ABD İran’a karşı Birleşmiş Milletler (BM) silah ambargosunun uzatılmasına yönelik taleplerini İran Özel Temsilcisi Brian Hook’un bu hafta bazı ülkelere düzenlediği ziyaretler aracılığıyla yineledi.
Talebin BM Güvenlik Konseyi’nde veto edilme olasılığı gündemde olmasına karşın Amerika’nın ısrarlı yaklaşımı da soru işaretlerine neden oluyor.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo 15 Temmuz’da Washington’da yaptığı açıklamada, ABD’nin 18 Ekim’de sona erecek olan BM Güvenlik Konseyi’nin İran’a silah ambargosunun süresinin uzatılması için tasarı sunmaya “uzak olmadığını” aktarmıştı. Sürenin dolma tarihi, 2015 yılında İran’ın nükleer programıyla ilgili yapılan uluslararası anlaşmanın bir parçası.
Pompeo’nun açıklamasının ardından ABD İran Özel Temsilcisi Brian Hook bu hafta, BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi İngiltere ve Konsey’in diğer üyelerinden Estonya ve Tunus’un yanı sıra, Ortadoğu’daki ortakları Katar ve Kuveyt’e resmi ziyaretler düzenleyerek İran’a silah ambargosunun süresinin uzatılmasına destek arayışı için görüşmelerde bulundu.
Görüşmelerin sonucuyla ilgili henüz ABD Dışişleri Bakanlığı’dan bir açıklama gelmedi.
Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesinden biri olan Amerika’nın talebinin yerine getirilmesi için, Konsey’den en az 8 diğer üyeyle beraber daimi üyelerden de onay gerekiyor. İngiltere ve Fransa, ABD’nin müttefikleri konumunda ancak diğer iki daimi üye Rusya ve Çin’le Amerika’nın ikili ilişkilerinde gerginlikler devam ediyor.
Konsey’de veto hakları bulunan Rusya ve Çin yetkililerinin Amerika’nın ambargoyu uzatma teklifine itirazlarını daha önce de dile getirdikleri göz önünde bulundurulduğunda, Amerika’nın İran’a silah ambargosunun uzatılması konusundaki diplomatik girişiminin Güvenlik Konseyi'nin onayını almaması ihtimali gündemde.
İran’la 2015 yılında imzalanan uluslararası nükleer anlaşmanın İran’a nükleer faaliyetleri konusunda yeterli düzeyde baskı yapmadığını savunan ABD Başkanı Donald Trump, kendisinden önceki başkan Barack Obama döneminde yapılan anlaşmadan Amerika’yı 2018 yılında geri çekti. Trump ayrıca ülkesinin İran’a karşı yaptırımlarını arttırdı.
Amerika’nın Avrupalı müttefikleri de, bu yıl Ekim ayında anlaşma kapsamında İran’a karşı silah ambargosunun kalkmasına izin vermenin, İran’ın bölgede istikrarı tehdit eden faaliyetlerini arttırmasına neden olabileceği endişesini taşıyor. Ancak Avrupalı liderler ABD’nin yaptırımlar konusundaki adımlarını da eleştirirken, İran’ın 2015 anlaşmasından tamamen geri çekilerek, nükleer programıyla ilgili kısıtlamaları da kaldırabileceğinden endişe ediyor.
Nükleer bomba üretme çalışmaları yürüttükleri yönündeki iddiaları reddeden İranlı yetkililer, söz konusu silah ambargosunun süresinin uzatılması halinde 2015 anlaşmasından geri çekilecekleri sinyalini daha önce de vermişti. Mayıs ayında, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ambargonun uzatılmasına yönelik bir adımın, “tehlikeli sonuçları” olacağı tehdidinde bulunmuştu.
Bazı uzmanlar, İran’la ekonomik ve askeri ilişkileri olan Çin ve Rusya’nın eleştirilerine rağmen Amerikalı yetkililerin BM Güvenlik Konseyi’nde ambargoyu uzatma yönünde gösterdiği çabanın, İran’a uluslararası baskıyı arttırma çabasının bir parçası olduğu görüşünde.
Amerika’nın Sesi’nin Farsça birimine konuşan Foundation for Defense of Democracies adlı düşünce kuruluşundan İran uzmanı Behnam Ben Taleblu, “ABD’nin ambargoyu uzatmak için uluslararası kurumlarla çalıştığını göstermesi gerekiyor” diyor.
Merkezi New York’ta olan Eurasia Group’un İran araştırmacısı Henry Rome da Amerika’nın Sesi’yle yaptığı röportajda, Amerika’nın 2018 yılında söz konusu uluslararası anlaşmadan çekilirken de İran Özel Temsilcisi Hook’un Avrupalı liderlerle anlaşmanın güçlendirilmesi için görüşmeler yaptığını ancak sonuç olarak Trump yönetiminin anlaşmadan geri çekilme kararı aldığını hatırlattı. Rome, “Bu nedenle, Hook’un şu anda yürüttüğü diplomasinin de gerçekten ambargonun uzatılması için bir çaba olup olmadığı yönünde çok fazla şüphe var" diyor.
