Başkan Barack Obama ve konuk Çin Devlet Başkanı Xi Jingping, iki hükümetin fikri mülkiyet hakları ya da ticari sırlarının çalınmasını amaçlayan “siber suçlar işlememe ve bilerek destek vermeme” konusunda anlaştı.
Beyaz Saray’da Xi’yi ağırlayan Obama, “Siber hırsızlığın sona ermesi gerektiğini söyledim. Bu bir ilerlemedir. Ama işimizin burada bitmediğinde ısrarlıyım” diye konuştu.
İki liderin ortak basın toplantısında konuşan konuk Çin Devlet Başkanı da, ortak bir uzlaşma sağlandığını, Pekin hükümetinin de siber hırsızlık ya da benzer suçlara karşı olduğunu vurguladı, “Çin siber saldırılara şiddetle karşıdır, ancak birbirimize mücadeleye ve bu durumu siyasileştirmeye son vermemiz gerekiyor.”
Beyaz Saray tarafından yapılan açıklamada da, tarafların siber suçlar ve ilgili konularda ortak üst düzey diyalog kurması konusunda anlaşma sağladığı belirtildi.
Amerika, bir süredir federal hükümete ait internet sitelerine düzenlenen yüksek profilli siber saldırılardan Çin’i sorumlu tutuyor. Çin ise bu suçlamaları reddediyor. Bu yılın başında düzenlenen büyük bir siber saldırıda, Amerikan federal hükümetinin 21 milyon çalışanına ait kişisel veriler çalınmıştı. Son olarak 5,6 milyon federal çalışanın parmak izi bilgilerinin de çalındığı bildirilmişti.
Amerikalı yetkililer bu saldırılarla ilgili olarak Çinli hackerlardan kuşku duysa da Obama yönetimi Çin’e resmen bir suçlamada bulunmadı.
Güney Çin Denizi
İki ülke arasındaki bir diğer anlaşmazlık konusu da Güney Çin Denizi’nde bulunan tartışmalı adalarla ilgili iddialar.
Çin Devlet Başkanı Xi, basın toplantısında ülkesinin bu adaların sahibi olduğunu yineledi, bölgedeki yapay adalarda devam eden inşaatların hiçbir ülkeyi hedef almadığını ve silahlanma amacı taşımadığını söyledi.
Çin tartışmalı Spartly adaları çevresinde yapay ada inşa ediyor. Bu adalarda Filipinler, Vietnam, Malezya, Bruney ve Tayvan kısmen hak iddia ediyor.
Çin’in tavrını uluslararası normların ihlali olarak değerlendiren Amerika, Pekin’den bu politikaya son vermesini, aksi takdirde bölgede çatışma riski yaratacağını bildirdi.
Xi, hafta başında Wall Street Journal gazetesine verdiği demeçte, Spratly adalarının geçmişten beri Çin toprağı olduğunu iddia etmişti.
İklim değişikliği
Birçok konuda anlaşmazlık yaşayan iki ülke arasındaki en büyük işbirliği ise iklim değişikliğiyle mücadele. Beyaz Saray’da açıklama yapan Xi, ülkesinin karbon gazı salımını dengeleyecek yeni bir ekonomik teşvik programı başlatacağını açıkladı. Çin dünyanın en çok karbon gazı salımı yapan ülkesi.
Obama da karbon emisyonlarını azaltmayı amaçlayan Çin’in bu yeni programını övdü.
Obama geçen yıl Çin’i ziyaret ettiğinde, sera gazı salımlarını azaltma konusunda uzlaşmıştı. Bu dünyanın en çok karbon salımına yol açan iki ülkesi açısından önemli olay olarak tarihe geçti.
İnsan hakları
Ancak Çin’de insan hakları ihlallerinde çok büyük bir değişiklik olmadı. Obama bu konuyu konuk devlet başkanıyla dürüst bir şekilde konuştuğunu açıkladı.
