WASHINGTON —
Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi yıl boyunca görülen hortumların kaydını tutuyor. Kayıtlara göre Amerika’da hortumlar her yıl ortalama 70 kişinin ölümüne ve 1,500’den fazla kişinin de yaralanmasına neden oluyor.
Meteoroloji uzmanları, Amerika dahil dünyanın birçok yerinde görülen hortumları en şiddetli fırtına türü olarak tanımlıyor. Amerika’da bu yıl hortum sezonu kötü başladı.
Mayıs ortasında Texas’ın kuzeyinde şiddetli fırtınalar yaşandı. Dallas-Forth Worth bölgesinin güneyinde Granby isimli küçük bir kasabayı da vuran şiddetli fırtınalar, altı kişinin ölümüne yol açtı. Ayrıca evlerin büyük bir kısmı yerle bir olurken birçoğu da büyük hasar gördü.
Bir haftadan kısa bir süre sonra da, büyük bir hortum Texas’a komşu Oklahoma eyaletinde ciddi hasara yolaçtı. Üç kilometre genişliğindeki hortum, Moore kentinde evlerin, işyerlerinin ve iki okulun yıkılmasına neden oldu. Yetkililer hortumun 20’den fazla kişinin ölümüne ve 200’den fazla kişinin de yaralanmasına yol açtığını açıkladı.
Moore kentini 1999 yılının Mayıs ayında başka bir ölümcül hortum vurmuştu. Bu, sadece 21 saat içinde Oklahoma ve Kansas’ta kaydedilen 70 hortumdan biriydi.
Hortumlar, kalın bir buluttan ayrılan ve boru şeklinde şiddetle dönen hava akımlarının oluşturduğu fırtına türleri. Tepesi geniş, altı daha dar olan hortum şekil olarak huniyi andırıyor.
Hortumlar farklı yönlerde esen rüzgarların bulutlar içinde buluşması ve daireler çizerek dönmeye başlamasıyla oluşur. Alttan yükselen ılık hava bu rüzgar tüpünün yeryüzüne ulaşmasına sebep olur.
En sert hortumların hızı saatte 320 kilometreyi aşabilir. Hortumların etkilediği hasar bölgesinin genişliği zaman zaman üç kilometreye yayılır. Bazı durumlarda, hasar gören bölge 480 kilometre uzunluğunda olur.
Hortumun büyük olması daha güçlü olduğu anlamına gelmez. Geniş hortumlar zayıf olabilir. Bazı küçük hortumlarsa çok büyük hasara yol açabilir. Büyüklükleri ne olursa olsun hortumlar yeryüzündeki en şiddetli rüzgarları oluşturur.
Hortumlar Antartika hariç her kıtada görülür. Ancak uzmanlara göre, hortumlar en çok Amerika’da görülüyor. Ülkede her yıl ortalama 1,000’den fazla hortum kaydediliyor.
Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, yıl boyunca görülen hortumların kayıtlarını saklıyor. Kayıtlara göre hortumlar her yıl ortalama 70 kişinin ölümüne ve 1,500’den fazla kişinin de yaralanmasına neden oluyor.
Hortumlar, en çok arazinin genellikle engebesiz olduğu orta Amerika’yı vuruyor. En şiddetli hortumların görüldüğü alana “Hortum Geçidi” adı veriliyor ve bu alan Texas’tan Güney Dakota eyaletine kadar uzanıyor.
Hortumlar yılın her döneminde meydana gelebiliyor. Ama daha çok kış sonuna doğru başlayıp yaz ortasına kadar devam ediyorlar. Bazı bölgelerdeyse sonbahar mevsiminde ikinci bir hortum sezonu görülebiliyor.
Hortumlar vurmadan çok kısa bir süre önce işaret verirler. Bazen de bulundukları bölgeyi hiç uyarısız vururlar. Yaralanma ve ölümler genellikle uçan cisimlerin insanlara çarpması yüzünden meydana gelir. Uzmanlar hortum sırasında saklanılacak en doğru yerin yeraltı sığınakları veya evdeki en küçük, penceresiz oda olduğunu söylüyor.
