Corona virüsünün yeni varyantları ve aşı teslimatındaki gecikmeler nedeniyle zor günler yaşayan Avrupalı liderler, aşı kampanyalarına hız verme ve ortak bir "AB dijital aşı pasaportu" hazırlanması üzerinde anlaştılar. Avrupa Birliği liderleri, bir taraftan aşı pasaportu için gerekli altyapı çalışmalarının başlatılması, bir yandan da aşı tedariki ve kampanyaların hızlandırılması için AB Komisyonu'na yetki verdi. AB'nin 27 liderinden, zirve sonunda, "AB sınırları içinde sıkı kısıtlamalara devam etmeli, diğer taraftan da mevcut çabaları güçlendirmeliyiz" açıklaması geldi.
Brüksel'deki AB Konsey binasına video konferans yöntemiyle bağlanan 27 ülke lideri, zirvenin ilk gününde, salgında durumun ciddiyetini koruması ve yeni varyantların yarattığı ek zorluklar nedeniyle yaşanan sorunlara çözüm arayışlarını tartıştı. Toplantı boyunca liderlerden salgınla daha etkin mücadele edebilmek için iki yaklaşım önerildi. Birinci öneri sokağa çıkma yasakları, seyahat kısıtlamaları, sınır kapatmaları, yerel veya ulusal sınırlamalar gibi "hareket kısıtlamaları"; ikinci öneri ise aşı kampanyalarına hız verilmesi oldu.
Zirveden sonra yapılan ortak açıklamada da, "Epidemiyolojik durum ciddiyetini koruyor, yeni varyantlar ek zorluklar çıkarıyor. Çabalarımızı arttırırken sıkı kısıtlamaları korumalıyız" denildi. Açıklamada bir taraftan aşı temin edilmesi için çalışmaların güçlendirileceği, diğer taraftan da sınırlarda uygulanan "zorunlu olmayan yolculukların yasaklanması" gibi uygulamaların devam edeceği" belirtildi.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, "Virüsün İngiliz varyantı hemen tüm üyelerde, Güney Afrika varyantı 14 ülkede, Brezilya varyantı ise 7 ülkede tespit edildi" dedi. Zirvede endişelerini saklamayan AB liderleri, her ülkenin kendi koşullarına göre daha sert önlemler almasını istedi. Çek Cumhuriyeti Başbakanı Andrej Babis, "Benim ülkemde tam bir felaket yaşanıyor, sert önlemler almaya devam etmek zorundayız" dedi.
AB yönetimi ve üye devletler, bir an önce yaşamın normale dönmesi için aşı kampanyasına umut bağlamış durumda. Ancak Reuters haber ajansının, AstraZeneca'nın ikinci çeyrekte de AB'ye söz verdiği dozun ancak yarısını teslim edeceğini yazması kulisleri hızlandırdı. Liderler, AB yönetimi ile AstraZeneca arasında geçen teslimat kavgasını da gündeme getirerek, aynı gecikmenin yılın ikinci çeyreğinde de yaşanmasından endişe ettiklerini söyledi.
Avrupa Komisyonu eleştirilere yanıt olarak, Pfizer ve Moderna siparişleri, Johnson and Johnson aşı onayı ve taahhütlerini yerine getirmeyen firmalara baskı sayesinde 2021'in ikinci çeyreğinde daha çok doz sözü verdi. AB Konsey Başkanı Charles Michel, "Burada iyimser bir mesaj vermek istiyorum. AB, önümüzdeki aylarda bu krizden çıkmak için son derece kilit bir rol oynayabilecek her türlü olanağa sahip" dedi. Von der Leyen de, liderlere, Haziran ayına kadar 600 milyon aşı teslimatını içeren bir grafik sundu.
Aralarında Belçika, Almanya, Çek Cumhuriyeti’inin de olduğu 10 kadar ülke sınırlarından geçişleri zorlaştırma kararı alarak zirveye geldi. Ancak, AB'nin 425 milyon yurttaşı için bugüne kadar sadece 50 milyon doz aşı teslimatı yapıldı. Ursula von der Leyen, henüz aşı olmanın virüsün bulaşmasını engellediğine ilişkin bilimsel bilginin de elde edilemediğini hatırlattı.
AstraZeneca, AB'nin baskısına rağmen, söz verdiği dozun ancak üçte ikisini teslim edebileceğini açıkladı. Kamuoyunda AstraZeneca aşısına olan güvensizlik de buna eklenince, halkın yüzde 70'inin aşılanmasının ardından aşı pasaportu uygulaması da ileri bir tarihe atıldı. Bugüne kadar yalnızca 29 milyon doz aşı yapıldı.
Draghi'den Merkel ve Macron'a eleştiri
Zirvede, Almanya Başbakanı Angela Merkel ile Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, G7 zirvesinde de konuşulan, "Afrika'ya 13 milyon doz aşı gönderilmesi" önerisini masaya getirdi. Ancak Avrupa Merkez Bankası eski başkanı İtalya'nın yeni Başbakanı Mario Draghi, başbakan olarak ilk kez katıldığı AB liderler zirvesinde, Afrika'ya aşı gönderme önerisine karşı çıktı. Le Monde gazetesinde yer alan bir habere göre Draghi iki lideri sert eleştirerek, bir hayır işinin, önce kişinin kendisinden başlaması gerektiğini vurguladı.
Draghi, verdiği sözü tutmayan ilaç firmalarının her türlü ihracattan men edilmesi gerektiğini de savundu. Orta yolu izleyen Macron ise, "Avrupa pekala Amerika'dan Moderna aşısını ithal etti. Bu tür adımlar atarken daha dikkatli olmalıyız" dedi.
Belçika, İsveç, Hollanda ve İspanya Afrika'ya aşı önerisini "önce kendi yurttaşlarına yetecek kadar aşı elde edilmesinin ardından" kabul edilmesini istedi.
Aşı pasaportu tartışmaları
Zirvede görüş ayrılığı yaşanan ikinci konu da aşı pasaportu oldu. Ekonomileri turizme dayalı olan Yunanistan, Bulgaristan, Kıbrıs Rum kesimi gibi üyeler, "aşı yaptıran AB vatandaşlarının serbest dolaşımını içeren" bir uygulama istedi. Ancak Merkel ve Macron, bu fikre de, "Henüz AB içinde aşılanma oranı yüzde 4,2, haksızlık ve adaletsizlik olmadan, küçük bir gruba ayrıcalık tanınmadan, halkın önemli bir bölümü aşılandıktan sonra" bu sistemin uygulanabileceğini savundu.
Benzer bir öneri getiren Macron, aşı olanlara ya da Corona virüsü testleri negatife çıkanlarla, kültürel mekanlar ya da restoranlara gidebilmeleri için "sağlık geçiş belgesi" verilmesini önerdi. Merkel, "Herkes aşı pasaportu ihtiyacı konusunda hemfikir. Ancak bu sistemin oluşması dahi 3 ay gibi bir zaman alır" diyerek zaman kazandı.
Sonunda liderler, aşı pasaportunun teknik altyapısını hazırlama görevini AB Komisyonu'na vererek tartışmayı sonuçlandırdı.
