Anayasanın 25'inci maddesi, görevini yerine getiremeyen başkanların bu makamdan nasıl uzaklaştırılacağına ilişkin süreci belirliyor. Anayasa'nın 25'inci maddesi, yazar Michael Wolff'un kitabında, Beyaz Saray çalışanlarının Başkan Trump'ın akıl sağlığından kaygı duyduklarını ifade ettiklerini yazması üzerine gündeme geldi
Amerikan Anayasası'nın 25'inci maddesi, bir başkan ya da başkan yardımcısının görevini yerine getiremeyecek durumda olması halinde görevden nasıl alınacağa ilişkin süreci belirliyor.
Başkanlık hiyerarşisinde başkandan sonra gelen kişi olan başkan yardımcısının göreve getirilebileceği durumlar şöyle sıralanıyor: başkanın ölmesi, görevden alınması, istifa etmesi ya da görevini yerine getiremeyecek duruma düşmesi. Buna örnek olarak Başkan John F. Kennedy'nin 1963 yılında suikast sonucu öldürülmesi ve Başkan Richard Nixon'ın Watergate skandalının patlak vermesi üzerine istifa etmesi gösterilebilir.
Anayasa'nın 25'inci maddesine ilişkin tartışmalar, yazar Michael Wolff'un kısa süre önce piyasaya çıkan kitabında öne sürdüğü iddialar üzerine yeniden alevlendi. Wolff, kitabında, Beyaz Saray çalışanlarının Başkan Trump'ın akıl sağlığından kaygı duyduklarını ifade ettiklerini yazıyor.
Beyaz Saray Basın Sözcüsü Sarah Huckabee Sanders ise konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada ”tamamen fantezi ürünü” olarak tanımladığı kitabın gerçek dışı iddialarla ve ancak bulvar gazetelerinde görülen dedikodularla dolu olduğunu söyledi.
Yasa maddesi, başkanın kendi iradesi dışında görevden uzaklaştırılmasına yol açacak durumlarla ilgili olarak çok kısa bir açıklamaya yer veriyor. Maddenin daha önce hiç uygulanmayan dördüncü fıkrası, başkan yardımcısı ve kabinedeki çoğunluğunun, ”makamının görev, güç ve yetkilerini yerine getirememesi” durumunda başkanı görevden almak için harekete geçebileceğini ve başkan yardımcısının, bu yetkileri derhal üstlenebileceğini öngörüyor.
Bunun için öncelikle başkan yardımcısı ve kabine çoğunluğunun, başkanın görevini yerine getirememe durumuyla ilgili yazılı bir açıklamayı, Senato'nun başkan yardımcısından sonra gelen ikinci en kıdemli üyesine ve Temsilciler Meclisi başkanına sunması gerekiyor.
Eğer başkan görevlerini yapabileceğine kanaat getirirse göreve uygun ve yetkin olduğunu bildiren yazılı açıklamayı Senato'nun ikinci en kıdemli üyesine ve Temsilciler Meclisi başkanına sunması şartı aranıyor. Başkan yardımcısı ve kabine çoğunluğunun, bu yazılı açıklamayı aldıktan sonraki dört gün içinde, başkanın hala görevini yerine getiremeyecek halde olduğunu bildiren bir başka mektubu Kongre'ye sunmaması durumunda başkan, koltuğuna yeniden oturuyor. Kongre'nin böyle bir durumda 48 saat içinde toplanması ve 21 gün içinde konuyu tartışması gerekiyor.
Başkanın görevlerini yerine getiremez durumda olduğuna ilişkin Kongre kararının, Temsilciler Meclisi ve Senato'nun üçte iki çoğunluğu tarafından alınması gerekiyor.
Üçte ikilik çoğunluğun sağlanamaması durumunda başkan, yasaya göre makamının güç, görev ve yetkilerini yeniden üstleniyor.