Amerika’da şimdiye kadar kaydedilen en ölümcül hortum 18 Mart 1925’te meydana gelmiş. Missouri, İllinois ve İndiana eyaletlerini vuran hortum, 695 kişinin ölümüne yol açmış.
2011’in Mart ve Mayıs ayları arasında Amerika’da 1,159
hortum kaydedilmiş. Bilim adamları bunun bir rekor olduğunu vurguluyor. 758 hortum kaydedilen Nisan 2011 şimdiye kadar görülen en aktif hortum ayı olmuş.
Hortumlar birbirinden farklı görünür ve farklı davranış gösterir. Ancak hepsi belli ölçüde rüzgar, sıcaklık, basınç ve nemin birleşmesiyle oluşur. Meteoroloji uzmanları hortum için gerekli şartları gözlemdiklerinde, bölge sakinlerini olası bir hortuma karşı uyarabilir ancak hortumun tam olarak nerede ve ne zaman etkili olacağını söyleyemezler.
Bir bölgeye uyarı genellikle hortumun vurmasından birkaç dakika önce verilir. Ancak her yıl, hortumların beklenmedik bölgelerde oluşmasıyla sürprizler de yaşanır.
Hortumları görmek zor olabilir. Bazen sadece yerden koparıp taşıdıkları cisimler görülür. Bazı gece hortumları, yakınlarında çakan şimşekler sayesinde gözlemlenir. Ancak gece oluşan hortumları görmek genellikle imkansızdır.
Hortumlar, rüzgarın hızını belirleyen Doppler radar sistemleri kulanılarak ölçülür. Her yöne doğru ilerleyebilen hortumlar genellikle kuzeydoğu yönünde hareket ederler. Hortumların ortalama ilerleme hızı 50 kilometre civarındadır. Ancak bazen bu hız saatte 115 kilometreyi bulur.
Amerika’da bir hortumun gücü yapılara verdiği hasara göre hesaplanır. Bilimadamları, hortumun şiddeti konusunda tahminde bulunmadan önce verdiği zararı inceler. Hortumların gücünü ölçmek için de kısaca EF olarak bilinen, Enhanced Fujita ölçeği kullanılır.
EF ölçeği 1970’lerde Ted Fujita isimli bir meteoroloji uzmanı tarafından icat edilmiş. Bu ölçek, hortumun 28 farklı çeşit yapıya ve diğer cisimlere verdiği hasara göre rüzgarın şiddetini hesaplıyor. Sadece hafif zaran veren hortumlara EF-sıfır adı veriliyor. Evleri yıkan ve araçları savuran güçteki şiddetli hortumlara da EF-beş deniyor.
Bazı kişiler, hortum gözlemlemeyi spor haline getirmiş. Çalışmalarını televizyon ve internet aracığıyla paylaşan bu meraklılara “fırtına avcısı” deniyor.
Birkaç yıl önce, uluslararası bir uzman grubu VORTEX2 adlı bir hortum araştırma projesi gerçekleştirdi. Proje kapsamında 100’den fazla araştırmacı 2009 ve 2010 yıllarında Amerika’yı gezdi, meteoroloji araçlarıyla hortumlar hakkında bilimsel veriler topladı. Projenin amacı, hortumların nasıl oluştuğu hakkında ayrıntılı bilgi edinmekti.
2011’de VORTEX2 projesiyle ilgili bir film yayınlandı. Film, hortumlarla ilgili daha önce hiç görülmemiş görüntüler içeriyor.
Ulusal Meteoroloji Dairesi, dünyada en şiddetli hava koşullarının Amerika’da görüldüğünü söylüyor. Uzmanlar bu durumu büyük ölçüde, Amerika’nın birçok ülkeden daha büyük ve dolayısıyla çok çeşitli hava şartlarına sahip olması gerçeğine bağlıyor.
