İran hükümetinin ABD Doları’yla alışverişini yasaklayan, altın ve diğer değerli metal ticaretini engelleyen, otomotiv ve otomotiv yedek parça ticaretini sınırlandıran, bu ürünleri İran’a satmaya devam edecek ülke ve şirketlere de yaptırımlar getiren ABD ambargosu yürürlüğe giriyor. Ambargonun ikinci aşaması Kasım ayında.
Türkiye ve doğu komşusu İran arasındaki ticaret hacmi, 2017 yılında 10,7 milyar dolar civarında gerçekleşti. Türkiye, İran’dan büyük çoğunluğu petrol-doğal gaz alımı olmak üzere 7,5 milyar dolarlık ithalat yaparken, altın, çelik profil, lif levha ve otomotiv yan sanayi ürünleri ağırlıklı olmak üzere 3,2 milyarlık ihracat gerçekleştirdi.
İran’ın ihracat ortaklarına bakıldığında Türkiye %11,1 ile, Çin (%27,5), Hindistan (%15,1) ve Güney Kore’nin (%11,4) ardında dördüncü sırada yer alıyor. İran’ın ithalat yaptığı ülkeler sıralamasında ise %4,4 ile, Birleşik Arap Emirlikleri (%29,8) ve Çin’in (%12,7) ardında geliyor.
Türkiye İran’a ambargo uygulanmasına karşı çıkıyor
Peki, Türkiye, ABD’nin İran’a yönelik ambargo kararına uyacak mı? 24 Temmuz’da Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve 25 Temmuz’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaptıkları açıklamalarda Ankara’nın bu yaptırımlara uymayacağını ortaya koydu.
Bakü’de konuşan Çavuşoğlu, “BM’nin yaptırımlarına uyarız ama ABD olsun başka bir ülke olsun onların bir ülkeye yönelik yaptırımlarına uymak zorunda değiliz. İran’ın köşeye sıkıştırılmasını doğru bulmuyoruz, bu tür yaptırımlara karşıyız” derken Erdoğan da “Yaptırımlarla ilgili, ABD bizim nasıl stratejik ortağımız ise bizim dünyada diğer stratejik ilişkimiz olanlarla ilişkimizi kesmek bağımsızlık anlayışımıza ters düşer” diyerek Dışişleri Bakanı’nın sözlerini teyit etti.
Gazeteci Porgham: “Ambargoda ilk aşama Türkiye’yi çok zorlamaz”
İranlılar'ın bu yıl içerisinde Türkiye’nin farklı kentlerinde ortalama fiyatı 160 bin dolar olan bin konut aldığını, İranlı tüccar ve sanayicilerin 150 şirket kurduğunu söyleyen İran uzmanı gazeteci Savaş Porgham, Türk dış politikasının belirleyici aktörlerinin kısa vadede Türkiye’nin bu politikadan taviz vermesini mümkün kılmadığı görüşünde.
Amerika’nın Sesi’nin sorularını yanıtlayan Porgham, “İran ve Türkiye’yi Ortadoğu’da ortak menfaatlerden çok ortak kaygılar birleştiriyor. Suriye meselesinde siyaseten de ciddi bir uyum yakalanmışken, hele de Rahip Brunson krizi de sürmekteyken Ankara’nın bu konjonktürde Tahran’a ambargoya katılması mümkün gözükmüyor. Zaten ambargo ilk aşamada Türkiye’yi çok zorlamaz. Araç ve otomotiv yan sanayi ticareti elbette sekteye uğrayabilir ama bundan petrol, doğal gaz ticareti ve turizm gibi daha önemli sorunlar var” dedi.
Gazeteci Porgham’ın kast ettiği 4 Kasım 2018’ten itibaren yürürlüğe girecek ambargo kalemleri.
"Türkiye muafiyet istiyor"
ABD, o tarihten itibaren tüm şirketlerin ve kişilerin İran’dan petrol almalarını, İran’ın limanlarından iş yapmalarını, taşımacılık hizmetleri gerçekleştirmelerini ve finansal faaliyette bulunmalarını yasaklıyor.