Başkan Obama, Çin’in gazetecilerin, hukukçuların ve sivil toplum kuruluşlarının serbestçe çalışabilmesine engel olmanın, kiliselerin kapatılmasının, etnik azınlıkların eşit haklardan yoksun bırakılmasının kendi gözlerinde bir sorun olduğunu vurguladı, bu sorunun Çin’in gerçek potansiyelini ortaya çıkarmasının önünde büyük engel olduğunu savundu.
Xi ise, iki ülkenin farklı “tarihi işleyişleri ve gerçekleri” bulunduğunun altını çizerek, ülkesinin Amerika’yla insan hakları konusunda diyaloğa hazır olduğunu bildirdi.
Başkan Obama’yla Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in Beyaz Saray görüşmesinde en önemli gündem maddesi, Çin’deki insan hakları ihlalleri olacak. Amerika Ulusal Güvenlik Danışmanı Susan Rice, Çin’deki siyasi suçluların serbest bırakılması çağrısında bulunurken insan hakları örgütleri Amerika’nın Çin hükümetine yaptırım uygulamasını istedi.
Susan Rice Çin’i üç kez ziyaret etti. Rice, her ziyaretinde insan hakları konusunu gündeme getirdiğini söylüyor.
Rice, “Avukatları, gazetecileri ve yolsuzluk karşıtı eylemcileri göz altına almak, Çin’in zengin ve istikrarlı bir toplum olmasını engellemekten başka bir işe yaramaz. Dünyanın geri kalan toplumları daha açık, daha özgür bir hale gelirken, Çin’de Internet’e erişimin engellenmesi, Çin halkının ilerleme fırsatını yok eder,” diye konuştu.
Amerikan insan hakları örgütleri, Çin’deki insan hakları ihlallerinin Cumhurbaşkanı Xi döneminde daha da kötüleştiğini söylüyor.
New Jersey Temsilcisi Christopher Smith’e göre Çin dünyada insan haklarını en fazla ihlal eden ülke olmak için Kuzey Kore’yle adeta yarışıyor.
Amerikan Kongresi’ndeki bir toplantıda konuşan insan hakları savunucuları, Batılı ülkelerin Çin politikalarını eleştirdi.
Çin İçin Açılım örgütünden Yang Jianli, “Çin’de insan hakları genel anlamda çok kötü. Bu da büyük ölçüde, Amerika gibi Batılı ülkelerin Çin’e karşı uyguladığı yumuşak politikalardan kaynaklanıyor,” diyerek kongre üyelerine konuştu.
Amerika’nın Çin’e karşı ekonomik yaptırım uygulamasını isteyen çok sayıda insan hakları örgütü, Pekin hükümetinin artık halkın çoğunluğunu temsil etmediğini öne sürerek meşruluğunun sorgulanmasını istiyor.
Çin Digital Times gazetesi baş editörü Xiao Qiang da, “Diktatörler, genellikle milliyetçiliği kullanarak iktidarlarını sağlamlaştırır. İçeride ve dışarıda sorunlar, krizler yaratırlar ki, halkın desteğini almak ve üzerinde baskı kurmak mümkün olsun,” diye konuştu.
Öte yandan Çin Dışişleri Bakanı, Cumhurbaşkanı Xi’nin Amerika ziyaretiyle imlgili olarak şu açıklamayı yaptı: “Çin’in bu ziyaret sırasında Amerika’ya ve tüm dünyaya vereceği açık mesaj şu: 5,000 yıllık tarihiyle Doğu’daki en önemli ülke olan Çin, kendine has özellikleriyle sosyalist bir ülke olma yolunda ilerlemeye devam edecek.”
İnsan hakları uygulamalarıyla ilgili eleştirileri reddeden Çin, bu konudaki yorumları içişlerine müdahale olarak görüyor.
Obama konuk Çin Devlet Başkanı’nı Beyaz Saray’da görkemli bir akşam yemeğinde ağırladı. Yemeğe Hollywood’dan, diplomasi ekibinden, büyük şirketlerden önemli kişiler davet edildi.
