Almanya'da Yas ve Kutlamanın Yıldönümleri Aynı Gün

BERLIN —  9 Kasım, Almanya’da birçok önemli olayın yaşandığı ve tarihçiler tarafından 20. Yüzyıl’da Alman ulusunun kaderini belirleyen gün olarak tanımlanan bir tarih.

Kimilerine göre rastlantı kimilerine göre tarihin bir cilvesi olan ve Alman İmparatorluğu’nun sona erip, ilk demokratik Alman Cumhuriyeti'nin kuruluşuna, Yahudilere saldırı ve ardından soykırımın başladığı 1938'e ve 1989’da da Almanya’yı ikiye bölen duvarın yıkılışına kadar bu gün Almanya’nın tarih takviminde özel bir yere sahip.

9 Kasım tarihi Alman tarihinde ilk kez 1918 yılında önemli bir rol üstlendi. Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Alman İmparatorluğu cumhuriyetin ilanıyla son buldu. Alman İmparatoru II. Wilhelm sürgüne giderken, sosyal demokrat Philipp Scheidemann 9 Kasım 1918’de devlet başkanı olarak görev başına geçti.

Genç cumhuriyet beş yıl sonra 9 Kasım 1923’de ilk krizini yaşadı, o zamana kadar tanınmayan Adolf Hitler Münih'te, ‘Birahane Darbesi’ olarak tanımlanan ayaklanma ile Bavyera hükümetini ele geçirip Berlin'e karşı yürüyüşe geçerek cumhuriyeti yıkma girişimde bulundu, ancak başarısızlığa uğradı ve 11 Kasım 1923'te tutuklandı. Alman kamuoyu 1933 sonrasında iktidarı ele geçiren Hitler adı ile ilk kez tanıştı.

Yahudilere yapılan saldırıların başladığı 9 Kasım 1938 ise Alman tarihinin en kara günlerinden biri oldu. Hitler 1933 yılında iktidara gelmesinden sonra düşman olarak ilan ettiği Yahudiler’in vatandaşlık haklarını ellerinden almaya başladı, binlerce Yahudi ülkeyi terk etti. Bunların bir bölümü Türkiye’ye sığınarak, Atatürk’ün başlattığı üniversite reformunu yaşama geçirdi.

1938 yılının 9 Kasımı’nda ise Paris’teki Alman askeri ateşesinin öldürülmesinden sonra Naziler Almanya’daki Yahudilere saldırdı, daha sonraki soykırımın ilk provaları yapıldı. Pek çok sinagog yakıldı, Yahudilerin dükkanları kundaklandı, yüzlerce Yahudi öldürüldü. Bu gün, dükkanların kırılan camları nedeniyle ‘Reichskristallnacht’ (Kristal gecesi) olarak tarihe geçti.

Yahudilere zulüm ondan sonraki yıllarda giderek arttı, İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar 1,5 milyonu Alman, toplam 6 milyon Yahudi öldürüldü.

9 Kasım 1989 ise Almanlarla birlikte tüm dünyada sevincin sınır tanımadığı bir gün olarak tarihe geçti. Bu gün Doğu Almanya vatandaşlarının Batı Almanya’ya kaçmalarını önlemek için kurulan Berlin Duvarı’nın yıkılması ile, belleklerden silinemeyecek kadar önemli ve dünyanın hemen her ülkesinde bilinen bir tarih oldu. Soğuk Savaş döneminin simgesi olan üç metre yüksekliğindeki Berlin Duvarı’nı aşarak, Berlin’in doğusundan Batı’ya kaçmaya çalışan 5 bin kişiden 3 bin 200’ü yakalandı, 191 kişi de vurularak öldürüldü. O yüzden bu yapay sınıra ‘Utanç Duvarı’ adı da verildi.

İnsanların istedikleri yerde yaşama ve seyahat özgürlüğünü engellemeyi hedefleyen ve 41 yıl ayakta kalan duvar 1989 sonbaharında haftalarca süren toplumsal protestolar sonrasında köşeye sıkışan Doğu Almanya’daki komünist rejim tarafından seyahat kurallarının değişmesine paralel, halkın barışçı ayaklanması sonrasında 9 Kasım gecesinde yıkıldı. Ardından çok kısa bir süre içinde 3 Ekim 1990 tarihinde iki Almanya birleşerek yeniden tek bir devlet haline geldi, başta eski Sovyetlet Birliği olmak üzere Avrupa’daki sosyalist ülkeler siyasi haritadan silindi, Doğu–Batı blokları arasındaki husumet sona erdi.

Bugün Berlin Duvarı’nın yıkılışının 24’üncü Kristal Gecesi’nin ise 75’inci yıldönümü nedeniyle yapılan anma toplantılarında başta Yahudi kökenliler olmak üzere siyasetçiler ve lobi temsilcileri duvar kutlamalarının sinagogların yakıldığı geceyi unutturmaması gerektiğini vurguladılar. Başbakan Angela Merkel’de Almanların doğal olarak böyle bir günde birleşmeyi kutlamaya hakları olduğunu, ancak Almanya’nın kendi tarihinin karanlık sayfalarından da sorumlu olduğunu göstermesi gerektiğinin altını çizdi.

Alman hükümeti iki Almanya’nın birleşmesi sonrasında 9 Kasım’ı milli gün olarak ilan etmeyi düşünmüştü. Ancak Kristal Gecesi nedeniyle 9 Kasım’dan vazgeçildi, 3 Ekim’de karar kılındı.