda uyarmıştı.
John Bolton tankerlere yönelik saldırıda İran mayınlarının kullandıldığından neredeyse emin olunduğunu savunmuş, İranlı bir yetkili ise iddiayı reddetmişti.
İran İslam Cumhuriyeti herhangi bir saldırı halinde kendini savunacağını belirtiyor. İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı İshak Cihangiri Tahran’ın dini lider Ayetullah Ali Hamaney tarafından yasaklandığı gerekçesiyle nükleer silah geliştirmesine izin verilmediğini savundu. Arap ülkeleri zirvesinden çıkan sonuç bildirgesinde bölgesel istikrarın 1967 sınırları boyunca Gazze Şeridi, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü de kapsayacak şekilde bağımsız bir Filistin devleti kurulmasını gerektirdiğini belirtiyor.
Bölgedeki askeri unsurlarda son durum
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın İran özel temsilcisi Brian Hook Perşembe günü yaptığı açıklamada bölgede ABD’ye ait askeri unsurların konumlarının değiştirilmesinin İran’ı caydırdığını ancak Amerika’nın çıkarlarının hedef alınması halinde buna askeri güçle karşılık vereceğini vurguladı.
Daha önce bölgeye uçak gemisi, bombardıman uçakları ve takviye Patriot füzeleri gönderen ABD bölgeye 900 asker daha önderdi, 600 askerin de görev süresini uzattı.
Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi zirvede ortak Arap savunma mekanizmalarına ilişkin istişarelere yeniden başlama zamanının geldiğini söyledi. ABD ve Amerikan üssüne ev sahipliği yapan BAE bu yıl başlarında imzalanan savunma işbirliği anlaşmasını devreye soktu.
Körfez ülkelerinin Körfez İşbirliği Konseyi kapsamında ortak savunma gücü bulunuyor ancak bu ittifak 2017 yılı ortalarından itibaren Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Körfez İşbirliği Konseyi üyesi olmayan Mısır tarafından Katar’a uygulanan boykot sebebiyle parçalanmış durumda.
Körfez zirvesindeki sonuç bildirgesinde altı ülkenin toplantıda Körfez İşbirliği Konseyi savunma mekanizmasını görüştüklerini belirtti. Bölgedeki en büyük ABD üssüne ev sahipliği yapan Katar’ın Başbakanı Abdullah bin Nasir El Tani de iki zirveye katıldı. El Tani Doha’ya uygulanan ambargodan bu yana Suudi Arabistan’ı ziyaret eden en üst düzey Katarlı yetkili oldu.