Türk-İran İş Konseyi eski başkanı Bilgin Aygül de bu konuya dikkat çekiyor:
Aygül, “Türkiye haklı olarak aynı Saddam’ın Irak’ına uygulanan ambargoda Ürdün’e sağlanan muafiyet gibi kendisine de bir ayrıcalık oluşturulmasını talep ediyor. Ancak şu an için maalesef bir gelişme olmadı. İran, Türkiye’nin doğal gaz ve petrol bakımından çok önemli tedarikçisi. 6 Kasım’da ABD, İran’dan bu ürünlerin alımını yasaklıyor. Aslında Başkan Trump, İran’la konuşmak istiyor. Ancak İran buna yaklaşmıyor. Belli ki ortaya bir petrol stratejisi ortaya çıkacak. Ama bu zaman alacak. Bu arada İran’la ticaret de durma noktasına yaklaşıyor” diyor.
TÜPRAŞ, İran’dan petrol alımını %60 azalttı
İran’dan en büyük Türk petrol ihracatçısı olan TÜPRAŞ da günlük alımlarını neredeyse %60 oranında azalttı.
Nisan ayında günde ortalama 240 bin varil petrol ithal eden Türkiye’nin enerji devi, İran’dan yaptığı alımları Temmuz ayında günde 100 bin varile indirdi.
Geçtiğimiz yıl 53 milyar metreküp doğal gaz ithal eden Türkiye, bunun %19’unu İran’dan sağladı. İran, Türkiye’nin ithalatında 9,2 milyar metreküple Rusya'nın (28,6 milyar metreküp) ardından ikinci sırada yer alıyor.
Van Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı: “102 milyon dolar sınır ticareti var, bu devam etmeli”
İran’a ambargo uygulanacak olması Türkiye’nin İran’la yaptığı sınır ticaretine de darbe indirebilir.
Bu durumdan en çok etkilenecek şehir hiç kuşkusuz İran sınırında bulunan Van olacak.
Van Ticaret ve Sanayi Odası Necdet Takva, Türkiye’nin ambargo kararına mutlaka direnmesi gerektiği görüşünde.
Amerika’nın Sesi’ne değerlendirmelerde bulunan Takva, “ABD bizim stratejik ortaklığımız olabilir ama komşumuz değil. Biz İran’a yatırım yapıyoruz. Ben 20’den fazla kez heyetlerle komşu ülkemize ziyaret düzenledim. Biz bu ülkeye yüzümüzü 2015’ten sonra döndük. Bugün 102 milyon dolarlık sınır ticareti yapılıyor. 42 milyon dolar ithalat, 60 milyon dolar ihracat yapıyoruz. 15 Nisan’a dek meyve sebze alıyoruz. Sonrasında yasak. Onlara çoğunlukla otomotiv yan sanayi, mobilya, tekstil satıyoruz. Suriye ve Irak’ta da aynı sorunu yaşadık. Bu kez bu sorun gündeme gelmemeli. Ermenistan da bizim komşumuz onlarla ilişkimiz de normalleşmeli. İranlı turistlerin gelmesinin ardından Van’da yatak kapasitesi 5 bin arttı. Uluslararası yatırımcılar Van’a gelmek istiyor. Tam da bu konjonktürde bunlar sekteye uğramamalı” dedi.
TÜRSAB Temsilcisi Özgökçe: “Ambargo sınır ticareti ve turizmini mahveder”
TÜRSAB Doğu Anadolu Bölgesi Temsilcisi Cevdet Özgökçe, de Türkiye’nin İran’a yönelik ambargoyu kabul etmesinin hem sınır ticaretini hem de turizmi vuracağını söylüyor.
Amerika’nın Sesi’nin sorularını yanıtlayan Özgökçe, “İran bizim için ciddi bir Pazar. 2018’in ilk çeyreğinde 1 milyon 700 bin İranlı ülkemize geldi. Bunun 600 bini Van’a geldi. Öyle ki İran, vatandaşlarının ülkesinden çıkış ücretini neredeyse 10 kat arttırdı. Ülkemize yemek kültürümüz için geliyorlar. Eğleniyor, alışveriş yapıyorlar. Sınır ticareti de çok önemli. Türkiye ABD’nin bu kabul edilemez ambargo uygularsa sınır ticaretini mahveder. Kendimizi zora sokmuş oluruz. Bu ambargo kesinlikle kabul edilmemeli” dedi.