Meteoroloji uzmanları, Amerika dahil dünyanın birçok yerinde görülen hortumları en şiddetli fırtına türü olarak tanımlıyor. Amerika’da bu yıl hortum sezonu kötü başladı.
Mayıs ortasında Texas’ın kuzeyinde şiddetli fırtınalar yaşandı. Dallas-Forth Worth bölgesinin güneyinde Granby isimli küçük bir kasabayı da vuran şiddetli fırtınalar, altı kişinin ölümüne yol açtı. Ayrıca evlerin büyük bir kısmı yerle bir olurken birçoğu da büyük hasar gördü.
Bir haftadan kısa bir süre sonra da, büyük bir hortum Texas’a komşu Oklahoma eyaletinde ciddi hasara yolaçtı. Üç kilometre genişliğindeki hortum, Moore kentinde evlerin, işyerlerinin ve iki okulun yıkılmasına neden oldu. Yetkililer hortumun 20’den fazla kişinin ölümüne ve 200’den fazla kişinin de yaralanmasına yol açtığını açıkladı.
Moore kentini 1999 yılının Mayıs ayında başka bir ölümcül hortum vurmuştu. Bu, sadece 21 saat içinde Oklahoma ve Kansas’ta kaydedilen 70 hortumdan biriydi.
Hortumlar, kalın bir buluttan ayrılan ve boru şeklinde şiddetle dönen hava akımlarının oluşturduğu fırtına türleri. Tepesi geniş, altı daha dar olan hortum şekil olarak huniyi andırıyor.
Hortumlar farklı yönlerde esen rüzgarların bulutlar içinde buluşması ve daireler çizerek dönmeye başlamasıyla oluşur. Alttan yükselen ılık hava bu rüzgar tüpünün yeryüzüne ulaşmasına sebep olur.
En sert hortumların hızı saatte 320 kilometreyi aşabilir. Hortumların etkilediği hasar bölgesinin genişliği zaman zaman üç kilometreye yayılır. Bazı durumlarda, hasar gören bölge 480 kilometre uzunluğunda olur.
Hortumun büyük olması daha güçlü olduğu anlamına gelmez. Geniş hortumlar zayıf olabilir. Bazı küçük hortumlarsa çok büyük hasara yol açabilir. Büyüklükleri ne olursa olsun hortumlar yeryüzündeki en şiddetli rüzgarları oluşturur.
Hortumlar Antartika hariç her kıtada görülür. Ancak uzmanlara göre, hortumlar en çok Amerika’da görülüyor. Ülkede her yıl ortalama 1,000’den fazla hortum kaydediliyor.
Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, yıl boyunca görülen hortumların kayıtlarını saklıyor. Kayıtlara göre hortumlar her yıl ortalama 70 kişinin ölümüne ve 1,500’den fazla kişinin de yaralanmasına neden oluyor.
Hortumlar, en çok arazinin genellikle engebesiz olduğu orta Amerika’yı vuruyor. En şiddetli hortumların görüldüğü alana “Hortum Geçidi” adı veriliyor ve bu alan Texas’tan Güney Dakota eyaletine kadar uzanıyor.
Hortumlar yılın her döneminde meydana gelebiliyor. Ama daha çok kış sonuna doğru başlayıp yaz ortasına kadar devam ediyorlar. Bazı bölgelerdeyse sonbahar mevsiminde ikinci bir hortum sezonu görülebiliyor.
Hortumlar vurmadan çok kısa bir süre önce işaret verirler. Bazen de bulundukları bölgeyi hiç uyarısız vururlar. Yaralanma ve ölümler genellikle uçan cisimlerin insanlara çarpması yüzünden meydana gelir. Uzmanlar hortum sırasında saklanılacak en doğru yerin yeraltı sığınakları veya evdeki en küçük, penceresiz oda olduğunu söylüyor.
