Amerika Özbekistan’a daha önce görülmemiş düzeyde askeri teçhizat yardımı yapıyor. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın bir üst düzey yetkilisi tarafından yapılan açıklamaya göre bu, bir Orta Asya ülkesine yapılan en büyük askeri teçhizat yardımı. Bununla birlikte bu yardım, insan hakları karnesi oldukça kötü olan Özbekistan’la ilgili kaygıları arttırıyor.
Orta Asya’dan sorumlu ABD Dışişleri Bakan Yardımcı Vekili Daniel Rosenblum, Özbekistan’ın terör ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadele amacıyla bu araçlara ihtiyacı olduğunu belirtti.
Amerika ihtiyaç fazlası savunma teçhizatı programı kapsamında Özbekistan’a mayına dayanıklı ve pusuya karşı korunmalı 308 adet MRAP aracı ve 20 adet de zırhlı kurtarma aracı yardımı yapılacak. Mayına dayanıklı araçların tanesinin bir milyon, zırhlı araçların da iki milyon dolar olduğu belirtiliyor.
Rosenblum, araçların Özbek Savunma Bakanlığı’na verildiğini bu nedenle de sadece Savunma Bakanlığı tarafından kullanılabileceğini belirtti. Yapılan yardımın savunma amaçlı olduğuna dikkati çeken Rosenblum, teçhizatın savaş amaçlı olmadığını ve amaçlarının görevlileri patlayıcılardan korumak olduğunu söyledi.
Yardımın geçtiğimiz Aralık ayında başladığını belirten Rosenblum, nakliyat masraflarını Özbekler’in ödediğini ve ihtiyaç fazlası ekipmanın olduğu gibi verildiğini belirtti. Teçhizatın farklı ülkelerde görev yapan askeri birliklerden gönderildiğini de belirten Rosenblum, hiçbirinin Afganistan’da kullanılmadığını da belirtti.
Amerika’nın yardım teklifini bölgedeki diğer ülkelere de önerdiğini belirten Rosenblum, Tacikistan ve Kazakistan’ın da benzer yardımlarla ilgilendiklerini söyledi. Bölgeden sorumlu üst düzey diplomat, Amerika ihtiyaç fazlası teçhizata sahip olduğu zaman, ihtiyaç duyan ülkelere bu tür tekliflerde bulunduğunu kaydetti.
Özbekistan, 2001 yılından bu yana Afganistan’daki savaşta Amerika’ya lojistik destek sağlıyor. Silah harici, yardım amaçlı teçhizat sevkiyatında önemli bir rol oynayan Özbekistan, Pakistan’a oranla daha güvenilir bir seçenek sağlıyor.
Özbekistan’ın insan hakları karnesinin zayıf olması nedeniyle Amerikan Kongresi bu ülkeye 2004’ten bu yana doğrudan silah yardımı yapılmasını kısıtlamış durumda. Dışişleri Bakanlığı ve İnsan Hakları İzleme örgütü, ülkedeki sivil toplum kuruluşu çalışanı ve dini liderlerin sistematik bir şekilde işkence görüp, hapsedildiğini belgelemiş durumda. Dünyanın önde gelen pamuk üreticilerinden biri olan ülkede birçok kişinin zorla çalıştırılması da, Özbekistan’ın insan hakları karnesini etkileyen başka bir uygulama.
Başkan Barack Obama’nın 2012 yılında Özbekistan’a insan haklarından dolayı uygulanan yaptırımları Kongre onayıyla kaldırması ve yeniden askeri yardımlara başlaması hem Özbek hem de uluslararası insan hakları eylemcilerinin eleştirilerine yol açmıştı. Uluslararası insan hakları örgütleri ve eylemciler, Özbekistan’a son yapılacak yardımın, baskıcı bir rejimi ödüllendirmek olduğunu savunuyor.1991’de kurulan eski Sovyet cumhuriyeti, kuruluşundan bu yana İslam Kerimov tarafından yönetiliyor. Özbekistan Mart ayında cumhurbaşkanlığı seçimlerine gidecek. Özbekistan anayasası cumhurbaşkanlarının en fazla iki dönem görev yapmasına izin verse de, üçüncü dönemini sürdüren Kerimov’un dördüncü dönem için gireceği bu seçimi de garantilediğine kesin gözüyle bakılıyor.
Özbek ordusunun 2005 yılında Andıcan’da demokrasi isteyen sivil göstericilere ateş açarak öldürmesinin ardından İnsan Hakları İzleme örgütü ve diğer gruplar, öldürücü olmasa da Özbekistan hükümetinin yardım olarak gönderilen askeri teçhizatı sivil ve barışçı gösterileri bastırmak için kullanacağını savunuyor.