Amerika’da şimdiye kadar kaydedilen en ölümcül hortum 18 Mart 1925’te meydana gelmiş. Missouri, İllinois ve İndiana eyaletlerini vuran hortum, 695 kişinin ölümüne yol açmış.
2011’in Mart ve Mayıs ayları arasında Amerika’da 1,159
hortum kaydedilmiş. Bilim adamları bunun bir rekor olduğunu vurguluyor. 758 hortum kaydedilen Nisan 2011 şimdiye kadar görülen en aktif hortum ayı olmuş.
Hortumlar birbirinden farklı görünür ve farklı davranış gösterir. Ancak hepsi belli ölçüde rüzgar, sıcaklık, basınç ve nemin birleşmesiyle oluşur. Meteoroloji uzmanları hortum için gerekli şartları gözlemdiklerinde, bölge sakinlerini olası bir hortuma karşı uyarabilir ancak hortumun tam olarak nerede ve ne zaman etkili olacağını söyleyemezler.
Bir bölgeye uyarı genellikle hortumun vurmasından birkaç dakika önce verilir. Ancak her yıl, hortumların beklenmedik bölgelerde oluşmasıyla sürprizler de yaşanır.
Hortumları görmek zor olabilir. Bazen sadece yerden koparıp taşıdıkları cisimler görülür. Bazı gece hortumları, yakınlarında çakan şimşekler sayesinde gözlemlenir. Ancak gece oluşan hortumları görmek genellikle imkansızdır.
Hortumlar, rüzgarın hızını belirleyen Doppler radar sistemleri kulanılarak ölçülür. Her yöne doğru ilerleyebilen hortumlar genellikle kuzeydoğu yönünde hareket ederler. Hortumların ortalama ilerleme hızı 50 kilometre civarındadır. Ancak bazen bu hız saatte 115 kilometreyi bulur.
Amerika’da bir hortumun gücü yapılara verdiği hasara göre hesaplanır. Bilimadamları, hortumun şiddeti konusunda tahminde bulunmadan önce verdiği zararı inceler. Hortumların gücünü ölçmek için de kısaca EF olarak bilinen, Enhanced Fujita ölçeği kullanılır.
EF ölçeği 1970’lerde Ted Fujita isimli bir meteoroloji uzmanı tarafından icat edilmiş. Bu ölçek, hortumun 28 farklı çeşit yapıya ve diğer cisimlere verdiği hasara göre rüzgarın şiddetini hesaplıyor. Sadece hafif zaran veren hortumlara EF-sıfır adı veriliyor. Evleri yıkan ve araçları savuran güçteki şiddetli hortumlara da EF-beş deniyor.
Bazı kişiler, hortum gözlemlemeyi spor haline getirmiş. Çalışmalarını televizyon ve internet aracığıyla paylaşan bu meraklılara “fırtına avcısı” deniyor.
Birkaç yıl önce, uluslararası bir uzman grubu VORTEX2 adlı bir hortum araştırma projesi gerçekleştirdi. Proje kapsamında 100’den fazla araştırmacı 2009 ve 2010 yıllarında Amerika’yı gezdi, meteoroloji araçlarıyla hortumlar hakkında bilimsel veriler topladı. Projenin amacı, hortumların nasıl oluştuğu hakkında ayrıntılı bilgi edinmekti.
2011’de VORTEX2 projesiyle ilgili bir film yayınlandı. Film, hortumlarla ilgili daha önce hiç görülmemiş görüntüler içeriyor.
Ulusal Meteoroloji Dairesi, dünyada en şiddetli hava koşullarının Amerika’da görüldüğünü söylüyor. Uzmanlar bu durumu büyük ölçüde, Amerika’nın birçok ülkeden daha büyük ve dolayısıyla çok çeşitli hava şartlarına sahip olması gerçeğine bağlıyor.
